Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku/10
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonemi i Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 roku |
| Podtytuł | Część X. |
| Wydawca | Dz.U. 1920 nr 35 poz. 200 |
| Data wyd. | 1919 |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Niemcy zobowiązują się na wwożone na terytorjum niemieckie towary, produkty naturalne lub wyroby któregokolwiek z Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych bez różnicy terytorjum, z którego one pochodzą, nie nakładać opłat i ciężarów (włączając w to podatki wewnętrzne) innych lub wyższych, niż te, które będą nałożone na te same towary, produkty naturalne lub wyroby któregokolwiek innego z Państw sprzymierzonych i stowarzyszonych lub jakiegokolwiek kraju obcego.
Niemcy nie utrzymają ani też nie wprowadzą żadnych zakazów, ani ograniczeń wwozu na terytorjum niemieckie wszelkich towarów, produktów naturalnych lub wyrobów, przychodzących z terytorjum któregokolwiek z Państw sprzymierzonych i stowarzyszonych i to bez względu na okolicę z której przychodzą — zakazów i ograniczeń, które nie rozciągłyby się również na wwóz.
Niemcy zobowiązują się ponadto w stosunku do importu nie wprowadzać na szkodę handlu któregokolwiek z Państw sprzymierzonych i stowarzyszonych żadnych różnic w porównaniu do któregokolwiek innego z tych Państw lub do któregokolwiek obcego kraju, nawet w sposób pośredni, jako to za pomocą urządzeń celnych lub postępowania celnego, albo metody sprawdzania lub analizy, albo warunków opłacania cła, albo metody rozróżniania lub tłomaczenia taryf, lub wreszcie wykonywania monopolów.
Co do wywozu, Niemcy zobowiązują się nie nakładać na towary, produkty naturalne lub wyroby, wywożone z terytorjum niemieckiego na terytorja któregokolwiek z Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, opłat lub poborów, łącznie z podatkami wewnętrznemi, innych lub wyższych, niż te, które będą płacone od tych samych towarów, produktów naturalnych lub wyrobów przy wywozie ich do któregokolwiek innego z Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, lub do jakiegokolwiek innego kraju obcego.
Niemcy nie utrzymają w mocy ani nie wprowadzą żadnych zakazów lub ograniczeń wywozu jakichkolwiek towarów z terytorjum niemieckiego do Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, któreby nie dotyczyły również wywozu tych samych towarów, produktów naturalnych lub wyrobów do któregokolwiek innego z Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, lub do jakiegokolwiek kraju obcego.
Wszystkie ulgi, zwolnienia od ciężarów lub przywileje, dotyczące przywozu, wywozu lub tranzytu towarów, przyznane przez Niemcy któremukolwiek z Państw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, lub jakiemukolwiek obcemu krajowi, zostaną równocześnie i bezwarunkowo rozszerzone na wszystkie Państwa sprzymierzone lub stowarzyszone bez potrzeby żądania tego lub przyznawania kompensat.
Od postanowień artykułów 264 do 267 niniejszego Rozdziału i artykułu 323 Części XII (Porty, Drogi wodne i Drogi żelazne) niniejszego Traktatu ustanawia się wyjątki następujące:
a) Produkty naturalne lub wyroby, pochodzące i przybywające na terytorjum celne niemieckie z terytorjów Alzacji-Lotaryngji, przyłączonych do Francji, będą przez 5 lat od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu wolne od wszelkich ceł.
Rząd francuski zastrzega sobie prawo ustalenia corocznie, w drodze dekretu notyfikowanego Rządowi niemieckiemu, rodzaju i ilości produktów, które będą korzystały z tej wolności celnej.
Ilość każdego z produktów, którą będzie można przesyłać w ten sposób corocznie do Niemiec, nie będzie mogła przekraczać przeciętnej ilości przesyłanej rocznie w latach 1911 — 1913.
Ponadto, w ciągu okresu wyżej wspomnianego Rząd niemiecki obowiązany jest zezwalać na swobodny wywóz z Niemiec i wwóz z powrotem do Niemiec bez pobierania jakiegokolwiek cła i innych ciężarów, włącznie z podatkami wewnętrznemi, przędzy, tkanin i innych materjałów lub produktów tkackich wszelkiego rodzaju i w każdym stadjum przerobu, które zostaną wysłane z Niemiec na terytorjum Alzacji-Lotaryngji w celu jakiegokolwiek wykończenia, jako to: bielenia, farbowania, drukowania, merceryzacji, gazowania, skręcania i apretury.
b) W ciągu lat trzech od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu produkty naturalne lub wyroby, pochodzące i przybywające z terytorjów polskich, które przed wojną stanowiły część Niemiec, będą wpuszczane przy wjeździe na niemieckie terytorjum celne bez żadnych opłat celnych.
Rząd polski ustali rokrocznie dekretem, notyfikowanym Rządowi niemieckiemu, rodzaj oraz ilość tych produktów, które z tej wolności celnej korzystać będą.
Ilość każdego produktu, którą będzie wolno przesyłać w ten sposób rokrocznie do Niemiec, nie będzie mogła przekroczyć średniej rocznej produktów, przesyłanych w latach 1911 do 1913.
c) Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone zastrzegają sobie możność nałożenia Niemcom obowiązku przyjęcia bez jakiegokolwiek cła produktów naturalnych lub wyrobów, pochodzących i przybywających na terytorjum celne niemieckie z Wielkiego Księstwa Luksemburskiego, a to w przeciągu lat 5 od wejścia w życie obecnego Traktatu.
Rodzaj i ilość produktów, które będą mogły korzystać z tego postanowienia, będą notyfikowane corocznie Rządowi niemieckiemu.
Ilość każdego produktu, którą będzie można przesyłać w ten sposób rokrocznie do Niemiec, nie będzie mogła przekroczyć średniej rocznej ilości produktów, przesyłanych w latach 1911 do 1913.
Przez okres sześciu miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu opłaty, nakładane przez Niemcy na przywóz towarów z Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, nie będą mogły przekraczać wysokości opłat najkorzystniejszych, które były stosowane przy wwozie do Niemiec w dniu 31 lipca 1914 roku.
To postanowienie będzie w dalszym ciągu stosowane także przez drugi okres 30 miesięcy po upływie pierwszych sześciu, wyłącznie tylko co do tych produktów, które są objęte pierwszą kategorją działu A) niemieckiej taryfy celnej z 25 grudnia 1902 r., a które w dniu 31 lipca 1914 r. korzystały z taryf konwencjonalnych na mocy traktatów, zawartych z Mocarstwami sprzymierzonemi lub stowarzyszonemi, nadto z dodaniem wszelkiego rodzaju win i olejów roślinnych, jedwabiu sztucznego, wełny mytej lub odtłuszczonej, niezależnie od tego, czy towary te były lub nie były przedmiotem specjalnych konwencji przed 31 lipca 1914 roku.
Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone zastrzegają sobie prawo zastosowania specjalnych postanowień celnych dla terytorjów niemieckich, okupowanych przez wojska tych Mocarstw, w razie gdyby uznały takie zarządzenia za konieczne dla ochrony interesów gospodarczych ludności tych terytorjów, a to tak co do przywozu, jak i wywozu.
Co do rybołówstwa, żeglugi przybrzeżnej i holowania statków — statki i okręty Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych będą tak samo traktowane na wodach terytorjalnych niemieckich, jak okręty i statki narodu najbardziej uprzywilejowanego.
Bez względu na wszelkie zastrzeżenia przeciwne, zawarte w konwencjach, tyczących się rybołówstwa i handlu napojami wyskokowemi na morzu Północnem, Niemcy przystają na to, iż wszystkie prawa kontroli i policji w stosunku do statków rybackich Mocarstw sprzymierzonych będą wykonywane wyłącznie przez statki, należące do tych Mocarstw.
Co do okrętów Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, to wszelkiego rodzaju poświadczenia i dokumenty, dotyczące okrętów i statków, uznawane przez Niemcy przed wojną za ważne lub też, oile będą one uznane za ważne przez główne Państwa morskie, będą również uznane przez Niemcy za ważne i za równoznaczne z podobnemi poświadczeniami, wydanemi dla statków i okrętów niemieckich.
W ten sam sposób mają być uznane świadectwa i dokumenty, wydane swym statkom przez Rządy nowych Państw, bez różnicy, czy posiadają one brzeg morski lub nie, pod warunkiem, że dokumenty te i świadectwa będą wystawione w sposób zgodny ze zwyczajami przyjętemi ogólnie w głównych Państwach morskich.
Wysokie Układające się Strony zgadzają się uznać flagi statków wszystkich tych Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, które nie posiadają brzegu morskiego, jeżeli statki te będą zarejestrowane w jednem określonem miejscu na terytorjum tego Państwa. Miejsce to będzie zastępowało dla tych statków port zarejestrowania.
Niemcy zobowiązują się przedsięwziąć wszelkie zarządzenia prawne lub administracyjne, konieczne dla ochrony produktów naturalnych lub wyrobów, pochodzących z któregokolwiek z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, przeciwko wszelkiego rodzaju nierzetelnej konkurencji w tranzakcjach handlowych.
Niemcy zobowiązują się tamować i zapobiegać, a to przez zajęcie lub wszelkie inne odpowiednie środki, przywozowi i wywozowi, jak również wytwarzaniu i obrotowi, sprzedaży i ofiarowaniu na sprzedaż na wewnątrz wszystkich produktów lub towarów, noszących na sobie lub na akcesorjach, warunkujących wypuszczenie na rynek, lub na swem opakowaniu zewnętrznem, marki, nazwy, napisy lub jakiekolwiek znaki, któreby zawierały w sposób pośredni lub bezpośredni fałszywe wskazówki co do pochodzenia, gatunku, jakości lub właściwości szczególnych tych produktów lub towarów.
Niemcy, pod warunkiem przyznania im tych samych praw na podstawie wzajemności, zobowiązują się zastosować do ustaw, jak również do decyzji administracyjnych lub sądowych, wydanych w myśl tych ustaw, obowiązujących w Kraju sprzymierzonym i stowarzyszonym, a notyfikowanych w należyty sposób Niemcom przez odpowiednie władze, oile one określają lub regulują prawo nadawania nazw od pewnych okolic winom i wyrobom spirytusowym, wyprodukowanym w kraju, do którego należą te okolice, albo warunki, pod któremi może być dozwolone używanie nazw takich okolic; przywóz, wywóz, jako też wyrób, obrót, sprzedaż i ofiarowanie na sprzedaż produktów lub towarów, noszących nazwy pewnych okolic wbrew ustawom lub decyzjom, o których mowa, będą wzbronione przez Niemcy i tamowane środkami, przewidzianemi w poprzednim artykule.
Niemcy zobowiązują się:
a) Nie stosować do obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, co do wykonywania przez nich zawodu, rzemiosła, handlu lub przemysłu żadnych wyłączeń, któreby nie mogły być również stosowane do wszystkich cudzoziemców bez wyjątku;
b) Nie krępować obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych co do praw, o których mówi punkt a), żadnemi zarządzeniami lub ograniczeniami, któreby mogły wprost lub pośrednio naruszać przepisy tego punktu, albo które byłyby inne lub bardziej niekorzystne od praw, przyznanych cudzoziemcom, będących obywatelami Państwa najbardziej uprzywilejowanego;
c) Nie obciążać obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych ani ich majątku, praw lub udziałów, włączając w to towarzystwa i zrzeszenia, w których są oni zainteresowani, żadnemi ciężarami, opłatami lub podatkami pośredniemi czy bezpośredniemi, innemi lub wyższemi od tych, które są lub będą pobierane od własnych obywateli lub od ich majątków, praw i udziałów;
d) Nie nakładać na obywateli któregokolwiek z Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych żadnych ograniczeń, które nie mogłyby być stosowane do obywateli tych Mocarstw w dniu 1 lipca 1914 r., chyba że te same ograniczenia zostaną również nałożone na ich własnych obywateli.
Obywatele Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych będą korzystali na terytorjum niemieckiem ze stałej opieki swojej osoby, majątku, praw i udziałów i będą mieli swobodny dostęp do trybunałów.
Niemcy zobowiązują się uznać nowe obywatelstwo, które zostało lub zostanie nabyte przez ich obywateli w myśl ustaw Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, i zgodnie z postanowieniami właściwych władz tych Mocarstw, już to w drodze naturalizacji, już to na mocy przepisów Traktatu, jak również zwolnić pod każdym względem tych obywateli z racji tego nabycia nowego obywatelstwa od wszelkich węzłów w stosunku do Państwa, do którego należeli poprzednio.
Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone będą mogły mianować konsulów jeneralnych, konsulów, wice-konsulów i ajentów konsularnych w miastach i portach Niemiec. Niemcy obowiązują się potwierdzić wyznaczenie tych konsulów jeneralnych, konsulów, wice-konsulów i ajentów konsularnych, których nazwiska zostaną im notyfikowane, oraz dopuścić ich do pełnienia funkcji stosownie do przyjętych zasad i zwyczajów.
Zobowiązania, nałożone na Niemcy w Rozdziale I i w Artykułach 271 i 272 Rozdziału II. jak wyżej, utracą moc obowiązującą w 5 lat od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, chyba że z tekstu wynika inaczej, lub że Rada Związku Narodów postanowi przynajmniej na dwanaście miesięcy przed upływem tego terminu, że zobowiązania te będą utrzymane na czas dalszy ze zmianami lub bez nich.
Artykuł 276 Rozdziału IV pozostanie w mocy i po upływie tego okresu lat pięciu, ze zmianami lub bez nich, na taki przeciąg czasu, oile wogóle będzie on oznaczony, jaki ustali Rada Związku Narodów, a który nie będzie mógł przekroczyć lat pięciu.
Jeżeli Rząd niemiecki będzie prowadził handel międzynarodowy, to nie będą mu przysługiwały pod tym względem żadne prawa, przywileje oraz immunitety zwierzchnictwa.
