ności tylko! Nazwa prasłowiańska, obca innym językom (iryjs. sruith, ‘stary’,?), nawet litewskim (strūjus, ‘starzec’, pożyczka ?), należy do tych osobliwszych, jakiemi Słowianie nazwy pokrewieństwa (i bydła) zagęścili. W biblijnych stryc, stryny, stryczny, y czeskie, zamiast -yj-, nie polskie (może j opuszczono ?). Zwano stryjem i ‘wiatr pomyślny’, i ‘las’, schronisko w ostatniej potrzebie. P. struga.
stryk, od 15. wieku, ‘powróz’, dziś tylko zdrobniałe stryczek; z niem. Strick, co we związku z Strang, ‘powróz’, i strenge, ‘surowy’.
strzała; strzelić i liczne złożenia; strzał, wystrzał, postrzał; strzelec, strzelecki, strzelczy; strzelanina; strzelba, pierwotnie tylko ‘palba’, dopiero od 18. wieku i ‘broń’ sama; strzelnica; samostrzał, od 14. wieku. Prasłowo; niema go w litew.; jest w niem. strāla, dziś Strahl (Blitzstrahl; zresztą o ‘promieniu’). Ze zmianą broni znaczenie się odmieniło zupełnie. Przymiotnik strzelisty, o »afektach«; ale strześlista wzdręka, o rybce, r. 1595?; może od skrzeli? U wszystkich Słowian tak samo.
*strząc, tylko we złożeniach: ustrzągł, zastrząc gdzieś; z wokalizacją o p. strąga. Prasłowo; rus. zastrjat’ i zastrjet’, odmienione wedle zastrja(g)nuť’, znaczy to samo; białorus. zastrjać, ‘zatrzymać się’, zastrjeć, ‘dopędzić’. Litew. stringu, strigti, ‘zastrząc’, łotew. straignis, ‘moczar’, łac. stringere, ‘zaciskać’ (stricte; stąd i dystrykt). Pokrewne z strzyc (p.) i strugać; por. rdzeń.
strzec, strzegę; z pierwotnego sterg-, storg-, u nas strzeg- i strog-; to w przestroga, ostrożny, stróż(a); tamto tylko w strzegę; u innych Słowian są ślady i trzeciej wokalizacji, z półgłoską: cerk. strgą. Prasłowo; grec. stergō, ‘kocham’; na Litwie s- zamiast st- (porównaj odwrotny stosunek: sarna a litew. stirna): sergmi, ‘strzegę’, sergēti, ‘strzec’, sargas, ‘stróż’, sarga, ‘stróża’, pasirgējimas (słow. półgłoska), ‘pilność’, prus. but-sargas (‘stróż domu’), ‘gospodarz’. Z strog- łączymy i nastroga, ‘przynęta’, nastrożyć, częste w 16. wieku i w nastrnożyć zniekształcane, czes. nástraha, ‘przynęta’, »nastrażiti uszi,« ‘nastrożyć uszy’ (»uszu nie strożą«, w 17. w.).
strzecha, ‘dach’, podstrzesze; prasłowo; wywodzą od tego strei-, co w strój (p.), z przyrostkiem -ch (jak w śmiech); znaczy i samą ‘budę’ (r. 1500), podobnie dziś u Kaszubów (stresza); u wszystkich Słowian bez wyjątku, ‘dach’.
*strzeć, w językach słowiańskich niemal tylko we złożeniu z pro-, u nas rozpostrzeć i przestrzeń, strona (p.), prześcieradło; prasłowo; dublet z l, stel- (słać, p.); brak obu w litewskiem; łac. sterno, ‘ścielę’, grec. stornymi, itd.
strzemię, strzemienny, u innych Słowian z półgłoską: strmeń (i rodzaju męsk.), czes. strzmen i trzmen; od tegoż pnia co i stromy (p.); z półgłoską i u nas w strzmić, nastrzmić, ustrzmić, ‘nasadzić’: »niechaj po głowie strzmi bryże«, Potocki.
strzęp, strzępki; zbiorowe strząpie; strzępić ze złożeniami; o ‘frędzlach, łachach’; »strach serce w strefy strzępa«, ‘rozdziera’, u Potockiego; z wokalizacją o: strąp-, w dawnej nazwie ‘lutego’, co drogi strępa: strępacz. Prasłowo; rus. strjapať, ‘mozolić się, starać, zabiegać’, strjapczij, niegdyś ‘adwokat’, strjapnja, ‘gotowanie, kuchnia’, czes. dawne
