Takiemi oto przykładami stoicyzmu musimy świecić, o ile chcemy znaleźć jakieś usprawiedliwienie dla naszych zbrodni i mieć choć jakie takie szanse podźwignięcia się.
Ale cała klasa jako taka nie potrafi się na to zdobyć. Dlaczego? Dla tej prostej przyczyny, że kotłują się w niej też same zawiści, też same pożądania, co w każdej innej klasie. Jeżeli klasa ta zamiast miażdżyć, sama ulega zmiażdżeniu, — przyczyny tego faktu szukać należy nie w jakiejś wyjątkowej czystości duszy tej klasy, lecz poprostu wtem, że nie potrafi ona uchwycić w swe ręce owej miażdżącej ją maszyny. Czy za twierdzenie to spotka mnie może zarzut, że sprzeniewierzam się mojej klasie? Zapewne, matki nasze są świętemi kobietami, — ale tylko dlatego, że nie potrafiły zrobić z nas marszałków. Jest to tak dalece prawdziwem, że poprostu nie znam żadnego „rewolucjonisty“, dyktatora lub choćby tylko dobrze sytuowanego, któryby nie starał się wychować swego syna na „inteligenta“.
Innemi słowy, zdaje mi się, że my wszyscy jesteśmy prawie jednacy. Ale w takim razie, skądże się biorą te wszystkie szlachetne porywy i hasła, rozbrzmiewające po całym świecie głośniej, niż wszelkie głupstwa telegrafu bez drutu?
- ↑ Niema w tem zgoła przesady: w Rosji nieraz zabijano ludzi, aby przywłaszczyć sobie ich buty.