Od chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, z zastrzeżeniem zawartych w nim postanowień, będą stosowane miedzy Niemcami a temi z Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, które są w Traktacie stroną, jedynie traktaty, konwencje i porozumienia wielostronne o charakterze gospodarczym lub technicznym, wyliczone poniżej i w następnych artykułach:
1) Konwencje z 14 marca 1884 r., z 1 grudnia 1886 i z 23 marca 1887 oraz Protokuł końcowy z 7 lipca 1887 o ochronie kabli podmorskich;
2) Konwencja z 11 października 1909 r. o międzynarodowem krążeniu samochodów;
3) Porozumienie z 15 maja 1886 r. o plombowaniu wagonów, poddawanych odeniu, oraz Protokuł z 18 maja 1907;
4) Porozumienie z 15 maja 1886 o jednolitości technicznej kolei żelaznych;
5) Konwencja z 5 lipca 1890 o ogłaszaniu taryf celnych i o organizacji międzynarodowego Związku dla ogłaszania taryf celnych;
6) Konwencja z 31 grudnia 1913 o ujednostajnieniu statystyki handlowej;
7) Konwencja z 25 kwietnia 1907 o podwyższeniu tureckich taryf celnych;
8) Konwencja z 14 marca 1857 o skupie prawa poboru opłat od żeglugi na Zundzie i Bełtach;
9) Konwencja z 22 czerwca 1861 r. o skupie prawa poboru opłat za żeglugę na Łabie (Elbie);
10) Konwencja z 16 lipca 1863 o skupie prawa poboru opłat na Skaldzie;
11) Konwencja z 29 października 1888 o ustanowieniu ostatecznego porządku, zabezpieczającego wolny przejazd przez kanał Sueski;
12) Konwencja z 23 września 1910 o ujednostajnieniu pewnych prawideł lądowania, udzielania pomocy i ratownictwa morskiego;
13) Konwencja z 21 grudnia 1904 o wyłączeniu statków szpitalnych od poborów i opłat w portach;
14) Konwencja z 4 lutego 1898 o mierzeniu pojemności statków dla żeglugi wewnętrznej;
15) Konwencja z 26 września 1906 o zniesieniu pracy nocnej kobiet;
16) Konwencja z 26 września 1906 o zakazie używania białego fosforu do fabrykacji zapałek;
17) Konwencje z 18 maja 1904 i z 4 maja 1910 o ściganiu handlu żywym towarem;
18) Konwencja z 4 maja 1910 o zakazie publikacji pornograficznych;
19) Konwencje sanitarne z 30 stycznia 1892, 15 kwietnia 1893, 3 kwietnia 1894, 19 marca 1897 i z 3 grudnia 1903;
20) Konwencja z 20 maja 1875 o ujednostajnieniu i udoskonaleniu systemu metrycznego
21) Konwencja z 29 listopada 1906 o ujednostajnieniu formuł gwałtownie działających medykamentów;
22) Konwencja z 16 i 19 listopada 1885 o konstrukcji normalnego diapazonu;
23) Konwencja z 7 czerwca 1905 o założeniu Instytutu międzynarodowego rolniczego w Rzymie;
24) Konwencja z 3 listopada 1881, z 15 kwietnia 1889 o stosowaniu środków przeciw filokserze;
25) Konwencja z 19 marca 1902 o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa;
26) Konwencja z 12 czerwca 1902 o opiece nad małoletnimi.
Od chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu Wysokie Układające się Strony będą znów stosowały, oile to ich dotyczy, konwencje i porozumienia, poniżej wyliczone, pod warunkiem zastosowania przez Niemcy poszczególnych postanowień, zawartych w niniejszym artykule.
Konwencje i układy Wszechświatowego Związku Pocztowego, podpisane w Wiedniu 4 lipca 1891;
Konwencje i układy Związku Pocztowego podpisane w Waszyngtonie 15 czerwca 1897;
Konwencje i układy Związku Pocztowego podpisane w Rzymie 26 maja 1906 r.
Konwencje telegraficzne międzynarodowe podpisane w Petersburgu 10/22 lipca 1875;
Regulamin i taryfy, wydane przez Konferencję telegraficzną międzynarodową w Lizbonie 11 czerwca 1908.
Niemcy zobowiązują się nie odmówić swojej zgody na zawarcie z nowemi Państwami specjalnych układów, przewidzianych przez konwencje i układy, tyczące się międzynarodowego Związku Pocztowego i międzynarodowego Związku Telegraficznego, do których nowe Państwa należą lub należeć będą.
Od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu Wysokie Układające się Strony stosować będą ponownie, oile to ich dotyczy, Konwencję radjo-telegraficzną międzynarodową z 5 lipca 1912 r., pod warunkiem zastosowania przez Niemcy specjalnych przepisów prowizorycznych, które im będą wskazane przez Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone.
Jeżeli zamiast Konwencji z 5 lipca 1912 w ciągu 5 lat po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu będzie zawarta nowa Konwencja, regulująca międzynarodowe stosunki radjo-telegraficzne, to ta nowa Konwencja będzie obowiązywała Niemcy, choćby odmówiły one udziału już to w opracowaniu tej Konwencji, już to w jej podpisaniu.
Ta nowa konwencja zastąpi również obowiązujące przepisy prowizoryczne.
Od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu Wysokie Układające się Strony zastosują, oile to ich się tyczy, i pod warunkiem określonym w artykule 272, następujące Konwencje:
1) Konwencja z 6 maja 1882 i z 1 lutego 1889 o uregulowaniu rybołówstwa na Morzu Północnem poza wodami terytorjalnemi;
2) Konwencje i Protokuły z 16 listopada 1887, 14 lutego 1893 i 11 kwietnia 1894 o handlu napojami wyskokowemi na morzu Północnem.
Konwencja międzynarodowa Paryska z 20 marca 1883 o ochronie własności przemysłowej, poddana rewizji w Waszyngtonie 2 lipca 1911, oraz Konwencja międzynarodowa Berneńska z 9 września 1886 o ochronie dzieł literackich i artystycznych, poddana rewizji w Berlinie 13 listopada 1908, uzupełniona przez protokuł dodatkowy, podpisany w Bernie 20 marca 1914, otrzymają z powrotem moc obowiązującą oraz związane z niemi skutki od chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, oile nie zostały wzruszone lub zmienione przez wyjątki i ograniczenia, wynikające z tegoż Traktatu.
Od chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu Wysokie Układające się Strony zastosują, oile to ich się tyczy, Konwencję Haską z 17 lipca 1905 roku w przedmiocie procedury cywilnej. Jednakże to przywrócenie mocy obowiązującej wymienionej Konwencji pozostaje i pozostanie bez skutku w stosunku do Francji, Portugalji i Rumunji.
Prawa i przywileje specjalne, przyznane Niemcom w artykule 3 Konwencji z 2 grudnia 1899 r., tyczącej się wysp Samoa, będą uważane za wygasłe z dniem 4 sierpnia 1914 r.
Każde z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, mając na uwadze ogólne zasady lub specjalne przepisy niniejszego Traktatu, zakomunikuje Niemcom dwustronne konwencje lub traktaty dwustronne, których przywrócenia będzie od nich żądało
Notyfikacja, przewidziana w niniejszym artykule, będzie uskuteczniona bądź za pośrednictwem innego mocarstwa, bądź wprost. Niemcy potwierdzą na piśmie jej odbiór. Datą przywrócenia mocy obowiązującej będzie data notyfikacji.
Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone zobowiązują się nawzajem, że przywrócą moc obowiązującą tych tylko konwencji i traktatów z Niemcami które są zgodne z przepisami niniejszego Traktatu.
W notyfikacji ewentualnie zostaną wymienione te z postanowień tych traktatów i konwencji, które, jako niezgodne z postanowieniami niniejszego Traktatu, nie będą uważane za odzyskujące moc obowiązującą.
W razie różnicy poglądów Związek Narodów będzie zawezwany do wypowiedzenia się.
Dla uskutecznienia notyfikacji Mocarstwom sprzymierzonym lub stowarzyszonym zostanie udzielony 6-cio miesięczny termin od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
Tylko konwencje dwustronne i traktaty dwustronne, które zostaną w ten sposób notyfikowane, odzyskają moc obowiązującą pomiędzy Mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszonemi oraz Niemcami; wszystkie inne są i pozostaną uchylone.
Zasady powyższe stosować się będą do wszystkich dwustronnych konwencji lub traktatów dwustronnych, istniejących między wszystkiemi Mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszonemi, podpisującemi niniejszy Traktat, i Niemcami, nawet jeżeli te Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone nie były w stanie wojny z Niemcami.
Niemcy uznają, że wszystkie traktaty i porozumienia, zawarte przez nie z Austrją, Węgrami, Bułgarją oraz Turcją od 1 sierpnia 1914 aż do uprawomocnienia się niniejszego Traktatu są i pozostaną przez niniejszy Traktat uchylone.
Niemcy obowiązują się zapewnić Mocarstwom sprzymierzonym i stowarzyszonym, jak również ich urzędnikom i obywatelom korzystanie ze wszystkich praw i korzyści jakiegokolwiek rodzaju, które Niemcy przyznały Austrji, Węgrom, Bułgarji lub Turcji, albo urzędnikom i obywatelom tych państw, w traktatach, konwencjach lub porozumieniach, zawartych przed 1 sierpnia 1914 r., a to przez cały czas, dopóki te traktaty, konwencje i porozumienia pozostaną w mocy.
Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone zastrzegają sobie przyjęcie lub nieprzyjęcie możności używania tych praw i korzyści.
Niemcy uznają, że wszystkie traktaty, konwencje i porozumienia, które Niemcy zawarły przez 1 sierpnia 1914 lub po tej dacie aż do uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, z Rosją lub z któremkolwiek Państwem lub Rządem, których terytorja były przedtem częściami Rosji, jak również z Rumunją są i pozostaną uchylone.
W razie, gdyby po 1 sierpnia 1914, które z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, Rosja, lub które z Państw lub Rządów, którego terytorjum stanowiło przedtem część Rosji, zostały wskutek okupacji wojskowej, jakiemikolwiek innemi środkami, lub z jakiejkolwiek innej przyczyny zmuszone przyznać albo zezwolić na przyznanie czy to Niemcom, czy to obywatelom niemieckim, jakimkolwiek aktem władzy publicznej — koncesji, przywilejów lub korzyści jakiegobądź rodzaju, to te koncesje, przywileje i korzyści zostaną unieważnione z samego prawa przez niniejszy Traktat.
Ani Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone, ani Mocarstwa, Państwa, Rządy lub władze publiczne, zwolnione przez niniejszy artykuł od swych zobowiązań, nie będą w żadnym wypadku ponosiły żadnych ciężarów lub odszkodowań, któreby ewentualnie wynikły z tego unieważnienia.
Od daty uzyskania przez niniejszy Traktat mocy obowiązującej Niemcy zobowiązują się dopuścić z samego prawa Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone, jak również i ich obywateli, do używania praw i wszelkiego rodzaju korzyści, przyznanych po 1 sierpnia 1914 r. aż do uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, przez traktaty, konwencje lub porozumienia Państwom, które nie prowadziły wojny, lub ich obywatelom, a to na czas, dopóki te traktaty, konwencje i porozumienia pozostaną w mocy.
Te z Wysokich Układających się Stron, które nie podpisały dotychczas, lub po podpisaniu nie ratyfikowały jeszcze Konwencji co do opjum, podpisanej w Hadze 23 stycznia 1912 r., wyrażają zgodę na uprawomocnienie się tej Konwencji i w tym celu wydadzą konieczne ustawy w czasie możliwie najkrótszym, najpóźniej zaś w 12 miesięcy od uzyskania przez niniejszy Traktat mocy obowiązującej.
Wysokie Układające się Strony zgadzają się nadto, że dla tych z pośród nich, które dotychczas nie ratyfikowały wspomnianej Konwencji, ratyfikacja niniejszego Traktatu będzie pod każdym względem równoznaczna z ratyfikacją Konwencji i z podpisaniem specjalnego Protokułu, wyłożonego w Hadze w myśl postanowień trzeciej Konwencji o opjum, odbytej w 1914 r., w celu nadania wymienionej Konwencji mocy obowiązującej.
Rząd Rzeczypospolitej francuskiej zakomunikuje Rządowi Holandji uwierzytelnioną kopję protokułu złożenia ratyfikacji niniejszego Traktatu i zaprosi Rząd holenderski, aby uznał i przyjął ten dokument, jako złożenie ratyfikacji Konwencji z 23 stycznia 1912 i jako podpisanie Protokołu dodatkowego z 1914 roku.
Za pośrednictwem Urzędów Kontroli i kompensacji, które w przeciągu 3-ch miesięcy od daty notyfikacji, przewidzianej w poniżej podanym punkcie e), utworzy każda z Wysokich Układających się Stron, zostaną uregulowane następujące kategorje zobowiązań pieniężnych:
1-o Długi, płatne przed wojną, które winni byli obywatele jednego z Mocarstw Układających się, zamieszkujący (résidant) na terytorjum tego Mocarstwa, obywatelom nieprzyjacielskiego Mocarstwa, zamieszkałym (résidant) na terytorjum tego Mocarstwa;
2-o Długi, które stały się płatne podczas wojny, a należą się obywatelom jednego z Układających się Mocarstw, zamieszkałym (résidant) na terytorjum tego Mocarstwa, wynikły zaś z tranzakcji lub umów, zawartych z obywatelami jednego z Mocarstw nieprzyjacielskich, zamieszkałemi (résidant) na terytorjum tego Mocarstwa, oile wykonanie tych umów lub tranzakcji zostało zupełnie lub w części zawieszone z powodu wypowiedzenia wojny;
3-o Procenty, zaległe przed oraz podczas wojny, należące się obywatelowi jednego z Układających się Mocarstw i pochodzące od papierów procentowych, emitowanych przez Mocarstwo nieprzyjacielskie, oile wypłata tych procentów na rzecz obywateli tegoż Mocarstwa albo obywateli Państw neutralnych nie została zawieszona podczas wojny;
4-o Kapitały w papierach procentowych, emitowanych przez Mocarstwo nieprzyjacielskie, których zwrot na rzecz obywateli jednego z Układających się Mocarstw miał nastąpić przed wojną lub podczas niej, o ile spłata tych kapitałów na rzecz obywateli tego Mocarstwa albo obywateli Mocarstw neutralnych nie została zawieszona podczas wojny.
