Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/228

dowli monumentalnych, mieszkańcy zaś musieli zajmować zbocza góry, na których leżało miasto dolne; a ponieważ odbywało się to dowolnie, zatem nie mogła tu wystąpić obmyślana prawidłowość. W każdym razie warunki gruntu górzystego znakomicie wyzyskano nietylko pod względem celowości, ale też i malowniczości — i rezultat ostateczny rozwoju historycznego pozwala nam wcale nie żałować, że nie było planu uprzedniego.
 W dolnej części miasta, na pochyłości góry, znajdujemy «rynek dolny», otoczony kolumnadą; ponad nim na trzech tarasach wznosiło się «gimnazjum», t. j. miejsce dla ćwiczeń młodzieży, potrójne w związku z różnym wiekiem ćwiczących się uczniów, a więc chłopców, wyrostków i młodzieńców. Tarasy te również były otoczone kolumnadą i kolumnadą też oddzielały się od siebie. Wszystko to obecnie leży w ruinach, o ile jeszcze leży i nie zostało zużytkowane do nowych budowli: ale w swoim czasie te lasy wspaniałych kolumn greckich, które się unosiły jedne nad drugiemi, i które dzięki temu mogłeś oglądać w całości, musiały wywoływać przepotężne wrażenie. Budowniczy i tu liczył się z nierównym poziomem gruntu: kolumnady jednopiętrowe z tyłu — musiały być dwupiętrowe z przodu. Dwupiętrowe — to dawało możność urozmaicania stylów. Już dawniej, w Propilejach ateńskich naprzykład, spotykamy połączone w jednym i tym samym budynku kolumny porządku doryckiego i jońskiego. Tu połączenie takie wprowadzono w tym celu, aby piętro niższe składało się z cięższych kolumn doryckich, górne — z lżejszych jońskich: połączenie to, bardzo mądre i wytworne, naśladowali później Rzymianie, od nich zaś przeszło do nas. Zresztą kolumny doryckie są obecnie znacznie lżejsze, niż były za Peryklesa; wogóle ścisłość co do form architektonicznych z biegiem czasu słabnie.
 Nie zatrzymując się na szczegółach mniej ważnych, przechodzimy wprost z górnego gimnazjum na obszerny taras, ozdobiony świątynią Demetry i Kory. Jest to naśladowanie Eleuzynu, przeniesienie jego świętych mister-