Strona:Władysław Euzebiusz Kosiński - Sprawa polska z roku 1846.pdf/64

zumową teoryę: wszystko dla ludu przez lud, azatém wszechwładztwo ludowe ze wszystkiemi konsekwencyami.
 Przygotowaniem ludu do tego, miało być usamowolnienie onegoż, to jest, nadanie jak największéj liczbie ludzi własności gruntowéj i stworzenie jak największéj ilości obywateli.
 »Jeżeli nowe powstanie nie ma być smutném dawnych powstań powtórzeniem, pierwszém do boju hasłem powinno być usamowolnienie ludu, oddanie wydartéj mu ziemi, na własność bezwarunkową.« Tak wyrażał się manifest demokratyczny. Wszystko to było logiczne, ściśle rozumowe i cała teorye wszechwładztwa ludowego, organizacyi rewolucyjnéj i porewolucyjnéj, obrobione z pedantyczną dokładnością. Lecz to wszystko były dla Polski zimne, suche teorye, bo na samym rozumie oparte. Bo przepomniano, że naród polski nie jest fanatykiem rozumu, jakim francuski naród w swéj pierwszéj rewolucyi się okazał, ale jest narodem uczuciowym i głęboko religijnym. Przedewszystkiém potrzeba było lud polski podnieść duchowo. Uwolnienie od pańszczyzn i poprawa materyalnego bytu, zapewne z czasem wpływ na podniesienie oświaty i moralności wywrzeć może, lecz nie od razu; dla tego téż ludu od razu z opieki wypuszczać nie można, ale owszém potrzeba starać się, nietylko zbawienném słowem, lecz i przykładem, wywierać nań cią-