Suma, otrzymana z likwidacji dóbr, praw i udziałów nieprzyjacielskich, określonych w Dziale IV i jego Aneksie, będzie przejęta jako dług przez Urzędy kontroli i kompensacji w walucie i według kursu, przewidzianych poniżej w ustępie d) i będzie przeznaczona stosownie do warunków, przewidzianych w wymienionych Działach i Aneksach.
Operacje, określone w niniejszym artykule, będą uskutecznione według zasad następujących i w myśl Aneksu niniejszego Działu:
a) Każda z Wysokich Układających się Stron zakaże z chwilą uprawomocnienia się niniejszego Traktatu wszelkich wypłat, przyjmowania wpłat, jak wogóle wszelkiego komunikowania się pomiędzy stronami interesowanemi w sprawie uregulowania wymienionych długów inaczej, jak za pośrednictwem powyżej wskazanych Urzędów kontroli i kompensacji;
b) Każda z Wysokich Układających się Stron będzie odpowiadała za zapłatę wymienionych długów swoich obywateli, chyba, że dłużnik znajdował się przed wojną w upadłości, niewypłacalności lub w stanie zadeklarowanego zawieszenia wypłat, albo że dłużnikiem jest spółka, której interesy zostały zlikwidowane podczas wojny na podstawie wyjątkowego ustawodawstwa wojennego. Jednakowoż poszczególne Mocarstwa nie przyjmą odpowiedzialności za długi mieszkańców tej części swojego terytorjum, która przed zawieszeniem broni uległa najazdowi albo była zajęta przez nieprzyjaciela.
c) Sumy, należące się obywatelom jednego z Układających się Mocarstw od obywateli Mocarstwa nieprzyjacielskiego, będą obciążały Urząd kontroli i kompensacji kraju dłużnika i zostaną wypłacone wierzycielowi przez jego krajowy Urząd kontroli i kompensacji;
d) Długi będą płacone i zapisywane na kredyt w walucie zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego (włącznie z kolonjami i krajami, zostającemi pod protektoratem Mocarstw sprzymierzonych, Dominjami Wielkiej Brytanji i Indji). Jeżeli długi mają być uregulowane w jakiejkolwiek innej walucie, to będą płacone lub zapisywane na kredyt w walucie zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego (kolonje, kraje będące pod protektoratem, Dominja Wielkiej Brytanji lub Indje). Przeliczenie nastąpi na zasadzie przedwojennego kursu zamiany.
Dla zastosowania tego przepisu za przedwojenny kurs zamiany uważany będzie przeciętny kurs przekazów telegraficznych zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego w przeciągu miesiąca, który poprzedził bezpośrednio rozpoczęcie kroków nieprzyjacielskich między tem Mocarstwem i Niemcami.
Gdyby w jakiejś umowie wyraźnie został ustalony kurs przeliczenia dla waluty, w której wyrażone jest zobowiązanie, na walutę interesowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, to powyższy przepis w sprawie kursu zamiany nie będzie miał zastosowania.
Co do państw nowopowstałych, waluta, w której ma nastąpić regulacja długów, jak też kurs zamiany, jaki ma być zastosowany przy ich płaceniu lub zapisywaniu na kredyt, będą określone przez Komisję odszkodowań, przewidzianą w Części VIII (Odszkodowania);
e) Przepisy niniejszego artykułu, jako też załączonego Aneksu wtedy dopiero znajdą zastosowanie między Niemcami z jednej strony i jakiemkolwiek Mocarstwem sprzymierzonem lub stowarzyszonem z drugiej strony, ich kolonjami i krajami, będącemi pod protektoratem lub jakiemkolwiek z Dominjów Wielkiej Brytanji albo Indjami, oile w przeciągu jednego miesiąca od daty złożenia ratyfikacji niniejszego Traktatu przez odnośne Mocarstwo, lub ratyfikacji na rachunek tego Dominjum lub Indji, Rząd danego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, danego Dominjum Wielkiej Brytanji albo Indji prześle Niemcom odpowiednią notyfikację.
f) Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone, które zaakceptowały niniejszy artykuł i załączony Aneks, będą mogły umówić się między sobą, że będą je stosowały do swych obywateli, osiadłych na ich terytorjum, oile chodzi o stosunek pomiędzy tymi obywatelami a obywatelami niemieckimi. W tym wypadku wypłaty, uskutecznione na podstawie niniejszego przepisu, stanowić będą przedmiot regulacji pomiędzy interesowanemi Urzędami kontroli i kompensacji sprzymierzonemi i stowarzyszonemi.
Każda z Wysokich Układających się Stron utworzy w przeciągu trzech miesięcy od daty notyfikacji, przewidzianej w artykule 296e), „Urząd Kontroli i Kompensacji“ dla zapłaty i ściągania długów nieprzyjacielskich.
Wysokie Układające się Strony będą mogły dla części swoich terytorjów utworzyć Urzędu lokalne, które w swoim obwodzie pełnić będą funkcję Urzędów centralnych. Ale wszelkie komunikowanie się z Urzędem ustanowionym w kraju nieprzyjacielskim odbywać się będzie za pośrednictwem Urzędu centralnego.
W niniejszym Aneksie jako „długi nieprzyjacielskie“ określone są pieniężne zobowiązania, wskazane w pierwszym punkcie artykułu 296, jako „dłużnicy nieprzyjacielscy“, osoby, które winne są te sumy, jako „wierzyciele nieprzyjacielscy“, osoby, którym się one należą, jako „Urząd wierzycielski“ — Urząd Kontroli i Kompensacji ustanowiony w kraju wierzyciela, a jako „Urząd dłużniczy“ — Urząd Kontroli i Kompensacji w kraju dłużnika.
Gwarancja rządowa, przewidziana w punkcie b) artykułu 296, stosuje się otyle, o ile nie można ściągnąć długu dla jakiegokolwiek powodu, chyba że według prawodawstwa kraju dłużnika dług w chwili wypowiedzenia wojny był przedawniony, albo jeżeli dłużnik znajdował się wówczas w upadłości lub niewypłacalności, albo jeżeli dłużnik znajdował się wówczas w upadłości lub niewypłacalności, albo w stanie zadeklarowanego zawieszenia wypłat, albo jeżeli dłużnikiem była spółka, której interesy zostały zlikwidowane na podstawie wyjątkowego ustawodawstwa wojennego. W tym wypadku procedura, przewidziana w niniejszym Aneksie, stosować się będzie do zapłaty udziałów.
Wyrażenia „w upadłości“ albo „w niewypłacalności“ dotyczą zastosowania ustawodawstw, które przewidują te stany prawne. Wyrażenie „w stanie zdeklarowanego zawieszenia wypłat“ ma to samo znaczenie, jak w prawie angielskiem.
Wierzyciele w przeciągu sześciu miesięcy od daty utworzenia Urzędu wierzycielskiego podadzą do jego wiadomości długi, jakie się im należą, i dostarczą temu Urzędowi wszystkich dokumentów i informacji, jakich on zażąda.
Wysokie Układające się Strony przedsięwezmą wszystkie kroki potrzebne do dochodzenia i ewentualnego ukarania tajnego porozumienia się między nieprzyjacielskimi wierzycielami a dłużnikami. Urzędy podawać sobie będą wszelkie szczegóły i wiadomości, które mogą się przyczynić do wykrycia i ukarania podobnego porozumiewania się.
Wysokie Układające się Strony wedle możności ułatwią komunikowanie się pocztowe i telegraficzne na koszt stron i za pośrednictwem Urzędów pomiędzy dłużnikami i wierzycielami, pragnącymi dojść do porozumienia co do wysokości ich długu.
Skoro dług zostanie w całości lub w części uznany, Urząd dłużniczy zapisze sumę uznaną na dobro Urzędu wierzycielskiego, zawiadamiając go równocześnie o tem.
Dług uważany będzie jako w całości uznany i suma jego zapisana będzie natychmiast na dobro urzędu wierzycielskiego, oile w przeciągu trzech miesięcy od daty otrzymania zawiadomienia, które mu będzie przesłane, — (chyba że Urząd wierzycielski zgodzi się na przedłużenie tego terminu) Urząd dłużniczy nie zawiadomi, że dług nie został uznany.
W wypadku, gdyby dług nie był uznany w całości lub w części, obydwa Urzędy zbadają sprawę we wzajemnem porozumieniu i usiłować będą pogodzić strony.
Urząd wierzycielski zapłaci wierzycielom prywatnym sumy, które zapisane zostały na jego dobro, posługując się w tym celu funduszami, oddanemi do jego dyspozycji przez Rząd swojego kraju i według warunków przez ten Rząd ustanowionych, w szczególności potrącając sumy, które uważane będą za konieczne na pokrycie ryzyka, kosztów i poborów komisji.
Każdy kto zażąda zapłaty nieprzyjacielskiego długu, którego wysokość nie zostanie uznana w całości lub w części, będzie musiał tytułem kary zapłacić 5% od tej części długu, która nie została uznana. Również każdy, kto nieprawnie odmówi uznania całości lub części długu, którego od niego żądać się będzie — będzie musiał tytułem kary zapłacić 5% od tej sumy, co do której jego odmowa uznana została jako nieusprawiedliwiona.
Procent ten należeć się będzie od dnia, w którym ubiega termin przewidziany w paragrafie 7, aż do dnia, w którym żądanie uznanem zostało za nieuzasadnione, albo dług został zapłacony.
Każdy Urząd ze swej strony dochodzić będzie ściągania kar powyżej wskazanych i będzie odpowiedzialny na wypadek, gdyby tych kar ściągnąć nie było można.
Kary będą zapisane na dobro Urzędu nieprzyjacielskiego, który je zachowa, jako zaliczkę na koszty wykonania niniejszych przepisów.
Bilans operacji pomiędzy Urzędami ustalać się będzie co miesiąc, a saldo wyrównane będzie przez Państwo dłużnicze w przeciągu tygodnia przez rzeczywiste uiszczenie gotówki.
Jednakowoż salda, które ewentualnie należeć się będą od jednego lub kilku Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, będą zatrzymywane aż do całkowitej zapłaty sum, należących się Państwom sprzymierzonym lub stowarzyszonym, albo też ich obywatelom z powodu wojny.
W celu ułatwienia wymiany zdań pomiędzy Urzędami, każdy z nich mieć będzie swojego przedstawiciela w mieście, w którem będzie urzędował drugi.
Oile nie zachodzą uzasadnione wyjątki, sprawy toczyć się będą wedle możności w biurach Urzędu dłużniczego.
W zastosowaniu artykułu 296 punktu b) Wysokie Układające się Strony odpowiedzialne są za uiszczenie się ich obywateli z długów nieprzyjacielskich, jakie są winni.
Urząd dłużniczy musi zatem zapisać na dobro Urzędu wierzycielskiego wszystkie długi uznane, nawet wtedy, kiedy byłoby niemożliwem ściągnąć dług od prywatnego dłużnika. Mimo to Rządy będą musiały udzielić swoim Urzędom wszelkich potrzebnych gwarancji, celem dochodzenia uznanych wierzytelności.
Każdy Rząd zagwarantuje koszty Urzędu ustanowionego na swem terytorjum, łącznie z pensją personelu.
W razie różnicy zdań pomiędzy dwoma Urzędami w sprawie istnienia długu, albo w sprawie zatargu między nieprzyjacielskim dłużnikiem a wierzycielem lub między Urzędami, spór albo poddany zostanie pod sąd rozjemczy, (oile strony zgodzą się na to na warunkach za wspólnem porozumieniem przez nie ustalonych) albo przesłany będzie przed mięszany Trybunał rozjemczy, przewidziany poniżej w Dziale VI.
Jednak na życzenie Urzędu wierzycielskiego spór może być poddany orzeczeniu Sądów prawa pospolitego w miejscu stałego zamieszkania (domicile) dłużnika.
Sumy przysądzone przez mięszany Trybunał rozjemczy, albo przez sądy prawa pospolitego, albo przez sąd rozjemczy będą ściągane za pośrednictwem Urzędów, tak jak gdyby te sumy uznane były za długi przez Urząd dłużniczy.
Rządy zainteresowane wyznaczają ajenta, którego zadaniem będzie na rachunek swego Urzędu wytaczać powództwo przed mięszanym Trybunałem rozjemczym. Ajent ten sprawuje ogólny nadzór nad pełnomocnikami lub adwokatami obywateli swojego kraju.
Trybunał rozstrzyga na podstawie aktów. Może jednak wysłuchać strony stawiające się osobiście, albo też zastąpione stosownie do ich woli przez pełnomocników dopuszczonych przez obydwa Rządy lub też przez ajenta, o którym powyżej była mowa, a który ma prawo interwencji na równi ze stronami, jak też podjąć na nowo lub popierać żądanie, z którego one zrezygnowały.
Odwołanie się jednej ze stron od łącznej decyzji obydwóch Urzędów pociąga za sobą dla strony apelującej zabezpieczenie kosztów, których zwrot nastąpić może tylko wtedy, oile pierwsza decyzja została zniesiona na korzyść wnoszącego apelację. W tym wypadku odpowiednio do sukcesu odniesionego przez ostatniego, przeciwnik jego będzie skazany na zapłacenie szkód i kosztów sądowych we właściwym stosunku. Kaucja przyjęta przez Trybunał może zastąpić zabezpieczenie kosztów.
Opłata w stosunku 5% od spornej sumy będzie pobierana za wszystkie sprawy, które będą przedłożone Trybunałowi. Oile Trybunał nie zadecyduje inaczej, opłatę tę ponosić będzie strona przegrywająca. Opłaty te kumulować się będą z zabezpieczeniem, o którem była mowa powyżej. Będą one również niezależne od kaucji.
Trybunał może skazać jedną ze stron na zapłacenie szkód i strat aż do wysokości kosztów procesu.
