Strona:Władysław Łebiński - Kółka rolniczo-włościańskie.pdf/32

rzecz, że ruch ten wychodzący właściwie z W. ks. Poznańskiego, ale wywołany przez pismo zachodnio-pruskie, różny téż wywarł wpływ na obiedwie prowincye. W Prusach wywołał odrazu praktyczne objawy na polu pracy stowarzyszeń, w księstwie zaś tylko niejakie formalne zajęcie, bez zaufania i zamiłowania, nacechowane nawet lekkim pozorem niechęci.
 Niechęć ta jednakże była tylko okolicznościową. W księstwie zamiłowaném od czasów Ligi zawsze w pomysłach wielkiego zakroju, założono świeżo (w r. 1858) Towarzystwo Przyjaciół Nauk, w r. 1861, idąc za wzorem domów zleceń w Królestwie Polskiém, przygotowano Tellusa, w r. 1861 przyszło nareszcie do skutku, od wielu lat upragnione i jako źródło wszelkiego rozwoju i postępu uważane Towarzystwo Agronomiczne Centralne, nie dziwić się zatém, że społeczeństwo, którego uwaga w tyle stron była rozerwana a siły umysłowe i materyalne tak wielostronnie zajęte, mogło mieć nawet wstręt do nowych pomysłów i projektów, zwłaszcza jeśli one nie pochodziły od uznanych powag, lecz rodziły się bezimiennie.
 Mimo to i tu nie odpychano dobréj a przez tradycyą już uświęconéj sprawy zajęcia się ludem. Centralne towarzystwo agronomiczne zaraz na pierwszém walném zebraniu z r. 1861 miało na porządku dziennym m. i. i to zadanie: „Jakich chwycić się środków, aby lud nasz wiejski, nie wyłączając gospodarzy, uczynić produktywniejszym?” Sprawa ludu, we wszelkiéj formie, nie schodziła także z porządku dziennego obrad wielu towarzystw filialnych; Towarzystwo krobsko-śremsko-wschowsko-kościańskie, w nowych statutach z r. 1861 zamieściło, że celem jego jest rozpowszechnienie pożytecznych wiadomości gospodarczych, za pomocą pism i spostrzeżeń, mianowicie pomiędzy gospodarzami wiejskimi. W zarządzie głównym w początku r. 1863, K. Buchowski powołany na referentach o środkach, któreby lud nasz mogły zrobić produktywniejszym, zalecał dobry przykład i pisemka ludowe. Nestor Koszutski zalecał budzenie przemysłu domowego, a na wniosek A. Kaczorowskiego stanęła rezolucya, żeby w téj mierze poruszyć poznańskie Towarzystwo Przemysłowe i za jego współudziałem krzewić tego rodzaju towarzystwa. Towarzystwo odolanowsko-ostrzeszowskie w r. 1863 wzywa ks. proboszczów ku działaniu na gospodarzy, żeby przy każdym chrzcie zasadzili drzewko owocowe. Średzko-wrzesińskie (r. 1865) wyznacza rocznie 80 tal. nagrody za napisanie najlepszych pism rolniczych dla ludu. Inowrocławskie postanawia (1865), żeby na każdém walném zebraniu był jeden traktat, dotyczący gospodarstw włościańskich, a w r. 1866 wyznacza konkurs, za napisanie broszury na temat: Jaki jest najkorzystniejszy sposób urządzenia gospodarstwa na 60 morgach; osta-