Dekret grudniowy
Żrodło: Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego tom 1 nr 1 str. 10 - 12
- Zobacz w Wikipedii hasło Dekret grudniowy
Wypis z Protokołu Sekretariatu Stanu.
W Pałacu Naszym w Warszawie, d. 21 Miesiąca Grudnia 1807
Fryderyk August z Bożej Łaski Król Saski, Książę Warszawski etc.etc.
Zważywszy zdanie Naszej Rady Stanu, w zamiarze objaśnienia Ustawy Konstytucyjnej Tytułu I Artykułu 4 Nam przedłożone postanowiliśmy i stanowimy, jak następuje:
Art. 1. Każdy rolnik, włościanin i z wyrobku żyjący, nie mający już poprzednio za dobrowolnym układem nadanego sobie prawa własności lub za lata udzielonego, wolny jest wyprowadzić się z miejsca, w którym dotąd zostawał, i przenieść się w obrębie Księstwa Warszawskiego tam, gdzie dobra wola jego będzie.
Art. 2. Winien jednakże opowiedzieć się wprzódy dziedzicowi, który wstrzymać onego nie mocen jest, tudzież zwierzchności wskazanej od niego władzy administracyjnej powiatowej, która o każdym wynoszącym się i przybywającym, w okręgu swojego powiatu, rządowi raport uczynić powinna.
Art. 3. Zapewnia się rolników, włościan, z wyrobku żyjących, chcących się pozostać w miejscu teraźniejszego ich pobytu, zupełną wolność przemieszkiwania do roku, byleby odbywali też same powinności, którym dotąd podlegali. Dziedzic przez ten przeciąg czasu ani do wyprowadzenia się przymuszać, ani podwyższać żadnego rodzaju obowiązków, nad używane dotąd, nie jest mocen.
Art. 4. Na każde wezwanie sądowe, osoby do tego umocowane, przyjmować będą dobrowolne umowy, czy to wieczyste przedażne, czy też doczesne, podług warunków zobopolnie przez strony ugodzonych pomiędzy rolnikami i dziedzicami, czy są zawarte w tych samych wsiech, w których dotąd zostawali, czy też rolnicy wchodzą w układy z obcymi dziedzicami, osoba sądowa powinna być jako świadek rządowy, pod odpowiedzialnością z osoby baczność dającej; 1. Czy strony są w stanie zawierania dobrowolnych umów? 2. Czyli jest istotnie samowolna umowa, czy nie zachodzi jakowa bojażń, przymus lub podstęp ? Każdy szczegół czynności w protokole zawartym i oznaczonym być winien.
Art. 5. Rolnik na koniec wyprowadzający się ze wsi, w której dotąd pozostawał, winien oddać dziedzicowi własność tegoż dziedzica gruntową składającą się z załogi i zasiewów. 0d tego obowiązku uwolnionym być nie może, tylko w zdarzeniu, gdyby udowodnił, iż tę własność utracił po pierwszym dniu października 1806 r. czy to przez pomór, czyli przez inną klęskę. Wszelkie inne pretensje, które by dziedzic mógł mieć do rolnika, a ten onemuż zaprzeczał, nie mogą być wyciągane, tylko przez zaskarżenie obwinionego do sądu, w żadnym jednak zdarzeniu dziedzic rolnika poniewolnie zatrzymać nie może, a swej na nim własności zaprzeczonej w sądzie dochodzić jest mocen.
Ogłoszenie i dopełnienie tej ustawy naszej mającej być za prawo uważanej ministrom naszym, w czym do kogo należy, zalecamy.
podpisano Fryderyk August
L(ocus) S(igilli) przez króla
zgodno z oryginałem Feliks Łubieński Min. Sprawiedliwości
Minister Sekretarz Stanu Stanisław Breza
[pisownia uwspółcześniona]
