Liturgiczne prawo, zbiór przepisów, określających sposób odbywania służby bożej, wydanych przez prawowitą władzę kościelną. Na mocy uchwał soboru trydenckiego (1545 — 1563) władza wydawania ogólnie obowiązujących przepisów liturgicznych w Kościele katolickim przysługuje tylko papieżowi, którego organem jest kardynalska „kongregacja św. obrzędów“. Biskupi nie mogą nic zmieniać w księgach liturgicznych, ani ustanawiać nowych uroczystości, ani zatwierdzać nowych oficjałów, ani też rozwiązywać kwestyj liturgicznych. Głównemi zbiorami prawa liturgicznego w Kościele katolickim są księgi liturgiczne, a mianowicie mszał, brewjarz, rytuał, pontyfikał biskupi, Martyrologium i ceremonjał papieski. Wszczęta przez papieża Piusa X działalność na polu liturgji ma na celu zbliżenie dusz do życia Kościoła przez zrozumienie liturgji i wyznaczenie wiernym właściwego w niej udziału. Tym zagadnieniom nowoczesnego ruchu liturgicznego w świecie katolickim poświęcone jest wychodzące od r. 1929 w Krakowie polskie czasopismo liturgiczne pod tytułem „Mysterium Christi“.
U protestantów sprzeczne stanowiska Lutra i Kalwina wobec kultu zewnętrznego oraz zachowanie większości obrzędów katolickich przez kościół anglikański wywołało spory dotychczas trwające. Luter pod naciskiem swych zwolenników wydał w r. 1526 rodzaj księgi liturgicznej p. t. „Deutsche Messe und Ordnung des Gottesdienstes“, ale zastrzegł się wyraźnie, że nie zobowiązuje nikogo do zachowywania tych przepisów i pozostawił wszystkim gminom protestanckim wolność stosowania dawnych zwyczajów liturgicznych. Wskutek tego zamieszanie w sprawach obrzędowych, powstałe już za życia Lutra, spotęgowało się za czasów wojny trzydziestoletniej do tego stopnia, że Gustaw Adolf, król szwedzki i protektor protestantyzmu w Niemczech, rozkazał w r. 1652 wydać „agendę“, czyli księgę liturgiczną dla Magdeburga i Halberstadtu. Za jego przykładem poszli inni władcy protestanccy i korzystając z praw, które im nadawał protestantyzm w sprawach kościelnych, wydawali, zwłaszcza za czasów państwa policyjnego w XVIII wieku, bardzo szczegółowe przepisy liturgiczne. Szczególnie odznaczył się w tym względzie król pruski, Fryderyk Wilhelm III, zwany „liturgistą na tronie“. Gdy powoływane przezeń komisje liturgiczne nie mogły, wskutek niezgodności zapatrywań, wywiązać się z włożonego na nie zadania, wypracował sam i wydał (1816 — 1822) liturgję dla Poczdamu i Berlina, a gdy ta spotkała się z opozycją teologów protestanckich pod wodzą Schleiermachera, profesora uniwersytetu berlińskiego, powołał się na przysługujące mu jako panującemu „prawo liturgiczne“ i wezwał w r. 1825 wszystkie kościoły protestanckie w Prusach do przyjęcia tej liturgji. Tylko 12 duchownych z Schleiermacherem na czele oparło się temu rozkazowi. Obawiając się rozbicia t. zw. unji między wyznaniem augsburskiem a reformowanem, która doszła do skutku za jego wpływem w r. 1817 (ob.
Unja, II), zgodził się wreszcie Fryderyk Wilhelm na wydanie dla poszczególnych prowincyj pruskich „dodatków do agendy“, mających uwzględniać ich lokalne odrębności, poczem i Schleiermacher, zagrożony utratą stanowiska a grożący ze swej strony wystąpieniem z kościoła urzędowego, zgodził się na przyjęcie liturgji królewskiej. W nowszych czasach powstawały w Niemczech w poszczególnych krajach protestanckich osobne księgi liturgiczne (Baden 1858, Saksonja 1880, Szlezwik-Holsztyn 1891, Hannower 1900), zwane agendami. Wszelkie dążenia do ujednostajnienia liturgji protestanckiej, jak np. próba, podjęta na konferencji w Eisenach w r. 1852, nie odniosły żadnego skutku. Podobnie rzecz się ma w kościele anglikańskim, gdzie spór o mszał (Book of Common Prayer) przeniósł się w r. 1927 — 8 na pole parlamentarne (ob.
Anglikanizm).