Każda suma, która należeć się będzie z tytułu tego paragrafu, zostanie zapisaną na dobro Urzędu strony wygrywającej i stanowić będzie przedmiot osobnego rachunku.
W celu szybkiego załatwiania spraw, przy wyznaczeniu urzędników Urzędów i mięszanego Trybunału rozjemczego, będzie uwzględniona znajomość języka zainteresowanego kraju nieprzyjacielskiego.
Urzędy będą mogły korespondować ze sobą swobodnie i przesyłać sobie dokumenty w swoim języku.
Oile zainteresowane Rządy nie zawrą innej umowy, długi oprocentowywać się będą na warunkach następujących:
Żadne procenty nie należą się od sum, należnych z tytułu dywidend, procentów lub innych perjodycznych wypłat, odpowiadających procentom od kapitału.
Stopa procentowa wynosić będzie 5% rocznie, chyba, że z tytułu umowy, ustawy lub miejscowego zwyczaju należała się wierzycielowi odmienna stopa procentowa. W tym wypadku ta właśnie stosować się będzie.
Procenty biedz będą od dnia rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich lub od dnia zapadłości, jeżeli dług, który ma być ściągniętym, zapadł podczas wojny aż do dnia, w którym wysokość długu zostanie zapisana na dobro Urzędu wierzycielskiego.
Oile się procenty należą, uważane one będą za długi uznane przez Urzędy i na tych samych warunkach zostaną zapisane na dobro Urzędu wierzycielskiego.
Jeżeli na mocy decyzji Urzędów lub mięszanego Trybunału rozjemczego uznanem będzie, że jakieś żądanie nie wchodzi w zakres wypadków przewidzianych w art. 296, wierzyciel będzie miał możność dochodzić pokrycia swej wierzytelności, przed trybunałami prawa pospolitego albo jakiemikolwiek innemi środkami prawnemi.
Żądanie wystosowane do Urzędu przerywa przedawnienie.
Wysokie Układające się Strony obowiązują się uznać decyzje mięszanego Trybunału rozjemczego za ostateczne, oraz zapewnić ich wykonanie wobec swoich obywateli.
Jeżeli Urząd wierzycielski wzbrania się przedłożyć Urzędowi dłużniczemu jakieś żądanie lub dokonać aktu procedury przewidzianego w niniejszym Aneksie, aby w całości lub części zgłosić żądanie, o którem zawiadomiono go w należyty sposób, to będzie zobowiązany wystawić wierzycielowi poświadczenie, wskazujące żądaną sumę. Wierzyciel będzie miał wtedy prawo dochodzić pokrycia wierzytelności przed sądami prawa pospolitego lub jakiemikolwiek innemi środkami prawnemi.
Sprawa majątków, praw i udziałów prywatnych w kraju nieprzyjacielskim będzie rozstrzygana, stosownie do zasad, ustalonych w niniejszym Dziale i do postanowień załączonego Aneksu.
a) Wyjątkowe zarządzenia wojenne i środki wykonawcze, jak je określono w paragrafie 3 załączonego Aneksu, poczynione przez Niemcy, i tyczące się majątków, praw i udziałów obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, łącznie ze spółkami i stowarzyszeniami, w których obywatele ci byli zainteresowani, zostaną niezwłocznie zniesione lub wstrzymane, oile likwidacji jeszcze nie ukończono, a wymienione majątki, prawa i udziały zostaną przywrócone osobom uprawnionym, które będą z nich w pełni korzystały na warunkach ustalonych w artykule 298.
b) Z zastrzeżeniem przeciwnych postanowień, mogących wynikać z niniejszego Traktatu, Mocarstwa sprzymierzone lub stowarzyszone zachowują sobie prawo zatrzymania oraz likwidacji wszystkich majątków, praw i udziałów, należących w chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu do obywateli niemieckich lub spółek przez nich kontrolowanych na terytorjach tych Mocarstw, w ich kolonjach, posiadłościach i krajach, będących pod ich protektoratem, łącznie z terytorjami odstąpionemi na mocy niniejszego Traktatu.
Likwidacja nastąpi stosownie do ustaw zainteresowanego Państwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego; właściciel niemiecki nie będzie mógł ani rozporządzać temi majątkami, prawami i udziałami, ani ich obciążać bez zgody tego Państwa.
Za obywateli niemieckich w sensie niniejszego paragrafu nie będą uważani ci obywatele niemieccy, którzy na mocy niniejszego Traktatu nabywają z samego prawa obywatelstwo Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego.
c) Zapłata lub odszkodowanie, wynikające z wykonania wymienionego w punkcie b) prawa, będzie ustalone stosownie do sposobu oceny i likwidacji, określonych w ustawodawstwie kraju, w którym majątek został zatrzymany lub zlikwidowany.
d) W stosunkach pomiędzy Mocarstwami sprzymierzonemi lub stowarzyszonemi albo ich obywatelami z jednej strony, a Niemcami lub ich obywatelami z drugiej strony, będą uważane, z przewidzianemi w niniejszym Traktacie zastrzeżeniami, za ostateczne i prawomocne wobec każdego, wszelkie wyjątkowe zarządzenia wojenne lub środki wykonawcze lub akty, dokonane albo mające być dokonanemi na mocy tych zarządzeń, tak jak je określają paragrafy 1 i 3 załączonego Aneksu.
e) Obywatele Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych będą mieli prawo do odszkodowania za straty lub szkody, zrządzone w ich majątkach, prawach lub udziałach łącznie ze spółkami lub stowarzyszeniami, w których byli oni zainteresowani na terytorjum niemieckiem w granicach z 1 sierpnia r. 1914, — przez zastosowanie wyjątkowych zarządzeń wojennych oraz środków wykonawczych, o których mowa w paragrafach 1 i 3 załączonego Aneksu. Reklamacje w tym przedmiocie powyższych obywateli zbada i wysokość odszkodowania ustali mieszany Trybunał rozjemczy, przewidziany w Dziale VI, lub też rozjemca, którego Trybunał ten wskaże; odszkodowanie obciążać będzie Niemcy, i można je będzie odebrać z majątku obywateli niemieckich, znajdującego się na terytorjum lub będącego pod kontrolą Państwa osoby reklamującej. Majątek ten będzie można wziąć w zastaw za zobowiązania nieprzyjacielskie na warunkach ustalonych w paragrafie 4 załączonego Aneksu. Wypłatę odszkodowań będzie mogło uiścić Mocarstwo sprzymierzone lub stowarzyszone, wnosząc wypłaconą sumę na rachunek Niemiec.
f) We wszystkich wypadkach, gdy tego zażąda obywatel Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, właściciel majątku, prawa lub udziałów, co do których zarządzono środki wykonawcze na terytorjum niemieckiem, w razie reklamacji, przewidzianej w punkcie e), zostanie zaspokojony przez restytucję dawnego majątku, oile ten istnieje jeszcze in natura.
W tym wypadku Niemcy będą musiały przedsięwziąć wszystkie potrzebne środki, aby przywrócić wyrugowanego właściciela w posiadanie jego majątku, wolnego od wszelkich ciężarów lub służebności, jakieby na nim ciążyły po likwidacji, oraz odszkodować każdą osobę trzecią, dotkniętą przez tę restytucję.
Jeśli nie można uskutecznić przewidzianej w niniejszym paragrafie restytucji, to porozumienia osób prywatnych, zawarte za pośrednictwem zainteresowanych Mocarstw lub Urzędów kontroli i kompensacji, przewidzianych w Aneksie do Działu III, mogą zapewnić obywatelowi Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego odszkodowanie za szkodę, przewidzianą przez punkt e) przez przyznanie korzyści lub równowartości, które obywatel ten zgodzi się przyjąć wzamian za majątek, prawa lub udziały, z których został wyrugowany.
Z powodu restytucji, dokonanej w myśl niniejszego artykułu, zapłata lub odszkodowanie, ustalone stosownie do punktu e), będą zmniejszone o wartość obecną przywróconego majątku z uwzględnieniem odszkodowania za pozbawienie używania lub zniszczenia.
g) Prawo, przewidziane w punkcie f) zostało zastrzeżone dla właścicieli, będących obywatelami tych Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, na których terytorjum, przed podpisaniem Zawieszenia broni, zarządzenia ustawodawcze, nakazujące ogólną likwidację nieprzyjacielskich majątków, praw lub udziałów, nie były stosowane.
h) Z wyjątkiem wypadków restytucji w naturze, stosownie do punktu f), czysty zysk z likwidacji nieprzyjacielskich majątków, praw i udziałów, gdziekolwiek się znajdują, niezależnie od tego, czy likwidacja nastąpiła wskutek wyjątkowego ustawodawstwa wojennego, czy też na mocy niniejszego paragrafu, oraz wogóle wszelkie mienie nieprzyjacielskie w gotówce otrzymają następujące przeznaczenie:
1-o W stosunku do Mocarstw, przyjmujących Dział III i załączony Aneks, wymienione sumy z likwidacji oraz mienie będą wniesione na rachunek Mocarstwa, którego obywatelem jest właściciel, za pośrednictwem Urzędu kontroli i kompensacji, ustanowionego w wymienionym Dziale i Aneksie; wszelkie saldo czynne powstałe na dobro Niemiec, będzie traktowane zgodnie z artykułem 243.
2-o W stosunku do Mocarstw, nie przyjmujących Działu III i załączonego Aneksu, sumy otrzymane za majątki, prawa i udziały oraz mienie w gotówce obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, zatrzymane przez Niemcy, będą niezwłocznie wypłacone uprawnionej osobie lub jej Rządowi. Każde Mocarstwo sprzymierzone i stowarzyszone będzie mogło rozporządzać sumami, otrzymanemi za majątki, prawa i udziały oraz mieniem w gotówce obywateli niemieckich, które zajęło na mocy swoich ustaw i rozporządzeń, i będzie mogło użyć je na zapłatę reklamacji i wierzytelności określonych w niniejszym artykule i w paragrafie 4 załączonego tu Aneksu. Wszelkie majątki, prawa, udziały lub sumy z likwidacji tych dóbr, jak również wszelkie mienie w gotówce, którem dane Mocarstwo sprzymierzone lub stowarzyszone nie rozporządzi, stosownie do tego, co powiedziano wyżej, będzie ono mogło zatrzymać, i w tym wypadku wartość pieniężna majątku zatrzymanego będzie traktowana zgodnie z artykułem 243.
W razie, jeżeli likwidacja odbyła się albo w nowych Państwach, podpisujących niniejszy Traktat, jako Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone, albo w Państwach, które nie uczestniczą w odszkodowaniu, jakie Niemcy mają zapłacić, to fundusz, uzyskany z dokonanej przez Rząd wzmiankowanych Państw likwidacji, będzie musiał być wypłacony bezpośrednio właścicielom, z zastrzeżeniem praw Komisji odszkodowań na mocy niniejszego Traktatu, mianowicie artykułów 235 i 260. Jeżeli właściciel wykaże przed mieszanym Trybunałem rozjemczym, przewidzianym w Dziale VI niniejszej Części, lub przed rozjemcą, przez ten Trybunał wyznaczonym, że warunki sprzedaży lub zarządzenia Rządu odnośnego Państwa, ogólnem jego prawem nie przewidziane, odbiły się niesłusznie na cenie, to Trybunał lub rozjemca będą mieli prawo udzielić osobie uprawnionej słuszne odszkodowanie, które zapłaci wspomniane Państwo.
i) Niemcy zobowiązują się odszkodować swoich obywateli z tytułu likwidacji lub zatrzymania ich majątku, praw i udziałów w Krajach sprzymierzonych lub stowarzyszonych.
j) Należność z opłat i podatków od kapitału, wybranych lub takich, które mogłyby być wybrane przez Niemcy od majątków, praw i udziałów obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, począwszy od 11 listopada 1918 r. aż do upływu 3 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, lub, gdy chodzi o majątki, prawa i udziały poddane wyjątkowym zarządzeniom wojennym, aż do chwili restytucji zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu, lub, gdy chodzi o majątki, prawa i udziały poddane wyjątkowym zarządzeniom wojennym, aż do chwili restytucji zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu, zostanie wypłacona uprawnionym.
W stosunku do majątku, praw i udziałów, zwróconych w zastosowaniu artykułu 297, punktów a) lub f) obywatelom Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, włączając w to spółki i stowarzyszenia, w których obywatele ci mieli udziały, Niemcy zobowiązują się:
a) przywrócić, z wyjątkiem wypadków wyraźnie przewidzianych w niniejszym Traktacie, majątkom, prawom i udziałom obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, stan prawny, w jakim, według praw obowiązujących przed wojną znajdowały się majątki, prawa i udziały obywateli niemieckich, — oraz utrzymać je w tym stanie prawnym.
b) Nie stosować do majątków, praw i udziałów obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych żadnych środków, naruszających ich prawo własności, któreby nie były również stosowane do majątków, praw lub udziałów obywateli niemieckich, oraz zapłacić w razie zastosowania takich zarządzeń należyte odszkodowanie.
