warzyszyli O. Gołyński, jako spowiednik, O. Marcin Laterna, jako kaznodzieja. Ten lubo w sile wieku, ale sterany pracą, podróżą daleką, bo ze Lwowa, gdzie był superiorem i kaznodzieją, i burzliwą żeglugą, zapadł bardzo na zdrowiu. Król troskliwy o jego życie, kazał mu wracać do Polski. Okręt, który go wraz z sześciu innymi Polakami wiózł na swym pokładzie, ledwo wypłynął 30 wrześ. 1598 r. z portu Stegeborskiego, zdradzony przez rybaków, dostał się w moc Karolowych marynarzy i żołnierzy heretyków. Więc poczną lżyć papieża, wiarę papieską, papistów, namawiać Polaków do odstępstwa. Stanie w ich obronie Laterna, zagrzewa swoich do odważnego wyznania katolickiej wiary. Zrozumieli Lutrzy, że to kapłan a do tego Jezuita, więc rzucili się na niego, wyzywają, biją, pchają mu w usta gwałtem kawały chleba: Jedz, wrzeszczą, co w ciebie wlezie, bo wnet będziesz miał wody do syta“. Potem go z szat obedrą, rozciągną na ziemi, podłożywszy klocki, obie ręce odrąbią i tak okaleczonego, aby się ratować nie mógł, wrzucą do morza. Innych Polaków obrabowawszy do nitki, zostawili przy życiu i pozwolili płynąć dalej; a więc in odium fidei O. Laterna poniósł śmierć męczeńską. Żywot jego skreślił po łacinie sekretarz króla Stanisław Niegoszewski p. t. „Laternae Polonicae lacymae, łzy na śmierć Marcina Laterny (Kraków 1599). Skarga kilkakrotnie w kazaniach swoich wspomina ze czcią Laternę: „Zalecam i kapłana, którego oto, iż był Jezuitą i kapłan i Polak, w morze z innymi rzucono“ i zazdrości mu niejako palmy męczeńskiej[1]. Dragi łaciński życiorys Laterny mamy pióra Stanisława Skarzewskiego, starosty samborskiego i drohobyckiego, 1661 r. Trzeci żywot Laterny i Skargi razem, przez anonima, 1673 r.
On zaś sam, O. Laterna, wsławił się ułożeniem ulubionej w Polsce „Harfy Duchownej, t. j. dziesięć rozdziałów modlitw katolickich“. Kraków 1583, która do r. 1626 miała 10 wydań.
Oprócz „Harfy“, pozostały po nim dwie mowy żałobne na pogrzebie bisk. Protaszewicza. (Kraków 1588) i króla Ste-
- ↑ Kaz. przygodne 1600 r. str. 272.
