Wikiźródła

Analekta sandeckie/Plan Nowego Sącza

< Analekta sandeckie
<<< Dane tekstu >>>
Autor Jan Sygański
Tytuł Analekta sandeckie
Podtytuł do XVI. i XVII. wieku
Wydawca Nakładem autora
Data wyd. 1905
Druk Drukarnia Władysława Łozińskiego
Miejsce wyd. Lwów
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron


PLAN NOWEGO SĄCZA Z ROKU 1783.

Explicatio Numerorum.

 1. Circulus Civitatis Novae Sandecz.
 2. Ecclesia Collegialis.
 3. Praetorium.
 4. Arx. Castrum.[1]
 5. Patres Piaristae.[2]
 6. Patres Franciscani.[3]
 7. Patres Norbertani[4] (Praemonstratenses).
 8. Porta Hungaricalis.
 9. Porta Molendinalis.
 10. Porta Cracoviensis.
 11. Domuncula et Hortus Civilis donatus RR. Vicariis.
 12. Domuncula et Hortus Civilis donatus PP. Norbertanis.
 13. Sepimentum sepulturae judaeorum, seu fundus per Judaeos a civibus emptus.
 14. Popina Starostiana an. 1783 violenti modo fundo civili extracta.
 15. Trajectus ab annis 12 per militiam caesareo-regiam constitutus.
 16. Trajectus antiquissimus Starostianus et Exmonialium.[5]
 17. Trajectus Starostianus ante 13 annos et ab ante in usu existens.
 18. Binae Gazae Nautarum Starostianorum.
 19. Pons Civitatensis super fluvio Dunajec per diluvium aquae dirutus.
 20. Ecclesia sive capella S. Helenae,[6] et fundus civilis donatus RR. Vicariis una cum Inquilinis.
 21. Taberna Exmonialium ad Chełmiec spectans.
 22. Fundus Starostianus abusive usurpatus.
 23. Quatuor Mansi donati Bernardo Wierzbięta a Rege Casimiro an. 1341.[7]
 24. Janua quondam Portalis dicta, nunc vetustate diruta.
 25. Antiquus ductus fluvii Dunajec.
 26. Modernus ductus fluvii Dunajec existens.
 27. Primaeva via ad Zabełcze.
 28. Moderna via ad Zabełcze.
 29. Via ad Antiquam Sandeciam.
 30. Hortus scribarum castrensium.
 31. Horti civiles per diluvium devastati.[8]
 32. Pons parvus vulgo ławy in fluvio Kamienica.
 33. Ecclesia sive capella S. Crucis.[9]
 34. Molendina in fluvio Kamienica.
 35. Fortalitia seu moenia civitatis.[10]
 36. Via ad Gryboviam.
 37. Quatuor Mansi venditi Joanni Stojan a Rege Casimiro an. 1353.[11]





 Powyższy plan, niewiadomo przez kogo naszkicowany,[12] jest unikatem w swoim rodzaju, jaki przechował się pomiędzy starymi zarzuconymi szpargałami miejskimi.[13] Nie wyszczególnia on wprawdzie ani przedmieścia większego, czyli węgierskiego, wraz z 3 ówczesnymi kościołami: św. Wojciecha, św. Mikołaja i szpitalnego św. Walentego; ani też 7 ulic istniejących w obrębie fortecznych murów: ulicy polskiej, szpitalnej, św. Ducha, młyńskiej, drwalskiej, furmańskiej czyli węgierskiej, i różanej.[14] Zato oznacza dokładnie topografię ówczesnego miasta, jego warowni, 3 bram miejskich, królewskiego zamku,[15] ratusza[16] i 4 kościołów: dawnej kollegiaty (dzisiejszej fary), opactwa Norbertanów, tudzież klasztorów Franciszkanów i Pijarów, których opisy i zniesienie podałem w III. tomie Historyi Nowego Sącza.







  1. ↑ Nie napróżno jedno i drugie wyrażenie obok siebie zestawiono. Arx = zamek większy, ufortyfikowany. Castrum = zamek, w którym rezydował starosta i odbywał sądy grodzkie. Jedno i drugie zadanie spełniał zamek sandecki, bo był warownią i miejscem sądów starościńskich.
  2. ↑ Dziś dom karny, czyli więzienie wraz z kaplicą.
  3. ↑ Dziś zbór ewangelicki i mieszkanie pastora.
  4. ↑ Dziś kościół z kollegium Jezuitów.
  5. ↑ Klarysek Starosandeckich, których dobra skonfiskowano w roku 1782, z rozkazu cesarza Józefa II.
  6. ↑ Ten kościółek, fundowany w r. 1686 przez Helenę Marchocką, ksienią starosandecką, istnieje dotąd w Strugach za Dunajcem.
  7. ↑ Te łany przeszły na własność księży wikarych. Zob. Hist. Now. Sącza, t. III. 165.
  8. ↑ Pod koniec XV. wieku znajduję już wyraźną wzmiankę o tych ogrodach miejskich. Zniszczyła je dopiero powódź Dunajca w II. połowie XVIII. wieku.
  9. ↑ Kościółek ten już dawno nie istnieje; około roku 1830 rozebrano go doszczętnie.
  10. ↑ Mury forteczne Now. Sącza w XVII. wieku wraz z jego bramami i basztami opisałem w II. tomie.
  11. ↑ Te łany przeszły na własność księży wikarych. Zob. Hist. Now. Sącza t. III. 208.
  12. ↑ Być może, że go naszkicował Filip Moscherosch von Wiesselheim, inżynier cyrkularny, ten sam, który w r. 1782 zdjął szczegółowy plan kościoła i opactwa Norbertanów, a w r. 1789 plan kościoła i klasztoru Franciszkanów.
  13. ↑ Na późniejszym dokładnym planie z r. 1804, który aż do ostatniego pożaru w r. 1894 wisiał w sali ratuszowej, widać było jeszcze odłamy i szczątki murów fortecznych i niektórych baszt.
  14. ↑ Podług planu miasta z r. 1831 odpowiada dawnej ulicy polskiej dzisiejsza ulica Kazimierza; ulicy szpitalnej: ulica krakowska; ulicy drwalskiej: ulica jagiellońska; ulicy furmańskiej: ulica Kościuszki; ulicy różanej: ulica pijarska; ulicy młyńskiej: ulica lwowska; nazwa zaś ulicy św. Ducha utrzymała się dotąd.
  15. ↑ Od r. 1848 dawny zamek królewski jest własnością gminy Nowego Sącza.
  16. ↑ W r. 1895 wybudowano w samym środku rynku nowy okazały ratusz wraz z wieżą zegarową, w pobliżu starego spalonego w r. 1894.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Jan Sygański.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Analekta_sandeckie/Plan_Nowego_Sącza&oldid=3246517”