Zgodnie z artykułem 297 punkt d) potwierdza się prawomocność wszystkich zarządzeń, ustalających własność, wszystkich rozporządzeń co do likwidacji przedsiębiorstw lub spółek, oraz wszystkich rozporządzeń, przepisów, postanowień, instrukcji, które zostały wydane przez jakikolwiek sąd lub urząd administracyjny którejkowiek z Wysokich Układających się Stron, albo też takich rozporządzeń, przepisów, postanowień instrukcji, które uważano za ogłoszone lub wydane w wykonaniu prawodawstwa wojennego co do majątków, praw i udziałów nieprzyjacielskich. Udziały wszystkich osób winny być uważane jako ważnie stanowiące przedmiot wszystkich przepisów, rozporządzeń, postanowień lub instrukcji, dotyczących majątków, w których znajdują się te właśnie udziały, bez względu na to, czy udziały te były specjalnie wymienione, czy też nie przez wspomniane rozporządzenia, przepisy, postanowienia lub instrukcje. Nie będzie mógł być podjęty żaden sprzeciw co do prawidłowości przejścia majątków, praw i udziałów, dokonanego na zasadzie przepisów, rozporządzeń, postanowień lub instrukcji wyżej powołanych. Również potwierdza się prawomocność wszystkich zarządzeń, przedsięwziętych w stosunku do własności przedsiębiorstw lub spółek, czy to chodzi o śledztwo, sekwestr, administrację przymusową, użytkowanie, rekwizycję, nadzór czy też likwidację, sprzedaż lub też administrację majątków, praw i udziałów, odzyskanie lub spłatę długów, pokrycie kosztów, ciężarów, wydatków lub wszelkie jakiekolwiek inne zarządzenia, poczynione w wykonaniu rozporządzeń, przepisów, postanowień lub instrukcji przepisanych, wydanych lub wykonanych przez wszelkie sądy i urzędy administracyjne Wysokich Układających się Stron, lub które uważano za przepisane, wydane lub wykonane w zastosowaniu wyjątkowego prawodawstwa wojennego, co do majątków, praw i udziałów nieprzyjacielskich, pod warunkiem, że postanowienia niniejszego paragrafu nie będą uwłaczały prawom własności, poprzednio nabytym w dobrej wierze i za słuszną cenę przez obywateli Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych zgodnie z prawem obowiązującem tam, gdzie znajdują się majątki. Przepisy niniejszego paragrafu nie stosują się do tych z powyżej wymienionych zarządzeń, które zostały zastosowane przez Niemcy na terytorjach, które uległy najazdowi i okupacji, ani też do tych, wyżej wymienionych zarządzeń, które zostały zastosowane przez Niemcy lub władze niemieckie po 11 listopada 1918 r.; bowiem wszystkie te zarządzenia są nieważne.
Żadna reklamacja ani działalność ze strony Niemiec lub ich obywateli, gdziekolwiekby przebywali, nie jest dopuszczalna przeciwko Mocarstwu sprzymierzonemu lub stowarzyszonemu, lub przeciwko jakiejkolwiekbądź osobie, działającej w imieniu lub z rozkazu jakiejkolwiek władzy sądowej lub administracyjnej danego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego co do wszelkich czynności lub obowiązków, tyczących się majątków, praw i udziałów obywateli niemieckich, a zajętych w czasie wojny lub w celu przygotowania wojny. Również niedopuszczalną jest wszelka reklamacja lub skarga przeciwko jakiejkolwiek osobie co do wszelkich czynności lub omieszkań, wynikających z wyjątkowych zarządzeń wojennych, praw i przepisów któregokolwiek Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego.
W artykule 297 i w niniejszym Aneksie wyrażenie „wyjątkowe zarządzenia wojenne“ obejmuje zarządzenia wszelkiego rodzaju, prawodawcze, administracyjne, sądowe i inne, powzięte lub które mogą być powzięte w przyszłości co do majątków nieprzyjacielskich i których celem było lub będzie bez naruszenia własności odjąć właścicielom możność rozporządzania ich majątkami, mianowicie zarządzenia nadzoru, przymusowej administracji, sekwestru, lub takie, których celem było lub będzie zajęcie, użytkowanie lub unieruchomienie posiadania nieprzyjacielskiego i to z jakiegokolwiekbądź powodu, pod jakąkolwiekbądź formą i w jakiemkolwiekbądź miejscu. Czynnościami podjętemi w wykonaniu tych zarządzeń są wszelkie orzeczenia, instrukcje, rozkazy lub rozporządzenia urzędów administracyjnych lub sądów, stosujących te zarządzenia do majątków nieprzyjacielskich, jak również wszelkie czynności, wykonane przez jakąkolwiek osobę wyznaczoną do zarządu lub nadzoru majątków nieprzyjacielskich, jako to, opłata długów, ściąganie wierzytelności, uiszczanie kosztów, ciężarów i wydatków, inkasowania honorarjów.
„Środkami wykonawczemi“ są te, które dotknęły lub dotkną własność majątków nieprzyjacielskich przez przekazanie ich w całości lub w części innej osobie, aniżeli właściciel nieprzyjacielski, i bez jego zezwolenia, głównie zaś te, które postanawiają sprzedaż, likwidację, przejście własności majątków nieprzyjacielskich, anulowanie tytułów lub papierów wartościowych.
Majątki, prawa i udziały obywateli niemieckich na terytorjum Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, jak również czysty fundusz, osiągnięty z ich sprzedaży, likwidacji, lub innych zarządzeń wykonawczych, mogą być obciążone przez to Mocarstwo sprzymierzone lub stowarzyszone: po pierwsze, zapłaceniem odszkodowania należnego z tytułu reklamacji obywateli tego Mocarstwa co do ich majątków, praw i udziałów, włącznie ze spółkami i stowarzyszeniami, w których ci obywatele byli zainteresowani na terytorjum niemieckiem, lub co do wierzytelności, jakie mają u obywateli niemieckich, jak również co do zapłaty z tytułu reklamacji, wniesionych za czynności dokonane przez rząd niemiecki lub przez wszelką władzę niemiecką po 31 lipca 1914 r., a przedtem, aniżeli to Mocarstwo sprzymierzone lub stowarzyszone wzięło udział w wojnie.
Wysokość tego rodzaju reklamacji będzie mogła być ustalona przez rozjemcę wyznaczonego przez pana Gustawa Adora, oile ten się na to zgodzi, lub, w braku rozjemcy, przez mieszany Trybunał międzynarodowy, przewidziany w Dziale VI.
Na drugiem miejscu mogą być obciążone wypłatą odszkodowania należnego z tytułu reklamacji obywateli Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego co do ich majątków, praw i udziałów na terytorjum innych Mocarstw nieprzyjacielskich, oile te odszkodowania nie zostały uregulowane w inny sposób.
Bez względu na zarządzenie artykułu 297, jeżeli bezpośrednio przed początkiem wojny spółka zatwierdzona w Państwie sprzymierzonem lub stowarzyszonem miała wspólnie ze spółką przez nią kontrolowaną a zatwierdzoną w Niemczech, prawo do używania w innych krajach marek fabrycznych lub handlowych, lub jeśli posiadała taka spółka z tamtą spółką użytkowanie wyłącznych sposobów wyrobu towarów, lub artykułów na sprzedaż w innych krajach, to pierwsza spółka sama tylko będzie miała prawo używać marek fabrycznych w innych krajach, z wyłączeniem spółki niemieckiej; wspólne zaś sposoby wyrobu będą przekazane pierwszej spółce bez względu na zarządzenia zastosowane przez niemieckie prawodawstwo wojenne co do drugiej spółki lub co do jej udziałów, własności handlowej lub akcji. Jednakowoż pierwsza spółka, oile się do niej zwrócą, wyda drugiej spółce modele, pozwalające na dalszy wyrób towarów, które mają być jednak zużytkowane w Niemczech.
Aż do chwili gdy zwrot będzie mógł być dokonanym, stosownie do artykułu 297 Niemcy odpowiadają za ochronę majątków, praw i udziałów obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych włącznie ze spółkami i towarzystwami, w których ci obywatele byli zainteresowani, i co do których Niemcy zastosowały wyjątkowe zarządzenia wojenne.
Mocarstwa sprzymierzone lub stowarzyszone obowiązane będą w ciągu roku od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu wyszczególnić majątki, prawa i udziały, co do których zamierzają stosować prawo, przewidziane w artykule 297 punkcie f).
Zwroty, przewidziane w artykule 297, będą dokonane na rozkaz rządu niemieckiego lub władz, które będą zajmowały jego miejsce. Szczegółowe wyjaśnienia, co do czynności zarządców będą dostarczane interesowanym przez władze niemieckie na żądanie, które może być skierowane zaraz po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu.
Majątki, prawa i udziały obywateli niemieckich aż do ukończenia likwidacji, przewidzianych w artykule 297 w punkcie b) podlegać będą w dalszym ciągu zarządzeniom wyjątkowym wojennym, już zastosowanym do nich lub które się zastosuje w przyszłości.
Niemcy wydadzą w ciągu sześciu miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego Traktatu każdemu Mocarstwu sprzymierzonemu lub stowarzyszonemu wszystkie kontrakty, świadectwa, akty i inne tytuły własności, będące w ręku ich obywateli, a tyczące się majątków, praw i udziałów, znajdujących się na terytorjum tegoż Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, włącznie ze wszystkiemi obligacjami i innemi papierami wartościowemi wszystkich spółek, dozwolonych przez prawodawstwo tego Mocarstwa.
Niemcy dostarczą w każdej chwili na żądanie zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego wszelkich wyjaśnień, dotyczących majątków, praw i udziałów obywateli niemieckich, mieszkających w tem Mocarstwie sprzymierzonem lub stowarzyszonem, jak również co do tranzakcji, jakie zostały dokonane od 1 lipca 1914 r. z temi majątkami, prawami oraz udziałami.
Przez wyrażenie „mienie w gotowiźnie“ rozumieć należy wszelkie depozyty i zapłaty, poczynione przed lub po wypowiedzeniu wojny, jak również wszelkie mienie, pochodzące z depozytów, dochodów i zysków, zainkasowanych przez zarządców, sekwestratorów i innych wpłat, poczynionych w banku, lub z każdego innego źródła z wyjątkiem wszelkich sum pieniężnych, należących do Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, lub też oddzielnych Państw, prowincji albo municypalności.
Będą unieważnione wszelkie lokaty, obejmujące mienie w gotowiźnie obywateli Wysokich Układających się Stron, włączając w to spółki i towarzystwa, w których zainteresowani byli ci obywatele, dokonane gdziekolwiekbądź przez osoby odpowiedzialne za zarząd majątkami nieprzyjacielskiemi, lub kontrolujące ten zarząd, czy na rozkaz tych osób, czy jakiejkolwiek władzy; przepisy co do tego mienia będą wydane bez brania pod uwagę tych lokat.
Niemcy wydadzą każdemu Mocarstwu sprzymierzonemu lub stowarzyszonemu w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, lub później, na żądanie, w każdej chwili, wszystkie rachunki lub dowody rachunkowe, archiwa, dokumenty i wyjaśnienia wszelkiego rodzaju, które mogą znajdować się na ich terytorjum, a które dotyczą majątków, praw i udziałów obywateli tych Mocarstw włącznie ze spółkami i towarzystwami, w których ci obywatele byli zainteresowani, a które były przedmiotem wyjątkowych zarządzeń wojennych, lub środków wykonawczych tak w Niemczech jak i na terytorjach, zajętych przez Niemcy lub ich sprzymierzonych.
Kontrolerzy, nadzorcy, rządcy, zarządcy, sekwestratorzy, likwidatorzy i kuratorzy będą pod gwarancją rządu niemieckiego osobiście odpowiedzialni za natychmiastowe kompletne wydanie i za dokładność tych rachunków i dokumentów.
Zarządzenia artykułu 297 i niniejszego Aneksu, dotyczące majątków, praw i udziałów w krajach nieprzyjacielskich i wyniku likwidacji, stosować się będą do długów, kredytów i rachunków, gdyż Dział III ustanawia tylko metody płatności.
Przy regulowaniu spraw, wymienianych w artykule 297, pomiędzy Niemcami a Mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszonemi, ich kolonjami, krajami, będącemi pod ich protektoratem lub którem z Dominjów Brytanji albo z Indjami, oile co do tych krajów nie będzie uczyniona deklaracja, że przyjmują one Dział III, oraz przy regulowaniu tych spraw między obywatelami tych krajów, stosowane będą postanowienia Działu III co do waluty, w której ma być dokonana zapłata, jak i co do kursu wymiany chyba, że rząd zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego zanotyfikuje Niemcom w przeciągu 6 miesięcy że powyższe postanowienia zastosowane nie będą.
Postanowienia artykułu 297 i niniejszego Aneksu stosują się do praw własności przemysłowej, literackiej i artystycznej, które są lub będą włączone do likwidacji majątków, praw, udziałów, spółek lub przedsiębiorstw, dokonanej przez zastosowanie wyjątkowego prawodawstwa wojennego przez Mocarstwa sprzymierzone lub stowarzyszone, albo przez zastosowanie postanowień artykułu 297, punkt b).
a) Umowy, zawarte między nieprzyjaciółmi, będą uważane za unieważnione od chwili, gdy jakiekolwiek dwie strony stały się nieprzyjaciółmi, z wyjątkiem umów, które dotyczą takich długów lub innych pieniężnych zobowiązań, wynikłych z wykonania pewnego aktu lub zapłaty pieniędzy przewidzianej przez te umowy oraz z zastrzeżeniem wyjątków i specjalnych przepisów, dotyczących poszczególnych umów czy też rodzajów umów, które są przewidziane poniżej lub w załączonym Aneksie.
b) Od unieważnienia według przepisów niniejszego Artykułu wyłącza się wszelkie umowy, których wykonania, ze względu na interes publiczny, zażądają w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu Rządy Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, oile jedna ze stron jest obywatelem którego z nich.
