Strona:Władysław Abraham-Początki prawa patronatu w Polsce.djvu/21

Ta strona została przepisana.

że opat i zakonnicy jedynie mają prawo do nadanych posiadłości i nikt inny, że obok tych posiadaczy do nikogo więcéj nie należą, a więc tém samém klasztor jest ich wyłącznym właścicielem. Wobec tego zdaje nam się nie podlegać wątpliwości, że kościół mógł być wobec prawa polskiego podmiotem praw majątkowych, a w szczególności, że mógł posiadać prawem własności zupełnéj nieruchomości. A jeśli w aktach prawnych tu i owdzie przy nadaniach na rzecz kościoła, wymawia sobie darujący pewne prawa użytkowe, jak prawo łowienia ryb w odstąpioném jeziorze[1], lub prawo do pewnéj drobnéj opłaty[2], to wyjątki te témbardziéj za powyższym wnioskiem przemawiają, gdyż świadczą, że tylko w razie takiego wyraźnego wyszczególnienia, co wyjątkowo miało miejsce, przechodzi na obdarowanego własność do pewnego stopnia ograniczona, w innych zaś przypadkach z reguły, gdzie takich wyszczególnień nie ma, własność zupełna.

§. 2. Właściciel majątku kościelnego.

W najdawniejszych naszych dokumentach wieku XII spotykamy również podobne zwroty i formuły jak w dyplomatach frankońskich a późniéj niemieckich i francuskich, które pozwalają wnosić, że i wedle wyobrażeń prawnych u nas, za właściciela majątku był uważany święty patron kościoła, na rzecz którego akt prawny został zdziałany. Dokumentów jednak tego rodzaju jest stosunkowo bardzo mało i nie przekraczają prawie roku 1200[3]. Natomiast równocześnie, a w wieku XIII prawie wyłącznie, jako osobę, która staje się podmiotem praw majątkowych, wymieniają akta albo instytut kościelny sam jako

  1. r. 1235 KDWP. I. Nr. 176.
  2. r. 1230 Cod. dipl. Pol. II. 437 villam Wilcoczice (contuli) cum omni suo iure exceptis duabus urnis mellis meo usui reservatis.
  3. r. 1142 „dedit vilaam... b. Petro“ (KDWP. I. Nr. 8). r. 1143? „Deo et S. Marie sanctoque Johanni concredidi“, (KDWP. I. Nr. 9), r. 1176 „omnibus villis per Poloniam S.