Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Modernizm

<<< Dane tekstu >>>
Autor Stanisław Piekarski
Tytuł Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca M. Arct
Data wyd. 1930
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne M – wykaz haseł
M – całość
Indeks stron

Modernizm, (katolicyzm postępowy, liberalizm katolicki), kierunek filozoficzno-religijny, zmierzający ku przekształceniu nauki Kościoła katolickiego według współczesnych poglądów filozoficznych. W szczególności modernizm odrzuca rozumowe dowody istnienia Boga i rozumowe podstawy wiary, t. j. wyznaje agnostycyzm, opiera religijność na uczuciu, naturalnym instynkcie i bezpośredniem doświadczeniu osobistem („religja uczucia“) i stoi na stanowisku nadmiernego indywidualizmu, uważając wiarę za wynik wewnętrznego, indywidualnego i podświadomego odczucia. Wobec tego modernista musi uznać wszystkie religje za prawdziwe a wszystkie wyobrażenia przedmiotu wiary, np. sakramenta, za symbole. W dalszej konsekwencji modernizm prowadzi do panteizmu, z nieodłącznem następstwem ubóstwienia człowieka i do naturalizmu, odrzucającego wszelki porządek nadzmysłowy. Źródeł modernizmu należy szukać w niemieckim liberalizmie protestanckim Schleiermachera (1768 — 1834) i Ritschla (1822 — 1889). Z katolików niemieckich oświadczyli się za modernizmem ks. Albert Ehrhardt (Der Katholizismus und das XX. Jahrhundert“. 1902), Dr. Józef Muller („Der Reform Katholizismus“. 1899), profesorowie uniwersytetu w Monachjum, Schnitzer, Engert i Inni; we Francji Loisy, Le Roy; w Anglji Tyrell; we Włoszech Murri, Minocchi i Fogazzaro (w powieści „Il Santo“).
Doktryny modernistyczne potępił papież Pius X w dekrecie „Lamentabili sane“ z 3.VII. 1907 r., następnie w encyklice „Pascendi dominici gregis“ z 8.IX.1907 r. i w Motu proprio z 18.XI.1907 r., w którem ogłosił ekskomunikę na tych, którzyby bronili zdań, potępionych w dekrecie „Lamentabili“ i w encyklice „Pascendi“. Wreszcie w Motu proprio „Sacrorum antistitum“ z 1.IX.1910 ustalił Pius X środki dyscyplinarne przeciwko modernistom i podał rotę przysięgi, którą winni składać kapłani katoliccy przeciwko błędom modernistycznym. Dzięki tym zarządzęniom papieskim można uważać modernizm w łonie Kościoła katolickiego za pokonany, gdyż nie chcący się im poddać wystąpili ze związku Kościoła.

(Z bardzo obszernej literatury o modernizmie dzieła najwybitniejsze: Shine, The place of Modernizm as a philosophy of religion w „Irish Theol. Quart.” 1908; I. Rickabay, The Modernist. 1908; Fontaine, Les infiltrations Kantiennes et le Clergé francais. Paris 1902; Card. Mercier, Le modernisme. Bruxelles et Paris, 1908; P. Maumus. Les Modernistes 1908, w pol. tłum. „Wiedza i prawda”, Warszawa 1910; A. Weiss. Die religiöse Gefahr. 1904; Ks. J. Pawelski, Katolicyzm a modernizm w „Przeglądzie powszechnym z r. 1908 t. 97; zbiorowe wydanie p. t. Szkice o modernizmie Kraków 1911; Ks. abp. Teodorowicz, Pius X a Leon XIII w „Ateneum Kapł.” 1909; Ks. K. Tomczak, Modernizm a protestantyzm liberalny. Warszawa 1911, Ks. Dr. A. Dobroniewski, Modernizm i moderniści Poznań 1911, Ks. Cz. Sokołowski, Przysięga antymodernistyczna, 1911).


Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.