Jeżeli wykonanie umowy, zachowującej w ten sposób swoją moc obowiązującą, pociąga za sobą dla jednej ze stron — wskutek zmiany handlowych warunków — znaczną szkodę, to przewidziany w Dziale VI-tym mieszany Trybunał rozjemczy będzie mógł przyznać stronie pokrzywdzonej sprawiedliwe odszkodowanie.
c) Stosownie do postanowień konstytucji i prawa Stanów Zjednoczonych Ameryki, Brazylji i Japonji niniejszy Artykuł, jak również Artykuł 300 i załączony Aneks nie stosują się do umów, zawartych przez obywateli tych Państw z obywatelami niemieckimi; tak samo artykuł 305 nie stosuje się ani do Stanów Zjednoczonych Ameryki, ani do ich obywateli
d) Niniejszy artykuł, jak również załączony Aneks nie stosują się do takich umów, których strony stały się nieprzyjaciółmi wskutek tego, że jedna z nich zamieszkiwała terytorjum, które przechodzi pod inne zwierzchnictwo, a to w tym wypadku, jeśli ta strona nabędzie na mocy niniejszego Traktatu obywatelstwo którego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, jak również nie stosuje się do umów, zawartych pomiędzy obywatelami Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, — jeśli między temi Mocarstwami stosunki handlowe były wzbronione, wskutek tego, że jedna ze stron znajdowała się na terytorjum Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, okupowanego przez nieprzyjaciela.
e) Zadne postanowienie niniejszego Traktatu i załączonego Aneksu nie może być uważane za unieważniające jakąkolwiek tranzakcję, która była prawnie wykonaną, stosownie do umowy, zawartej między nieprzyjaciółmi z zezwolenia jednego z wojujących Mocarstw.
a) Na terytorjum Wysokich Układających się Stron co do stosunków z nieprzyjaciółmi zawiesza się wszelkie terminy przedawnienia, peremcji, czy ograniczeń proceduralnych na czas trwania wojny, niezależnie od tego, czy bieg rozpoczął się przed początkiem wojny, czy później; zaczną one biedz na nowo najwcześniej w trzy miesiące po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu. Postanowienie to będzie się stosowało do terminów zgłoszenia kuponów procentowych lub dywidendowych i do przedstawiania do wypłaty papierów wartościowych lub mających być wypłaconemi z jakiegokolwiek tytułu.
b) W razie, gdy wskutek niespełnienia jakiego aktu lub formalności podczas wojny zarządzono na terytorjum niemieckiem jakiekolwiek środki egzekucyjne, które wyrządziły szkodę obywatelowi Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, skarga ma być przez danego obywatela tego Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego wniesiona do mieszanego Trybunału rozjemczego, przewidzianego w Dziale VI, oile sprawa ta nie podlega kompetencji Trybunału którego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych.
c) Na żądanie zainteresowanego obywatela jednego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, mieszany Trybunał rozjemczy orzeknie przywrócenie praw, naruszonych wskutek użycia środków egzekucyjnych, wspomnianych w punkcie b) ilekroć okaże się to sprawiedliwem i możliwem wobec specjalnych okoliczności sprawy.
W razie, gdyby podobne przywrócenie praw było rzeczą niesprawiedliwą czy niemożliwą, mieszany Trybunał rozjemczy może przyznać stronie pokrzywdzonej odszkodowanie, które obciąży Rząd niemiecki.
d) Gdyby umowa została unieważniona bądź przez to, że jedna ze stron nie wypełniła pewnego tej umowy postanowienia, bądź przez to, że strona skorzystała z prawa, ustalonego w umowie, poszkodowany będzie mógł zwrócić się do mieszanego Trybunału rozjemczego o odszkodowanie. Trybunałowi w tym wypadku będą przysługiwały prawa, przewidziane w punkcie c).
e) Postanowienia poprzednich punktów niniejszego Artykułu będą miały zastosowanie do obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, którzy ponieśli szkody wskutek zarządzenia przez Niemcy powyższych środków na terytorjum, które uległo najazdowi lub okupacji, jeżeli w inny sposób nie otrzymali odszkodowania.
f) Niemcy wynagrodzą wszystkie osoby trzecie, dotknięte restytucją lub przywróceniem praw, orzeczonem przez mieszany Trybunał rozjemczy, stosownie do postanowień powyższych paragrafów niniejszego Artykułu.
g) Co się tyczy papierów handlowych, (effets de commerce), to trzymiesięczny termin, przewidziany w punkcie a) liczyć się będzie od dnia, w którym ostatecznie ustaną środki wyjątkowe, stosowane do nich na terytorjum interesowanego Mocarstwa.
W stosunkach między nieprzyjaciółmi żaden papier handlowy (effet de commerce), wystawiony przed wojną, nie będzie uważany za unieważniony przez to tylko, że nie został przedstawiony do akceptu czy do zapłaty w przepisanym terminie, ani z powodu niezawiadomienia wystawcy albo indosantów o nieakceptacji lub niezapłaceniu, ani też z powodu braku protestu czy niedopełnienia podczas wojny jakiej innej formalności.
Jeżeli w czasie wojny upłynął termin przedstawienia papieru handlowego do akceptu czy zapłaty, lub zawiadomienia wystawcy czy indosantów o nieakceptowaniu czy też niezapłaceniu, lub termin protestu, to oile strona, która powinna była przedstawić czy zaprotestować papier handlowy, albo zawiadomić o nieakceptowaniu go lub niezapłaceniu go, nie uczyniła tego podczas wojny, wówczas przyznane jej będą przynajmniej trzy miesiące czasu od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu do przedstawienia papieru handlowego, do zawiadomienia o nieakceptowaniu go lub niepłaceniu, względnie do zaprotestowania.
Orzeczenia, wydane przez sądy jednego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, będą uważane w Niemczech za mające moc rzeczy osądzonej i będą tam wykonywane bez potrzeby uzyskania exequatur w granicach kompetencji, przyznanej tym sądom przez niniejszy Traktat.
Jeżeli, niezależnie od rodzaju sprawy, wydane zostało podczas wojny przez sąd niemiecki orzeczenie przeciw obywatelowi Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, w instancji, w której nie mógł on się bronić, to poszkodowany przez to obywatel Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, będzie mógł otrzymać odszkodowanie, które określi mieszany Trybunał rozjemczy, przewidziany w Dziale VI.
Na żądanie obywatela Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego powyższe odszkodowanie może być na rozkaz mieszanego Trybunału rozjemczego dokonane, w miarę możliwości, w ten sposób, że strony zostaną przywrócone do stanu, w jakim się znajdowały przed orzeczeniem sądu niemieckiego.
Powyższe odszkodowanie może być również przyznane przez mieszany Trybunał rozjemczy obywatelom Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, którzy zostali poszkodowani na skutek zarządzeń sądowych, wydanych na terytorjach uległych najazdowi lub okupacji, oile nie otrzymali oni odszkodowania w inny sposób.
W rozumieniu Działów III, IV, V i VII wyrażenie: „podczas wojny“ obejmuje dla każdego Mocarstwa sprzymierzonego i stowarzyszonego okres czasu od chwili, w której rozpoczął się stan wojenny między Niemcami i tem Mocarstwem aż do uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
W rozumieniu artykułów 299, 300 i 301 osoby, będące w umowie ze stronami uważa się za nieprzyjaciół, jeżeli handlowe stosunki między niemi były zabronione, albo też były przeciwne prawu na mocy ustaw, dekretów lub rozporządzeń, którym podlegała jedna z tych stron, a to licząc albo od dnia, gdy stosunki powyższe zostały zabronione, albo też od dnia, gdy stały się w jakibądź sposób przeciwnemi prawu.
Następujące rodzaje umów nie podlegają unieważnieniu, przewidzianemu w artykule 299 i pozostają w mocy, z zachowaniem praw, przewidzianych w artykule 297, punkt b) Działu IV, oraz z zastrzeżeniem praw, dekretów i rozporządzeń wewnętrznych, wydanych podczas wojny przez Mocarstwa sprzymierzone lub stowarzyszone, jak również postanowień kontraktowych:
a) umowy, mające na celu przelew prawa własności, dóbr i majątków ruchomych lub nieruchomych, gdy prawo własności już zostało przelane, albo przedmiot został wydany zanim jeszcze strony stały się nieprzyjaciółmi;
b) dzierżawy, najem i obietnica najmu;
c) umowy hipoteczne zastawu ruchomego (gage), oraz zastawu (nantissement);
d) koncesje, dotyczące kopalni, kamieniołomów lub pokładów mineralnych;
e) umowy, zawarte przez osoby prywatne z Państwami, prowincjami, gminami miejskiemi lub innemi podobnemi osobami prawnemi o charakterze administracyjnym, oraz koncesje, dane przez wymienione Państwa, prowincje, gminy miejskie lub inne podobne osoby prawne o charakterze administracyjnym.
Jeżeli postanowienia umowy zostały częściowo unieważnione w myśl artykułu 299, to inne postanowienia tej umowy, oile je można rozdzielić, zachowają moc prawną z zastrzeżeniem zastosowania ustaw, dekretów i rozporządzeń wewnętrznych, przewidzianych w powyższym paragrafie 2. Jeżeli zaś tych postanowień nie można rozdzielić, to umowa będzie w całości uważana za unieważnioną.
a) Zarządzenia, wydane w ciągu wojny przez uznane giełdy pieniężne lub towarowe, co do likwidacji umów giełdowych, zawartych przed wojną przez prywatną osobę nieprzyjacielską, zostają potwierdzone przez Wysokie Układające się Strony, jak również i środki, zastosowane w celu wykonania tych zarządzeń, z zastrzeżeniem:
1) Że było wyraźnie, przewidziane, że umowa będzie podlegała postanowieniom wspomnianych giełd;
2) Że te postanowienia miały moc obowiązującą względem wszystkich.
3) Że warunki likwidacji były sprawiedliwe i słuszne.
b) poprzedni punkt nie stosuje się do środków, zastosowanych podczas okupacji przez giełdy krajów, które były okupowane przez nieprzyjaciela.
c) Potwierdza się likwidację terminowych umów, tyczących się bawełny, zawartych w dniu 31 lipca 1914 r. na mocy zarządzenia Związku bawełnianego w Liwerpoolu.
W razie niezapłacenia będzie uważana za ważną sprzedaż zastawu ruchomego, ustanowionego na zabezpieczenie długu nieprzyjaciela, nawet wtedy, gdy nie można było uprzedzić właściciela, jeżeli wierzyciel działał w dobrej wierze, dokładając starań i przestrzegając odpowiednich środków ostrożności; w tym wypadku właściciel nie będzie miał prawa wnosić reklamacji z powodu sprzedaży zastawu ruchomego.
Niniejsze postanowienie nie stosuje się w wypadkach sprzedaży zastawu ruchomego, dokonanej przez nieprzyjaciela podczas okupacji w miejscowościach, które uległy nieprzyjacielskiemu najazdowi i okupacji.
W stosunku do Mocarstw, które przyjęły Dział III i załączony Aneks, zobowiązania pieniężne, istniejące między nieprzyjaciółmi, a wypływające z emisji papierów handlowych, będą uregulowane stosownie do wspomnianego Aneksu za pośrednictwem Urzędów kontroli i kompensacji, które zostają podstawione w prawa posiadacza co do środków prawnych, jakie mu przysługują.
Jeżeli jaka osoba zobowiązała się bądź to przed wojną, bądź podczas wojny do zapłaty papieru handlowego na skutek zobowiązania, przyjętego względem niej przez drugą osobę, która się stała nieprzyjacielem, to ta druga osoba, niezależnie od rozpoczęcia kroków wojennych, obowiązana jest zagwarantować pierwszej skutki jej zobowiązań.
Umowy asekuracyjne, zawarte między osobami, które następnie stały się nieprzyjaciółmi, będą uregulowane stosownie do następujących artykułów.
Umowy asekuracji majątku od ognia, zawarte przez osobę, mającą udział w tym majątku z osobą, która się następnie stała nieprzyjacielem, nie będą uważane za unieważnione przez fakt rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich, lub przez to, że osoba ta stała się nieprzyjacielem, albo nakoniec przez to, że jedna ze stron nie wykonała którego z postanowień umowy podczas trwania wojny, lub w ciągu trzech miesięcy po jej zakończeniu, natomiast zostaną unieważnione, poczynając od pierwszego terminu płatności rocznej raty, który przypada w trzy miesiące po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu.
Będzie opracowany regulamin co do rat niezapłaconych, których termin płatności przypadł podczas wojny, względnie co do żądań wynagrodzenia za straty, poniesione podczas wojny.
Jeżeli wskutek rozporządzenia administracyjnego lub ustawodawczego asekuracja od ognia, zawarta przed wojną, była podczas wojny przeniesiona z pierwotnego asekurującego na innego, to takie przeniesienie będzie uważane za ważne i odpowiedzialność pierwotnego asekurującego uważana będzie za wygasłą od dnia tego przeniesienia. Jednak pierwotny asekurujący będzie miał prawo, jeśli tego zażąda, do tego aby go dokładnie powiadomiono o warunkach przeniesienia asekuracji, i jeśli się okaże, że te warunki nie były sprawiedliwe, zostaną one zmienione otyle, oile to będzie rzeczą konieczną, by stały się sprawiedliwemi.
Prócz tego osoba zaasekurowana będzie miała prawo, w zgodzie z pierwotnym asekurującym, przenieść z powrotem umowę na pierwotnego asekurującego, poczynając od dnia, kiedy takie żądanie zostanie postawione.
Umowy o asekurację na życie, zawarte między asekurującym i osobą, która się następnie stała nieprzyjacielem, nie będą uważane za unieważnione przez fakt wypowiedzenia wojny, albo przez fakt, że osoba ta stała się nieprzyjacielem.
Wszelka suma, która się stała wymagalną podczas wojny w myśl umowy, które na podstawie powyższego paragrafu nie jest uważana za nieważną, może być podniesiona po wojnie z doliczeniem 5% rocznie od dnia jej wymagalności do dnia opłaty.
Jeżeli umowa została rozwiązana podczas wojny wskutek nieopłacenia rat, albo utraciła swą moc wskutek niewypełnienia postanowień umowy, zaasekurowany lub jego przedstawiciele lub osoby uprawnione będą mieli prawo każdej chwili w ciągu dwunastu miesięcy, licząc od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, — zażądać od asekurującego wartości polisy w dniu jej upadku lub unieważnienia.
Jeżeli umowa została rozwiązana podczas wojny wskutek nieopłacenia rat, wywołanego zastosowaniem środków wojennych, zaasekurowany, jego przedstawiciele lub osoby uprawnione mają prawo w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu przywrócić moc umowie, opłacając raty ewentualnie przypadłe, z dodaniem 5% rocznie.
Każde mocarstwo sprzymierzone lub stowarzyszone będzie miało prawo w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu rozwiązać wszystkie umowy asekuracji, zawarte przez jego obywateli z którem z Towarzystw Asekuracyjnych niemieckich, a to w takich warunkach, aby ci obywatele nie ponieśli żadnych szkód.
