Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 084.jpeg

72

Bużeński.

skiej. Król uwierzywszy potwarzy, obchodził się z B. surowo i ciągłemi a pełnemi gorzkiej ironji przymówkami dokuczał rejentowi, który to niesprawiedliwe z sobą postępowanie cierpliwie znosił. Wreszcie, gdy Jan III po Stanisławie Święcickim oddał referendarję koronną Chryzostomowi Gnińskiemu, nie zaś rejentowi, który ze stopnia swojego miał zupełne prawo, wtedy B. widząc już stateczne prześladowanie siebie, urząd dworski złożył i na zawsze przeniósł się do Warmji pod rządy Michała Radziejowskiego, mianowanego świeżo kardynałem. Radziejowski nie mogąc sam jechać do Rzymu, aby za tę godność podziękować Innocentemu XI, wyprawił w swojém imieniu r. 1687 Bużeńskiego, za co po powrocie nadał mu prelaturę dziekanji warmińskiej. Następca kardynała Jan Zbąski, biskup warmiński, podobném zaufaniem i względami zaszczycał B. Przybrał go do pomocy w zarządzie i mianował jeneralnym oficjałem, wkrótce przecież, na skutek nieporozumień tego biskupa z kapitułą, B. jako stojący po stronie biskupa, ściągnął na siebie gniew i nieprzyjaźń kanoników. Znękany niesprawiedliwością ludzką, która, powodując zmartwienie, była główną przyczyną jego choroby, zamierzał już przyjąć sufraganję, ofiarowaną mu przez Jana Małachowskiego, biskupa krakowskiego, ale um. 5 Kwietnia 1692 r. Przed zgonem swoim część znakomitej bibljoteki swojej i rękopismów przeznaczył dla akademji krakowskiej, a część dla kolegjum jezuickiego w Brunsbergu; różne pisma urzędowe i zbiór listów zostały w archiwum kapituły warmińskiej. Zwłoki B. złożono w katedrze warmińskiej, gdzie sobie jeszcze za życia wystawił nagrobek, na którym wypowiedział żal swój i zawód w tych słowach: „Obłudne nadzieje dworu w tym grobie pochował.“ Krasicki (Dopełn. do dzieł, I 246) podał następujący napis, umieszczony na nagrobku tego męża: „Stanislaus Bużeński Dec. Varm. Can. Gnesn. Venceslai Comitis de Leśno Archiepiscopi Gnesn. literarum scriptor. Andrae Olszowski Episcopi Culmensis regni Procancelarii regens cancellariae, spes aulae fallaces, in hoc tumulo sepelivit, quem vivens atque valens fieri curavit. Obiit 5 Aprilis Anno 1692.“ Bużeński był autorem dzieł rozmaitych, napisanych po łacinie; część jego rękopismów dostała się do bibljoteki Załuskich, a między temi (jak wymienia Janocki) były: Żywoty arcyb. gniezn., pisma prawne, oratorskie, poetyczne i historyczne. Oprócz żywotów, innych rękopismów Bużeńskiego Mikołaj Malinowski w cesarskiej publ. bibljotece w Petersburgu znaleść nie mógł (Żyw. arcyb. gniezn. Wilno 1860, I. XXIV). Za życia swego wydał B., o ile wiemy, dwa tylko dzieła: Vita Servi Dei B. Raphaelis Proszoviani ordinis minorum S. Francisci regularis observantiae Vartae quiescentis, in ecclesia ejusdem ordinis, miraculis et prodigiis clari, Posnaniae 1686, in typogr. Adm. Rndi D. Alberti Laktański; in 4 p. 143. Ten żywot Bł. Rafała z Proszowic przypisał B. Bonawenturze Madalińskiemu, biskupowi włocławsko-pomorskiemu; pod rzeczą ofiarowania biskupowi podpisał się tylko głoskami: S (tanislaus) B (użeński) D (ecanus) V (armiensis) C (anonicus) G (nesnensis). Jocher (Obraz bibljogr.) wzmiankując o tém dziele, nie wymienia autora. Drugą książką wydaną przez B. było dzieło ks. Stanisława Roszki p. t.: Vita Stanislai Hosii etc. (Olivae 1690). Powtórny ten przedruk dedykował B. Janowi Zbąskiemu, biskupowi warmińskiemu. Najznakomitszą przecież pracą B. jest dzieło stanowiące niegdyś własność ks. Aloizego Osińskiego, infułata ołyckiego, a po nim historyka Mikołaja Malinowskiego, noszące w ręko-