Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/25

pierwszego biskupa rzymskiego, przeszedł po jego śmierci na jego następców, biskupów rzymskich a urząd wszystkich apostołów przeszedł z każdego z nich i przechodzi przez nie-przerwany ciąg święceń biskupich na biskupów, jako następców apostołów (ob. Papież).

 Apostolscy bracia (apostolicy, dolcynjanie), sekta, założona w w. XIII przez Gerarda Segarellego z Parmy, prowadzona następnie przez Fra Dolcino i jego towarzyszkę Małgorzatę. Zwolennicy tej sekty, potępionej przez papieży w r. 1286 i 1290, chwycili za broń, zostali jednak w r. 1307 pobici i zniszczeni. Pod nazwą, braci apostolskich, czyli apostolików, istniał we Włoszech w XIV wieku zakon pustelników, założony zapewne jako przeciwieństwo do powyższej sekty, dla naśladowania życia Apostołów. Wygasł w połowie XVII w.

 Apostolscy ojcowie, nazwa powstała w XVII wieku na oznaczenie tych pisarzy kościelnych, którzy pozostawali w bezpośrednich stosunkach z apostołami. Do nich należą: Klemens Rzymski, Ignacy Antjocheński, Polikarp, biskup Smyrny, Barnaba, autor listu do cesarza Dioklecjana, Hermas, Papias, Dionizy Areopagita i autor Didachy.

 Apostolski skład wiary, czyli Symbol apostolski (ob. Symbole wiary).

 Apostolski wikarjusz, ob. Wikarjusz apostolski.

 Apostolskie kanony i konstytucje, zbiory przepisów prawnych i liturgicznych, pochodzące z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Liczba kanonów apostolskich dochodzi do 85, z których 50 pochodzi z IV w. Konstytucje apostolskie powstały w końcu III i w ciągu IV wieku; spisane w formie listu apostolskiego, uznane zostały przez synod trulański (w Konstantynopolu r. 692) za apokryficzne. W Kościele zachodnim zbiór ten nigdy nie był używany.

 Apostolskie listy, 1) w Nowym Testamencie 14 listów św. Pawła, dwa listy św. Piotra, trzy św. Jana, list św. Jakóba i św. Judy Tadeusza. 2) pisma papieskie, reskrypty, przywileje, rozkazy, nominacje, konstytucje i wyroki, w formie bulli, brewjów i motu proprio.

 Apoteoza (= ubóstwienie), oddawanie czci boskiej ludziom lub ideom.

 Aramejski język, syryjskie narzecze języka semickiego. Języka tego używali prorocy Starego Testamentu, jak Jeremjasz, Daniel i Ezdrasz, w tym języku też jest napisana parafraza chaldejska Starego Testamentu, zwana Targum (ob. Biblja).

 Archidiakon, pierwszy z diakonów, czyli kleryków, posiadających najwyższy stopień święceń przed święceniami kapłańskiemi, godność kościelna, z którą pierwotnie było połączone prawo i obowiązek zastępowania biskupa w zarządzie majątku kościelnego. Od soboru trydenckiego archidiakonat jest w Kościele katolickim tylko godnością tytularną. W Kościele anglikańskim są archidiakoni dotychczas zastępcami biskupów w nadzorze nad diecezją.

 Archidiecezja, ob. Arcybiskup.

 Archijerej, w Kościele wschodnim, członek wyższego duchowieństwa, do którego należą patrjarchowie, metropolici, egzarchowie, arcybiskupi i biskupi.

 Archikonfraternia literacka w Warszawie, bractwo, założone w XVI w., pierwotnie przy kościele Św. Jerzego, od r. 1575 przy kościele Św. Ducha a po zniszczeniu tego kościoła, podczas wojny szwedzkiej (1657), przeniesione do kolegjaty Św. Jana, obecnie kościoła katedralnego, gdzie członkowie bractwa utrzymują kaplicę pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marji Panny. Obowiązkiem członków bractwa jest uczestniczenie w nabożeństwach i obrzędach religijnych i wspieranie zubożałych członków, ich wdów i sierot. Do archikonfraterni literackiej, której ustawę zatwierdzono w r. 1856, mogą należeć urzędnicy, właściciele ziemscy i miejscy, emeryci, profesorowie, artyści, lekarze, kupcy, fabrykanci, dzierżawcy i oficjaliści prywatni.

 Archimandryta w Kościele wschodnim: 1) przełożony większego klasztoru lub kilku klasztorów. Przełożeni mniejszych klasztorów nazywają się hegumenami (ihumenami); 2) tytuł wyższych, bezżennych duchownych.

 Archiprezbiter (= pierwszy kapłan), godność kościelna. Był w pierwszych