ceńców, cesarstwo byłoby upadło, zginęło? Tego chyba przypuścić niepodobna.
„Uchwycić słowiański sztandar“, jak żąda od Zygmunta III Szujski[1], nie śniło się wtenczas żadnemu politykowi. Nie w imię słowiańskiej idei zrzucili Czesi gubernatorów cesarskich z okna zamku pragskiego 20 maja 1618 r. do rowu, ale w imię „protestantyzmuu, a pierwszą ich rzeczą było wygnać z Czech arcybiskupa i Jezuitów. W XVII wieku pojęcia narodowościowe nie grały tej roli, co w XIX wieku, ale na nieszczęście, tak jak dziś liberalizm i bezwyznaniowość, tak wtenczas protestantyzm podszywał się niekiedy i ubierał w patryotyzm narodowy. Sztandar słowiański XVII wieku był sztandarem „protestanckim“, uchwycić go nie pozwalało Zygmuntowi katolickie sumienie, a powiedzmy, i rzetelny interes Polski[2].
- ↑ Dzieje Polski III, 211.
- ↑ Oto, jak nam się przedstawia Zygmunt III na podstawie dotychczas znanych źródeł i opracowań, z których ostatnie z przed 40 laty i dotąd najlepsze J. Szujskiego w t. III. „Dziejów Polski“. — Na III zjeździe historyków pol. w czerwcu 1900 roku w Krakowie, zaznaczono z naciskiem, że „do znajomości dziejów Zygmunta III... wyszukać dopiero i wydać potrzeba źródła z archiwów wiedeńskich, insbruckich, pruskich, szwedzkich, moskiewskich, petersburskich, włoskich.. a przed innemi z archiwum kancelaryi królewskiej... w pierwszym zaś rzędzie korespondencyą Zamojskiego, Sapiehów, Radziwiłłów, Żółkiewskiego, Karnkowskiego... Tylickiego, Szyszkowskiego, Gębickiego, Zadzika, Koniecpolskiego, w końcu dyaryusze sejmowe, o których dziś nie wiemy nawet, gdzie się znajdują.
„W ślad za słabym zasobem źródeł postępuje brak opracowań... Wojna moskiewska, obie szwedzkie, czekają do dziś dnia na historyografa... Nie znalazła też dotychczas należytego wyjaśnienia sprawa stosunku Polski do Niemiec w czasie 30-letniej wojny... Nieopracowana pozostaje... myśl ligi... kwestya kozacka od buntów Nalewajki do bitwy perejasławskiej. Leżą odłogiem wewnętrzne dzieje czasów Zygmunta III“. (Pam. III zjazdu hist. poi. Referat dra Eug. Barwińskiego).
moskiewskiej, Polsce samej stali się natrętnymi, król tedy rad był, że ich do Węgier mógł wyprawić, tembardziej, że po pokoju dywilińskim i buszyńskim nie zanosiło się na nową wojnę.
Zawarł ten sojusz 1613 r., aby uzyskać poparcie cesarza Macieja w sprawach Szwecyi i Moskwy; poparcia nie uzyskał, a tylko gniew sułtana zaostrzył.