Jeżeli umowy o asekurację na życie zostały zawarte przez filję Asekuracyjnego Towarzystwa, znajdującego się w kraju, który następnie stał się nieprzyjacielskim, to, w braku przeciwnego zastrzeżenia, zawartego w samej umowie, umowa będzie podlegała miejscowemu prawu, lecz asekurujący będzie miał prawo zażądać od zaasekurowanego lub jego przedstawicieli zwrotu sum, wypłaconych na żądanie lub wymuszonych przez zastosowanie zarządzeń wojennych, wbrew treści samej umowy oraz ustawom i traktatom, obowiązującym w chwili, kiedy została ona zawartą.
We wszystkich wypadkach, gdy z mocy ustawy, mającej zastosowanie do umowy, asekurujący jest związany umową niezależnie od nieopłacenia rat, aż do czasu, kiedy zaasekurowany zostanie powiadomiony o unieważnieniu umowy, będzie on miał prawo, w tych wypadkach, kiedy wskutek wojny nie mógł uczynić takiego zawiadomienia, zażądać od zaasekurowanego wniesienia nieopłaconych rat z dodaniem 5% rocznie.
Przy stosowaniu paragrafów 11 do 14 będą uważane za umowy o asekurację życia takie umowy asekuracyjne, które opierają się w obliczaniu wzajemnych zobowiązań stron, na obliczeniu prawdopodobieństwa życia ludzkiego, skombinowanem z wysokością wkładek.
Umowy asekuracji morskiej, łącznie z polisami na pewien czas i z polisami na podróż, zawarte przez asekurującego z osobą, które następnie stała się nieprzyjacielem, będą uważane za unieważnione od chwili, gdy ta osoba stała się nieprzyjacielem, z wyjątkiem tego wypadku, kiedy przed tą chwilą ryzyko, przewidziane w umowie, już się rozpoczęło.
W tym wypadku, gdy ryzyko jeszcze się nie rozpoczęło, asekurujący będzie obowiązany zwrócić sumy, wpłacone jako raty lub w inny sposób.
W tym wypadku, gdy ryzyko już się rozpoczęło, umowa będzie uważana za ważną, niezależnie od tego, że strona stała się nieprzyjacielem, a zapłata sum dłużnych, stosownie do treści umowy, czy to jako premji, czy to szkód, będzie wymagalną po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu.
W tym wypadku, gdy zostanie zawartą konwencja o płaceniu procentów od sum, które były dłużne przed wojną obywatelom państw wojujących, lub od tych obywateli, i które będą płacone po wojnie, — w razie strat, wypłacanych stosownie do umowy morskiej asekuracji, procent będzie się liczył z upływem jednego roku od dnia tych strat.
Żadna umowa asekuracji morskiej z osobą zaasekurowaną, która stała się następnie nieprzyjacielem, nie może być uważana, że pokrywa szkody, spowodowane działaniami wojennemi, bądź tego Mocarstwa, którego obywatelem jest zaasekurowany, bądź innego, które jest z tem Mocarstwem sprzymierzone lub stowarzyszone.
Jeżeli zostanie dowiedzione, że osoba, która przed wojną zawarła umowę asekuracji morskiej z asekurującym, który się następnie stał nieprzyjacielem, po rozpoczęciu kroków wojennych, zaasekurowała się na nowo od tegoż wypadku u asekurującego, nie będącego nieprzyjacielem, to nowa umowa będzie uważana za zastępującą umowę pierwotną, licząc od dnia jej zawarcia; raty już przypadłe będą regulowane według zasady, że pierwszy asekurujący odpowiada z tytułu umowy tylko do chwili, kiedy została zawartą nowa umowa.
Umowy asekuracyjne, zawarte przed wojną przez asekurującego z osobą, która się następnie stała nieprzyjacielem, — inne aniżeli te, które zostały przewidziane w paragrafach od 9 do 18, będą pod każdym względem traktowane w ten sam sposób, jakby traktowano, stosownie do powyższych artykułów, umowy asekuracji od ognia, zawarte przez te same strony.
Wszystkie umowy o reasekurację, zawarte z osobą, która się stała nieprzyjacielem, będą uważane za rozwiązane przez fakt, że ta osoba stała się nieprzyjacielem; lecz jeżeli przy ubezpieczeniu na życie, lub morskiem, ryzyko zaczęło się już przed wojną, nie wpłynie to na prawo podniesienia po wojnie sumy, dłużnej z racji takiego ryzyka.
W każdym jednak razie, jeżeli strona reasekurowana była przez fakt najazdu pozbawiona możności znalezienia innego reasekurującego, to umowa pozostaje w mocy aż do upływu trzech miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
Jeżeli umowa reasekuracyjna zostanie unieważnioną z mocy niniejszego artykułu, będzie przeprowadzony obrachunek między stronami jednocześnie co do rat opłaconych i tych, które należało opłacić i co do odpowiedzialności za poniesione szkody przy asekuracji na życie, lub morskiej, jeśli ryzyko rozpoczęło się już przed wojną. W innych wypadkach ryzyka, aniżeli te, które zostały wymienione w paragrafach od 11 do 18, rachunek będzie przeprowadzony według dnia, gdy strony stały się nieprzyjaciółmi, nie licząc sum na straty, poniesione po tym terminie.
Postanowienia poprzedniego paragrafu rozciągają się również i do reasekuracji, będących w mocy w dniu, gdy strony stały się nieprzyjaciółmi, a przewidujących specjalne wypadki ryzyka, przyjętego przez asekurującego w umowie asekuracyjnej, innego niż ryzyko w asekuracji na życie lub morskiej.
Reasekuracja umowy asekuracyjnej na życie, zawarta w specjalnej umowie i nie objęta przez ogólny układ o reasekuracji, pozostanie w mocy.
W wypadku dokonanej przed wojną reasekuracji umowy ubezpieczenia morskiego, odstąpienie ryzyka reasekurującemu będzie ważne, jeżeli ryzyko zaczęło się już przed rozpoczęciem kroków wojennych i umowa pozostanie ważną pomimo rozpoczęcia kroków wojennych. Sumy, należne z mocy umowy reasekuracyjnej, tak co do rat, jak i strat poniesionych, mają być zapłacone po wojnie.
Postanowienia paragrafów 17 i 18 oraz ostatniego ustępu paragrafu 16 będą się stosowały do umów o reasekurację ryzyka morskiego.
a) Pomiędzy każdem z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych z jednej strony i Niemcami z drugiej, będzie ustanowiony w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu mieszany Trybunał rozjemczy. Każdy z tych Trybunałów będzie się składał z trzech członków. Każdy z Rządów zainteresowanych wyznaczy jednego z tych członków. Przewodniczący będzie obrany za porozumieniem dwu interesowanych Rządów.
W razie, gdyby do porozumienia dojść nie mogło, Przewodniczącego Trybunału i dwie inne osoby, z których każda w razie potrzeby będzie go mogła zastąpić, wyznaczy Rada Związku Narodów, a do chwili zanim się ona ukonstytuuje, p. Gustaw Ador, oile się na to zgodzi. Osoby te będą obywatelami Mocarstw, które zostały neutralnemi podczas wojny.
Jeżeli który z Rządów w razie wakansu nie dokonał w ciągu miesiąca powyżej przewidzianego mianowania członka Trybunału, to członka tego zamianuje Rząd przeciwny z pośród dwuch wyżej wzmiankowanych osób z wykluczeniem Przewodniczącego.
Postanowienia Trybunału zapadać będą większością głosów.
b) Mieszane Trybunały rozjemcze, utworzone w zastosowaniu punktu a), będą sądziły spory w zakresie swej kompetencji, stosownie do przepisów Działów III, IV, V i VII.
Prócz tego, wszystkie spory, niezależnie od ich charakteru, tyczące się umów, zawartych przed uprawomocnieniem się niniejszego Traktatu, pomiędzy obywatelami Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, a obywatelami niemieckiemi, — będą sądzone przez mieszany Trybunał rozjemczy, z wyjątkiem jednak sporów, które stosownie do ustaw Mocarstw sprzymierzonych, stowarzyszonych lub neutralnych, podlegają kompetencji sądów tych Mocarstw. W tych wypadkach spory te będą sądzone przez trybunały tych Mocarstw, a nie przez mieszany Trybunał rozjemczy. Interesowany obywatel Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego będzie jednakże mógł wnieść sprawę przed mieszany Trybunał rozjemczy, oile temu nie sprzeciwia się prawo, któremu podlega.
c) Oileby liczba spraw tego wymagała, należy wyznaczyć innych jeszcze członków, tak aby każdy mieszany Trybunał rozjemczy mógł się podzielić na kilka wydziałów. Każdy z tych wydziałów będzie miał taki skład, jak wyżej przewidziano.
d) Każdy mieszany Trybunał rozjemczy sam ustali swoją procedurę, oile nie normują jej przepisy Aneksu, dołączonego do niniejszego artykułu; będzie władny oznaczać wysokość sum, które ma płacić strona przegrywająca tytułem kosztów i wydatków procesowych.
e) Każdy Rząd pokrywać będzie honorarja mianowanego przez siebie członka mieszanego Trybunału rozjemczego, oraz każdego funkcjonarjusza, którego wyznaczy, jako swego przedstawiciela, wobec Trybunału. Honorarjum Przewodniczącego zostanie ustalone w drodze specjalnego porozumienia między interesowanemi Rządami, i honorarjum to, jak również wspólne wydatki każdego Trybunału będą opłacane w połowie przez obydwa Rządy.
f) Wysokie Układające się Strony zobowiązują się, iż ich Sądy i władze będą bezpośrednio udzielały mieszanym Trybunałom rozjemczym wszelkiej pomocy, na jaką ich stać, zwłaszcza oile chodzi o przesyłanie wezwań i o zbieranie dowodów.
g) Wysokie Układające się Strony zobowiązują się, że będą uważały wyroki mieszanego Trybunału rozjemczego za ostateczne i że im nadadzą moc obowiązującą w stosunku do swych obywateli.
W razie śmierci albo dymisji członka Trybunału, lub w razie jeśli członek Trybunału dla jakiegobądź powodu nie będzie w możności wykonania swych funkcji, przy ustanawianiu jego zastępcy postąpić należy w taki sam sposób, jak przy jego nominacji.
Trybunał stosować będzie w postępowaniu zasady sprawiedliwości i słuszności. Wyznaczy on porządek i terminy, w których każda strona będzie musiała przedstawić swe wnioski, i ustali formalności, konieczne dla zebrania dowodów.
Adwokaci i prawni doradcy obu stron mają prawo przedstawić Trybunałowi ustnie i na piśmie argumenty, mające uzasadnić lub obronić ich sprawę.
Trybunał będzie przechowywał archiwum procesów i spraw, które będą mu przedłożone, oraz odnośne akty postępowania sądowego z zaznaczeniem ich daty.
Każde z zainteresowanych Mocarstw będzie mogło mianować jednego sekretarza. Sekretarze ci utworzą mieszany Sekretarjat Trybunału, któremu będą podlegali. Trybunał może mianować i używać jednego lub więcej funkcjonarjuszy, których pomoc będzie konieczną przy wypełnianiu jego zadania.
Trybunał będzie wyrokował we wszystkich sprawach i przypadkach, które mu zostaną przedłożone, zgodnie z dowodami, świadectwami oraz informacjami, które będą mogły mu być przedstawione przez interesowane strony.
Językiem, używanym w postępowaniu, będzie, oile strony nie umówią się przeciwnie, angielski, francuski, włoski lub japoński, stosownie do decyzji zainteresowanego Mocarstwa sprzymierzonego i stowarzyszonego.
Miejsce i datę posiedzeń każdego Trybunału określi Prezydent Trybunału.
Jeżeli kompetentny sąd wydał, czy wydaje wyrok w sprawie, przewidzianej w Działach III, IV, V lub VII i, jeżeli wyrok ten nie jest zgodny z postanowieniami wspomnianych Działów, to strona, z tego powodu ponosząca szkodę, będzie miała prawo do odszkodowania, które będzie określone przez mieszany Trybunał rozjemczy.
Na żądanie obywatela Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, wyżej przewidziane odszkodowanie, będzie mogło być uskutecznione, w razie możności, przez mieszany Trybunał rozjemczy w ten sposób, że strony będą przywrócone do stanu, w jakim się znajdowały przed wyrokiem, wydanym przez niemiecki Trybunał.
Z zastrzeżeniem postanowień niniejszego Traktatu, prawa własności przemysłowej, literackiej czy artystycznej, jak ją określono w międzynarodowych Konwencjach Paryskiej i Berneńskiej, wzmiankowanych w artykule 286, zostaną przywrócone lub wznowione, poczynając od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu na terytorjach Wysokich Układających się Stron, na korzyść osób, którym one przysługiwały w chwili rozpoczęcia wojny, albo tych, którzy od nich wywodzą swe prawa. Również prawa, które, oileby wojna nie była wybuchła, mogłyby być nabyte podczas trwania wojny, na skutek żądania, wniesionego dla ochrony własności przemysłowej albo wydanego dzieła literackiego czy artystycznego, będą uznane i ustanowione na korzyść osób, mających ku temu prawny tytuł, a to poczynając od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
Jednakowoż akty, dokonane na mocy zarządzeń wyjątkowych, przedsięwziętych podczas wojny przez władzę ustawodawczą, wykonawczą czy administracyjną Mocarstwa stowarzyszonego lub sprzymierzonego w stosunku do praw obywateli niemieckich w zakresie własności przemysłowej, literackiej czy artystycznej, pozostaną ważne i będą nadal wywierały wszystkie swe skutki.
Nie są dopuszczalne żadne rewindykacje czy powództwa ze strony Niemiec, lub obywateli niemieckich przeciw użytkowi, jaki uczynił podczas wojny Rząd którego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, czy jakakolwiek osoba na rachunek tego Rządu lub z jego zgodą, z praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej, — ani przeciw sprzedaży, wystawieniu na sprzedaż czy używaniu produktów, aparatów, artykułów lub jakichkolwiek przedmiotów, do których stosowały się te prawa.
