Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.3 589.jpeg

579

Cystersi.

my. Klasztory ścisłej obserwancji zostały podzielone na dwie prowincje, a opat z Cisteaux„ czterej opaci z głównych klasztorów i 10 definitorów tejże obserwancji, mieli wybierać dwóch wizytatorów prowincji, mających jurysdykcję nad klasztorami prowincji. Przytém Papież wynurzył życzenie, ażeby utrzymała się ścisła obserwancja i polecił ją brać w opiekę. Inne artykuły tego breve dotyczą poprawy całego zakonu i w ogóle odpowiadają regule św. Benedykta i ustawom cysterskim (cf. Bullar. Rom. t. V, Const. 173). Ścisłe zachowywanie tego breve nadało zakonowi nową świetność i powszechny zjednało mu szacunek. — Z dziejów więc cysterskich pokazuje się, że ta odnoga zakonu benedyktyńskiego nie uszła ogólnego losu wszystkich zakonów, które dopuściły u siebie osłabienie reguły. Liczniej niż którykolwiek inny zakon rozpowszechnieni po Europie, wiele zdziałali dobrego; mieli też w Azji i Afryce kilka klasztorów, wydali z grona swego dwóch Papieży: Eugenjusza III i Benedykta XII, 40 kardynałów, wielką liczbę arcybiskupów i biskupów (cf. Angel. Manrique, Annal. ord. cist.), a królowie i książęta suknię zakonu przyjmowali. Ale silna ta korporacja uległa wpływowi czasu: z licznych tak kwitnących niegdyś klasztorów pozostało tylko niewiele w państwie Austrjackiém (16 kl. z 500 zakonnikami), we Włoszech (do ostatnich czasów), w Szwajcarji, w Belgji. Anglja 20 Sierp. 1814 r. po raz pierwszy od czasu reformacji obchodziła poświęcenie klasztoru i to zakonu cystersów, mianowicie Mount St. Bernard pod Shepesead, w hrabstwie Leicester (Henriquez, Regula constitutiones et privilegia ord. cist., Antverp. 1630. Holstenius-Brokie, Codex regul, monastic. t. II p. 365. Hurter, Innocenz III, t. IV, 164. Henrion-Fehr, Allg. Geschichte der Mönchsorden, I 101). Co się tyczy Cystersek, powszechnie zwanych zagranicą bernardynkami, niema pewności kto je założył. Niektórzy historycy zakonu przyznają to św. Humbelinie, siostrze św. Bernarda; inni znowu twierdzą, że św. Bernard założył sam ten zakon, wprzód jeszcze nim św. Humbelina usunęła się od świata, i że cysterski większe niż cystersi mają prawo tego nauczyciela Kościoła ojcem swoim nazywać i imię jego nosić. Najprawdopodobniejszém jest jednak, iż pierwszy ich klasztor był w Tart w djecezji Langres, i że go św. Stefan, 1120 r. założył (cf. Helyot t. V p. 425 i 542). Jakkolwiek surowe i odstraszające wydawać się mogły ustawy cysterskie dla kobiecej natury, wkrótce jednak wiele takich klasztorów wzniesiono we Francji, a w końcu liczba ich, według historjografów zakonu, podobno około 6000 we wszystkich krajach wynosiła. Najsławniejszy jest Santa Maria pod Burgos, w Starej Kastylji, zwykle Las Huelgas de Burgos nazywany, w którym wiele królewien i księżniczek habit nosiło. Ksienie w prowincji Leonu i Kastylji zbierały swoje osobne jeneralne kapituły, dopóki im tego nie wzbroniło rozporządzenie soboru trydenckiego, obowiązujące je do zachowania klauzury. Ksienie francuzkie na miejsce zjazdu obierały opactwo Tart. Zakonnice w ogóle trzymały się tych samych reguł i przepisów, co i zakonnicy. Milczenie i praca fizyczna, zacząwszy od robót kobiecych aż do uprawy roli, modlitwa i rozmyślanie, to były główne wymagania reguły. Ubiór składał się z białej sukni, czarnego pasa, szkaplerza i zasłony. Siostry świeckie nosiły ubiór brunatny. Klasztory ich pozostawały albo pod jurysdykcją biskupów, albo pod nadzorem opactwa Cisteaux, albo tworzyły kongregacje i rządziły się same, przy duchownej pomocy cystersów. Niektóre ksienie dopuszczały się