Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/120

do liczby sojuszników, tak, jak to było uczynione w Italji z Kapuą, Kluzjum, Bovianum i t. d., i zabezpieczyć sobie ich wierność założeniem kolonji rzymskiej? Oczywiście było to niemożliwe. O to Rzymianie przyjęli zasadę, której senat zawsze bardzo ściśle się trzymał: nie wolno zakładać kolonji rzymskich na terytorjach zamorskich. Dalej była inna jeszcze różnica. W Italjj Rzym miał do czynienia z wolnemi gminami; zostawiał je więc wolnemi, nie posyłając do nich swych namiestników i nie żądając od nich daniny. Przeciwnie, Kartago, władając Sycylją nałożyła na miasta jej daninę i narzuciła im swych dozorców. Rzym poszedł za tym przykładem. W ten sposób Sycylja stała się pierwszą «prowincją» rzymską, z której dochody wpływały do skarbu rzymskiego. W końcu Kartago, ażeby jak najlepiej wyzyskać bogactwa rolnicze wyspy, zaprowadziła na niej swój system plantatorski — pańszczyźniany. Rzymianie i ten okrutny i szkodliwy porządek pozostawili nietkniętym; a ponieważ zboże sycylijskie, otrzymywane przy pomocy pracy niewolników, stało się tańszem od italskiego, przeto zwolna i rolnictwo italskie również zmuszone było przekształcić się na sposób pańszczyźniany. Zdarzyło się to nie odrazu, ale niebezpieczeństwo było już blisko. W ten sposób zwycięstwo nad Kartaginą zmusiło Rzym do wstąpienia na nową drogę swego życia historycznego. Wkrótce uczynił on jeszcze bardziej stanowczy krok na tej nowej drodze.
 Oddając Rzymianom Eryks, Hamilkar począł małemi oddziałami wysyłać swych najemników do Kartaginy, prosząc senat, aby natychmiast po przybyciu obliczył się z nimi i uwolnił ich ze służby. Ale, jak już wiemy, pieniędzy w skarbie nie było; najemników nie zaspokojono; w miarę jak przybywały z Sycylji nowe oddziały — gromadziło się ich coraz więcej, niezadowolenie ich rosło coraz bardziej. Kiedy najemnicy zebrali się już wszyscy, oznajmiono im, że całego żołdu zapłacić im nie można. Wówczas ci powstali: rozpoczyna się wojna najemnicza. Wojna ta szybko przybrała rozmiary zastrasza-