Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 394.jpeg

384

Chur.

odjęcia duchowieństwu prawa występowania przeciw nowoczesnym teorjom o wolności i równości, w tych krótkich wyrazach: „verbum Dei non est alligatum.“ Na obronę niezawisłości Tyrolu, zagrożonego przez Francuzów, Karol Rudolf poświęcił 20,000 fl. z własnej kieszeni, za co Austrja odwdzięczyła się mu, zabierając fundacje kościelne w Voralbergu i Wintschgau (4 Grud. 1803). Powołany razem z biskupem z Brixen do Innsbruku, skazany został na wygnanie (1807). Z powodu zmian terrytorjalnych bpstwo churskie straciło wszystkie części nie szwajcarskie, a za to r. 1816 otrzymało kanton St Gallen, a 1819 i czasowy zarząd czterech środkowych kantonów Szwajcarji. Pius VII poddał (14 Lip. 1823 r.) to biskupstwo bezpośrednio pod Stolicę Apostolską i połączył z nim nowe biskupstwo St. Gallen, oddzielone znowu 8 Kw. 1847, w skutek konkordatu z 9 List. 1845. Bogate niegdyś dochody tego biskupstwa, w początku XIX wieku przynosiły około 10,000 florenów; obecnie wynoszą 17,000 flor., w co wchodzi kilka tysięcy guldenów, wypłacanych przez rząd austrjacki za majątki zabrane 1803 r. w Voralbergu. Przed XVI w. kapituła składała się z 6 prelatur, 10 kanon., 32 kapelanów i 14 altarystów; po reformacji z 5 prel. 18 kanon, i i kapelana; obecnie składa się z 5 rezydujących kanoników, 18 nierezydujących i 4 beneficjatów katedralnych. W 13 dekanatach djecezji i 170 probostwach duchowieństwa świeckiego liczy się 280, wiernych 154,230 (kalwin, w obrębie djecezji jest 378,500, innych dyssydentów 1,130, żydów 178). Nadto, do djecezji należy małe księstwo Lichtenstein z 7200 mieszk., podzielonych na 9 parafji z 11 księżmi; oficjał tego księstwa mieszka w Vaduz. Na kantony przypada: 1) w Graubündten (Grisiones, Rheti) 39 505 wiernych (kalwin. 50,318), księży 139, parafji 93 i 38 kapelaństw i beneficjów; 1 opactwo benedyktyńskie, 4 hospicja kapucyńskie, 1 kl. dominikanek i 1 kl. kanoniczek. 2) W Schwytz (Svitia, Suitia, Suitium) 44,500 katolików (kalwin. 535, dyssyd. 5 i 1 żyd), 37 parafji, 90 księży. Benedyktyńskie opactwo Einsiedeln ma 65 księży, 9 braci profesów i 13 laików; sławne tu są pielgrzymki do cudownego miejsca. Nadto, 3 kl. kapucynów, 1 dominikanek, 1 franciszkanek, 1 benedyktynek, l sióstr miłosierdzia. Kollegjum Maria-Hilf w Schwytz ma rektora, 2 prefektów i 9 kapłanów, samych księży. Dyrektor seminarjum nauczycieli w Seewen jest także księdzem. Szkoły elementarne kantonu podzielone są na 4 okręgi konferencyjne, którym przewodniczy 4 księży, jako dyrektorzy. 3) W Zürich (Tigurum, Pagus Tigurinus) poprzednio należącym do Bazylei, potém do Konstancji, ma 11,460 wiernych (253,000 kalwin, 1,059 in. dyssyd. i 172 żyd.), 3 parafje i 4 księży. 4) W Uri (Pagus Uriensis, Uria) poprzednio należącym do Konstancji, 15,000 kat. (40 kalwinistów), 16 parafji, 47 kapłanów, 1 kl. kapucynów, 1 kl. benedyktynek i 1 franciszkanek. 5) W Unterwalden (Underwaldium, Transylvania, Sylvania) poprzednio należącym do wikarjatu jeneralnego w Luzern, 26,000 katolików (150 kalwin.), 13 parafji, 61 księży, 1 opactwo benedyktyńskie (Engelberg); w gimnazjum w Sarnen jest 5 profesorów benedyktynów z Muri-Gries; 2 klasztory kapucyńskie, i opactwo benedyktynek w Sarnen, 1 kl. franciszkanek w Stanz. 6) W Glarus (Glarono, Pagus Claronensis) poprzednio należącym do Konstancji, 5,800 kat. (27,000 kalwin., 28 dyssyd. i 2 żydów), 3 parafje, 7 księży, 1 kl. kapucynów w Stäfels. 7) W Appenzell (Abbatis Ceila) 14,100 wiernych (46,300 kalw., 30 dyssyd. 3 żydów); wschodnia tylko część kantonu jest katolicka i ma 5 parafji i 9