Jeżeli ustawodawstwo którego z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, obowiązujące w chwili podpisania niniejszego Traktatu, nie zarządziło inaczej, to sumy dłużne lub zapłacone na skutek jakichkolwiek czynności czy działań, przedsięwziętych w wykonaniu zarządzeń specjalnych, o których mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, otrzymają to samo przeznaczenie, co inne wierzytelności obywateli niemieckich, stosownie do postanowień niniejszego Traktatu, a sumy, uzyskane przez zastosowanie zarządzeń specjalnych, przedsięwziętych przez Rząd niemiecki w stosunku do praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, będą uważane i traktowane tak, jak wszystkie inne długi obywateli niemieckich.
W stosunku do praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej (z wyjątkiem marek fabrycznych i znaków handlowych), które były nabyte przed wojną lub podczas jej trwania, albo które zostały nabyte przez obywateli niemieckich później, zgodnie z obowiązującem ich prawem, każde z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych zachowuje sobie prawo, czy to wykorzystując to prawo, czy nadając licencje na korzystanie z takiego prawa, czy to zachowując sobie kontrolę nad tem korzystaniem, czy w inny sposób wprowadzając takie ograniczenia, warunki lub zastrzeżenia, które mogą być uważane za konieczne ze względu na potrzebę obrony narodowej, lub w interesie publicznym, lub po to, by zapewnić traktowanie przez Niemcy w sposób sprawiedliwy praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej, posiadanych przez jego obywateli na terytorjum niemieckim, albo też, aby zapewnić całkowite wykonanie wszystkich zobowiązań, przyjętych przez Niemcy na mocy niniejszego Traktatu.
Co się tyczy praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej, nabytych po uprawomocnieniu się niniejszego Traktatu, to prawa powyżej zastrzeżone na rzecz Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych będą mogły być wykonywane w tym tylko wypadku, jeżeli ograniczenia, warunki lub zastrzeżenia będą mogły być uważane za konieczne dla potrzeb obrony narodowej lub interesu publicznego.
Gdyby Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone zastosowały powyższe postanowienia, to zostanie przyznane słuszne odszkodowanie lub należność, które otrzymają to samo przeznaczenie, co i wszystkie inne wierzytelności obywateli niemieckich, stosownie do postanowień niniejszego Traktatu.
Każde z Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych zastrzega sobie prawo uważania za nieważny i nie pociągający żadnych skutków prawnych wszelki częściowy czy całkowity przelew i wszelkie ustępstwo praw własności przemysłowej, literackiej czy artystycznej, które doszły do skutku po 1 sierpnia 1914 r., albo które byłyby dokonane w przyszłości, a które mogłyby w rezultacie stać się przeszkodą do zastosowania postanowień niniejszego artykułu.
Postanowienia niniejszego artykułu nie stosują się do praw własności przemysłowej, literackiej czy artystycznej, należnych Towarzystwom czy przedsiębiorstwom, których likwidacja została dokonana przez Mocarstwa sprzymierzone lub stowarzyszone na mocy wyjątkowego ustawodawstwa wojennego, albo będzie dokonana w myśl punktu b) artykułu 297.
Będzie dany przynajmniej roczny termin od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu obywatelom każdej z Wysokich Układających się Stron dla dokonania bez żadnych dopłat lub grzywny jakiegokolwiek rodzaju, wszelkich aktów lub formalności, zapłacenia jakichkolwiek opłat i wogóle zadośćuczynienia wszelkim obowiązkom, przewidzianym przez ustawy i zarządzenia każdego Państwa dla zachowania albo uzyskania praw własności przemysłowej, nabytych już w dniu 1 sierpnia 1914 r., albo które mogły być nabyte, oile nie byłoby wojny po tym terminie, a wskutek żądania wniesionego przed wojną lub podczas jej trwania; termin ten tyczy się również wniesienia zarzutów. Artykuł ten jednakże nie będzie dawał żadnych praw co do uzyskania w Stanach Zjednoczonych Ameryki wznowienia procedury t. zw. „interférence”, jeżeli już się odbyła ostateczna rozprawa
Prawa własności przemysłowej, które byłyby dotknięte nieważnością wskutek niewykonania pewnego aktu lub niedopełnienia formalności lub niezapłacenia opłaty, odzyskają moc prawną, z tem zastrzeżeniem wszakże w stosunku do patentów i rysunków, że każde Mocarstwo sprzymierzone i stowarzyszone będzie mogło przedsięwziąć środki, uznane przez nie za sprawiedliwe i konieczne dla zabezpieczenia praw trzecich osób, które użytkowały lub korzystały z patentów lub rysunków w czasie, gdy one dotknięte były nieważnością. Nadto patenty na wynalazki lub rysunki, należące do obywateli niemieckich, a w ten sposób odzyskujące moc prawną, będą nadal podlegały tym postanowieniom, które do nich stosowały się podczas wojny, jak również i wszystkim postanowieniom niniejszego Traktatu.
Okres czasu od 1 sierpnia 1914 r. do uprawomocnienia się niniejszego Traktatu nie będzie wliczany do terminu, przewidzianego dla rozpoczęcia korzystania z patentu i używania marek fabrycznych, znaków handlowych lub rysunków; ponadto zastrzega się, że żaden patent, marka fabryczna, znak handlowy lub też rysunek, które jeszcze miały moc prawną 1 sierpnia 1914 r., nie będą mogły być uznane za wygasłe lub unieważnione jedynie z racji niewykonywania ich lub niekorzystania z nich przed upływem dwuch lat od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
Terminy, określające prawo pierwszeństwa, przewidziane w artykule 4 Paryskiej międzynarodowej Konwencji z 20 marca 1883, przejrzanej w Waszyngtonie w 1911 roku albo w jakiejkolwiek innej konwencji lub obowiązującej ustawie, tyczących się składania lub rejestracji podań o patenty na wynalazki lub o modele użytkowe, marek fabrycznych lub znaków handlowych, rysunków i modeli, a które to terminy jeszcze nie wygasły 1 sierpnia 1914 roku, jak również i te, które zaczęły biec podczas wojny lub też zaczęłyby biec, gdyby nie było wojny, będą przedłużone przez każdą z Wysokich Układających się Stron na korzyść wszystkich obywateli innych Wysokich Układających się Stron aż do upływu 6 miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu.
Jednak to przedłużenie terminu nie będzie naruszało praw żadnej z Wysokich Układających się Stron, ani żadnej osoby, któreby w dobrej wierze posiadały w chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu prawa własności przemysłowej, sprzeczne z temi, które będą żądane przy powoływaniu się na prawo pierwszeństwa; zachowają one używanie swoich praw, bądź osobiście, bądź przez jakichkolwiek ajentów, lub mających upoważnienie, którym je ustąpiono przed uprawomocnieniem się niniejszego Traktatu, tak, że pod żadnym względem nie będą mogły być niepokojone ani poszukiwane, jako naruszające prawo.
Nie może być wszczynane żadne powództwo, ani nie może być podnoszone żadne żądanie zwrotu z jednej strony przez obywateli niemieckich, albo przez osoby zamieszkałe (résidant) w Niemczech czy też wykonywujące tam przemysłowe zajęcie, z drugiej strony zaś, przez obywateli Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych, albo przez osoby zamieszkałe (résidant) na terytorjum tych Mocarstw, czy też wykonywujące tam przemysłowe zajęcie, ani przez osoby trzecie, którym tamte ustąpiły swoich praw podczas wojny, a to z racji faktów, zaszłych na terytorjum Strony przeciwnej w czasie między wypowiedzeniem wojny a uprawomocnieniem się niniejszego Traktatu, które mogłyby być uważane za naruszenie praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej, oile one istniały w jakimkolwiek momencie podczas wojny lub zostaną przywrócone stosownie do poprzednich artykułów 307 i 308.
Również nie będzie mogło być przyjętem od tychże osób żadne powództwo o naruszenie praw własności przemysłowej lub artystycznej w jakim bądź czasie z racji sprzedaży czy wystawienia na sprzedaż na terytorjach Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych z jednej strony, a Niemiec z drugiej strony, w ciągu roku od podpisania niniejszego Traktatu, — produktów, wyrobów, dzieł literackich lub artystycznych, wydanych w czasie pomiędzy wypowiedzeniem wojny a podpisaniem niniejszego Traktatu, jak również z racji nabycia, czy korzystania z nich lub używania ich; rzecz oczywista jednak, że postanowienie to nie znajdzie zastosowania, oile posiadacze praw mieli miejsce stałego zamieszkania (domicile), lub przedsiębiorstwo przemysłowe czy handlowe w miejscowościach, okupowanych przez Niemcy podczas wojny.
Artykuł ten nie będzie się stosował do stosunków pomiędzy Stanami Zjednoczonemi Ameryki z jednej strony i Niemcami z drugiej.
Umowy co do ustąpienia użytkowania praw własności przemysłowej lub reprodukowania dzieł literackich czy artystycznych, zawarte przed ogłoszeniem wojny pomiędzy obywatelami Mocarstw sprzymierzonych lub stowarzyszonych lub osobami zamieszkałymi (résidant) na ich terytorjum, lub wykonywującemi tam przemysłowe zajęcie z jednej strony, a obywatelami niemieckiemi z drugiej strony, będą uważane za rozwiązane, poczynając od wypowiedzenia wojny między Niemcami a Mocarstwami sprzymierzonemi lub stowarzyszonemi. Lecz w każdym razie, osoba, której przysługiwały korzyści z pierwotnej umowy, będzie miała prawo w ciągu sześciu miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu zażądać od mającego tytuł prawny, ustąpienia mu użytkowania, którego warunki, w braku porozumienia pomiędzy stronami, będą ustalone przez Sąd, posiadający odnośne ku temu kompetencje w kraju, podług którego ustaw prawa te zostały nabyte; wyjątek będzie stanowił przypadek odstąpienia użytkowania z mocy prawa, nabytego w myśl ustawodawstwa niemieckiego, w tym wypadku warunki będą ustalone przez przewidziany w Dziale VI niniejszego Traktatu mieszany trybunał rozjemczy. Trybunał będzie mógł, w razie potrzeby, określić wysokość opłat, które będzie uważał za usprawiedliwione z racji korzystania z praw podczas trwania wojny.
Odstąpienia licencji praw własności przemysłowej, literackiej lub artystycznej, które dojdą do skutku według specjalnego ustawodawstwa wojennego któregokolwiek Mocarstwa sprzymierzonego lub stowarzyszonego, nie będą mogły być naruszone przez przedłużenie odstąpienia licencji tych praw, zaszłego przed wojną, lecz pozostaną ważnemi i będą nadal posiadały całkowitą moc swoją, a w razie, gdyby takie ustąpienie licencji przypadło w udziale pierwotnie uprawnionemu z takiej umowy, zawartej przed wojną, to będzie uważane, że zajmuje ono miejsce tej umowy.
Jeżeli podczas wojny będą zapłacone sumy z racji jakiejkolwiek umowy czy odstąpienia licencji, dokonanych przed wojną co do praw własności przemysłowej, albo co do reprodukcji lub przedstawiania dzieł literackich, dramatycznych czy artystycznych, to sumy te otrzymują to samo przeznaczenie, co i inne długi lub wierzytelności obywateli niemieckich, stosownie do niniejszego Traktatu.
Artykuł ten nie będzie miał zastosowania do stosunków pomiędzy Stanami Zjednoczonemi Ameryki z jednej i Niemcami z drugiej strony.
Mieszkańcy terytorjów oddzielonych od Niemiec na mocy niniejszego Traktatu, zachowują niezależnie od tego oddzielenia i zmiany obywatelstwa, która z tego wyniknie, pełne i całkowite korzystanie w Niemczech ze wszystkich praw własności przemysłowej, literackiej i artystycznej, które im przysługiwały stosownie do ustawodawstwa niemieckiego w chwili tego oddzielenia.
Prawa własności przemysłowej, literackiej i artystycznej, mające na terytorjach, zgodnie z niniejszym Traktatem odłączonych od Niemiec, moc w chwili tego odłączenia, oraz prawa, przywrócone lub wznowione na zasadzie artykułu 306 tego Traktatu, będą uznane przez Państwo, któremu przypadnie powyższe terytorjum i zachowają na tem terytorjum moc przez czas, przewidziany w prawodawstwie niemieckiem.
Z zastrzeżeniem przepisów, zawartych w innych postanowieniach niniejszego Traktatu, Rząd niemiecki zobowiązuje się przelać na Mocarstwo, któremu zostają ustąpione terytorja niemieckie w Europie, albo na Mocarstwo, które będzie zarządzało dawnem terytorjum niemieckiem jako mandatarjusz, na mocy artykułu 22 części I (Związek Narodów) część rezerw, nagromadzonych przez Rządy Rzeszy lub Państw niemieckich lub przez organizacje publiczne czy prywatne, działające pod ich kontrolą, a przeznaczonych na zapewnienie działalności na tychże terytorjach wszystkich ubezpieczeń społecznych i państwowych.
Mocarstwa, którym odstąpione zostaną te fundusze, będą miały ścisły obowiązek wprowadzenia w wykonanie zobowiązań, wynikających z tych ubezpieczeń.
Warunki tego przeniesienia rezerw zostaną uregulowane przez specjalne konwencje, które zawarte zostaną między Rządem niemieckim a interesowanemi Rządami.
W razie, gdyby specjalne konwencje nie zostały zawarte zgodnie z ustępem poprzednim w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, to warunki przelewu będą w każdym z osobna wypadku przedłożone komisji, złożonej z pięciu członków, z których jednego zamianuje Rząd niemiecki, jednego — drugi Rząd interesowany, a trzech zamianuje Rada Administracyjna międzynarodowego Biura Pracy z pośród obywateli innych Państw. Ta komisja, stanowiąc większością głosów, obowiązana będzie w ciągu trzech miesięcy od swego ukonstytuowania się przyjąć wnioski i przedłożyć je Radzie Związku Narodów; decyzje Rady będą musiały być natychmiast uznane przez Niemcy oraz drugie Państwo interesowane za ostateczne.
