Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.2 481.jpeg

464

Bolesław.

krewnego swego Leszka Czarnego, księcia sieradzkiego. Paweł z Przemankowa, bp krak., znany z niespokojnego i gwałtownego umysłu, stanął na czele stronnictwa nieprzychylnego Leszkowi. Rokoszanie przyzwali Władysława, księcia opolskiego, obiecując, że oddadzą mu rządy. Wyruszyli nawet niektórzy panowie krakowscy i sandomierscy na jego spotkanie, ale pogromiło ich wojsko B. Wstydliwego pod Bogucinem 1273 r. Ostatnie sześć lat jego panowania upłynęły w pokoju. Epoka, w której żył ten książe, brzemienną jest dla kraju wielu klęskami. Odłączenie Pomorza poprzedziło wstąpienie jego na tron, w skutku zdrady Świętopełka, który ogłosił się niezależnym księciem i zamordował Leszka Białego. W epoce sporów Henryka Brodatego z Konradem, o opiekę nad małoletnim, znikł ostatecznie urok władzy zwierzchniczej, związanej z tytułem krakowskiego księcia. Na Szląsku wnukowie Henryka Brodatego, wychowani w szkole i w obyczaju niemieckim, przygotowywali dzieło oderwania i zniemczenia tej prowincji. Przyzwani w pomoc dla nawracania pogan krzyżacy, stali się w krótce ze sprzymierzeńców najgroźniejszymi wrogami Polski. Zjawiły się nakoniec hordy Tatarów. Zbadawszy uważnie pomienione okoliczności, wypadnie przyznać, że B. nie mógł bynajmniej odwrócić klęsk rozlicznych, które dotknęły kraj, w ciągu panowania jego w Krakowskiém i Sandomierskiém księstwie. Długosz pod r. 1273 czyni mu zarzut (nie poparty innemi autentyczniejszemi dowodami), że przyjmował podarki i powodował się stronnością w wymierzaniu wyroków, oraz wspomina dalej o namiętném zamiłowaniu Bolesława w myśliwskie, i o wkładaniu na poddanych uciążliwego obowiązku wychodzenia na łowy i żywienia psów gończych. Ostatni zarzut możemy odnieść do wszystkich owoczesnych książąt, o czém świadczy, między innemi, odezwa Ojca św. do biskupów polskich, ażeby napomnieli książąt, którzy skazują poddanych na kary pieniężne, za niedopilnowanie sokołów lub bobrów, poruczonych ich straży (Theiner I 22). Zwracamy przytém uwagę, że dokument ów, wydany 1233 r., odnosi się do epoki, w której B. był jeszcze dziecięciem, zaś rządy Krakowskiego sprawiał stryj jego Konrad, ks. mazowiecki. Prawdopodobném jest, że Długosz nie uwzględnił tej okoliczności, i wypadki z czasów małoletności Bolesława odniósł do późniejszej epoki. Nie zgadza się zresztą pomienione podanie o przedajności, czyli stronniczości tego księcia, z wyrażonym poniżej sądem, że Belesław „był mężem dobrych obyczajów, nieznającym obłudy, którego skon był powszechnie opłakiwany w narodzie“ (Długosz pod 1279 r.). Zasługą jest B. Wstydliwego, że starał się o zaludnienie kraju, przez sprowadzanie osadników i uwalnianie od różnych ciężarów. Najwierniejszym doradcą w rządach Bolesława był Klemens z Ruszczy, wojewoda krakowski (1241—1260 r.), bohater z pod Lignicy, wsławiony w licznych wyprawach i obroną krakowskiego zamku 1260 r. Mąż ten rycerskiego i bogobojnego umysłu, był zwany ojcem i opiekunem wdów i sierot; fundator klasztoru panien zakonu premonstrateńskiego w Staniątkach, w którym jedyna jego córka wykonała śluby, wyznaczył uposażenie z dóbr dziedzicznych, przyczém udarował wolnością licznych poddanych (Długosz, Lib. benef. III 298). B. był jednym z najhojniejszych fundatorów kościołów i klasztorów. Nadania owe były z korzyścią kraju i miejscowej ludności. Opuszczone, leżące częstokroć odłogiem ziemie, w licznych włościach książęcych, osiedlały się i zakwitały, wskutku nadanych swobód, pod roztrop-