Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 549.jpeg

Ta strona została przepisana.

nieco albo i znaczniej odmienna (por. język).

ślemię, ‘belka poprzeczna’; »ślemię z trzech drewien«, ‘szubienica’. Prasłowo, u nas mylnie i z szl-; cerk. slĕmę, z *selmen-; litew. szelmuo, ‘szczyt dachu; belka’; sz-, s-, z gardłowej podniebiennej.

ślepy, ślepota, ślepieć, ślepić, ślepiec, ślepie (ślipy, ślipaki), ślepnąć; prasłowiańskie; podślepowaty; oślepnąć, nowe, zamiast dawnego oślnąć (por. uschnąć co do wokalizacji pniowej), przestawionego w olśnąć (p.). Nazwy dla roślin ‘primula’, ‘anagallis’, jak kuroślep (kura-, kurze-, kurzoślep, przeniesione od nas i na Ruś), bo roślina ostrzyła wzrok przeciw »kurzej ślepocie«. W 17. wieku ślepucha i o ‘gorzałce’.

ślęczeć, ślęczyć, wyślęczyć, ‘dukwieć’; pień slenk-, słonk- w słąka, słomka, o ‘skrzywieniu’. Prasłowo; lit. slenku, slinkti, ‘pełzać’, słanka, o ‘leniu’ (slinka, slunkius, ‘powolny, gnuśny’), niem. schlingen, ‘łykać’, Schlange, ‘wąż’ (dawne slingen znaczy również ‘pełzać’). Tu i prześlągły (u Reja), o szkapie ‘z zapadłym grzbietem’.

śliczny, ślicznota, p. lice; tak samo czes. sliczný; u Bułgarów i Słowieńców i samo liczny, ‘piękny’, por. liczyć u nich, o ‘piększeniu’, i nasze liczydło, ‘szminka’. Właściwe znaczenie: ‘stosowny’, ‘podobny’.

ślimak, ślimaczy, ślimaczyć, zachodnio- i wschodniosłowiańskie, od tegoż pnia co i ślina i śluz; powtarza się, jako prasłowo, w grec. leimaks, ‘ślimak’, i w niem. (slim) Schleim, ‘ślina’.

ślina, ślinić; ślinogorz (‘angina’); »połykać ślinki«, przysłowiowo. Prasłowo; u innych Słowian i sljuna, sljunjawyj, por. śluz; por. lit. sliekas, ‘dżdżownica’, łotew. sliekas i slienas, ‘ślina’.

śliwa, śliwka, śliwkowy; śliwić; śliwowica, śliwianka lub śliwczanka; prasłowo (u innych Słowian postaci i z slju- i szli-); brak w lit. (oprócz pożyczek); nazwa czy od gładkości (do sli-ny itd.), czy od barwy, łac. lividus, ‘siny’(?); łączą z niem. Schlehe, Schledorn, ‘tarnki’ (z *slaihō). Czasownik sliwić o wszystkiem ‘śliniącem’: »wrzody, krosty śliwiące«. Odmiany śliwek: węgierki; lubaszki; szwestki w 16. wieku, z czes. szwestka, a to z niem. Zwetsche, co znowu z łac. sebastica.

ślizki, ślizgi, ślizgać, ślizać się; slizawka i slizawica obok postaci z zg: ślizgawka; śliz i śliżyk, nazwa rybki; pośliznąć się; w czeskiem i z inną wokalizacją, slzký, cerk. slĭzŭk, słowień. skliznoti, sklizek, serb. sklizak, rus. skliznut’. Pierwotne: skliz- i skŭlz-, którego s- odpada, więc kiełzać, kiełznąć, to samo co s(k)lizać; rus. kolzat’, i z ch = sk: chołzko, ‘ślizko’; odmian tych postaci mnóstwo; brak odpowiednika litewskiego; grec, ligdēn, ‘po powierzchni’, niem. schleichen, ‘pełzać’, dawne sleicha, ‘sanki’, anglosas. slic, ‘brus’.

ślostram, szlostram, ‘balka’: »ani ślostromu, ani widzieć tarcice«, Potocki; z niem. Schlussrahmen; t u nas wsunięto.

ślub, ślubować, ślubny (w wymowie i szl- zamiast śl-); poślubić, zaślubienica, ślub(ow)iny; od nas Prusowie przyjęli, salubs, dobrze oddając s- przyimkowe swojem własnem są, t. j. ‘z(e)’; p. luby; por. niem. geloben, Gelübde; czes. slib, slibiti, mniej używane niż nasze; znamienne dla zachodniej Słowiań-