Encyklopedia Muzyczna PWM/Bach Johann Sebastian

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Elżbieta Dziębowska i inni
Tytuł	Encyklopedia Muzyczna PWM
Wydawca	Polskie Wydawnictwo Muzyczna
Data wyd.	1979-2012
Miejsce wyd.	Kraków
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron

›››

[5]Bach Johann Sebastian, *21 III 1685 Eisenach, †28 VII 1750 Lipsk, niem. kompozytor i organista. Pochodził z rodziny o starych tradycjach muz. (→ Bach, rodzina); był najmłodszy z 6 synów Johanna Ambrosiusa, muzyka miejskiego w Eisenach. Sam też założył liczną rodzinę: z pierwszą żoną, Marią Barbarą, miał 7 dzieci, z drugą, Anną Magdaleną — 13. Chrzty i pogrzeby dzieci, spośród których 10 zmarło w niemowlęctwie lub mając zaledwie kilka lat, przewijają się gęsto przez biografię kompozytora. W poszukiwaniu lepszych warunków życia J.S. przenosił się z miasta do miasta, co wyznaczało poszczególne etapy jego drogi muzycznej. I tak np. M. Bukofzer (Muzyka w epoce baroku) wyróżnia w twórczości B. pięć okresów, w tym trzy główne; Weimar — organista, Köthen — nauczyciel, Lipsk — kantor; podobnie postępują inni badacze. De facto J.S.B. przez całe życie grał na organach, już w Arnstadt zajmował się kształceniem chóru uczniowskiego, a w Weimarze podjął obowiązek regularnego pisania kantat, co stało się później — kiedy został kantorem przy kościele św. Tomasza w Lipsku — jego gł. zadaniem. Te trzy nurty działalności (organista, kantor, nauczyciel) uwarunkowały charakter twórczości B.: komponował on wyłącznie muzykę związaną z funkcją użytkową. W dziedzinie muzyki był właściwie samoukiem; gry na instrumentach klawiszowych i skrzypcach uczył się w domu rodzinnym, a później nieco u brata, Johanna Christopha (organisty w Ohrdruf), ale swoją technikę gry na organach samodzielnie doskonalił słuchając sławnych organistów: G. Böhma (Lüneburg), A. Reinkena (Hamburg), D. Buxtehudego (Lubeka), zaś sztukę kompozycji poznawał kopiując utwory mistrzów baroku. Miał poczucie swego talentu, toteż popadał w konflikty ze środowiskiem, a zwł. ze swymi zwierzchnikami (zatarg z radą miejską w Arnstadt, rozliczne spory z uniwersytetem, władzami miejskimi i kościelnymi w Lipsku, przewlekły konflikt z rektorem J. A. Ernestim). Dla swych współczesnych J.S.B. był tylko organistą, najemnym kantorem, samoukiem piszącym kompozycje na zamówienie — potomni ujrzeli w nim geniusza muzycznego.
[6]

Kronika życia i twórczości
Eisenach — Ohrdruf — Lüneburg
1685	21 III	—	w Eisenach urodził się Johann Sebastian Bach
1693–95		—	nauka w szkole łacińskiej w Eisenach
1694	З V	—	pogrzeb matki, Elisabeth B. z d. Lämmerhirt
1695	20 II	—	pogrzeb ojca, Johanna Ambrosiusa B.
1695–1700		—	pobyt u najstarszego brata, Johanna Christopha, w Ohrdruf; nauka w liceum
1700–02		—	chórzysta Mettenchoru (małego zespołu wok. śpiewającego podczas nabożeństw porannych) przy kościele św. Michała w Lüneburgu
1702		—	B. ubiega się o stanowisko organisty przy kościele św. Jakuba w Sangerhausen
Weimar — Arnstadt — Mühlhausen — Weimar
1703	III–IX	—	muzyk orkiestry kam. na dworze ks. Wilhelma Ernsta von Sachsen-Weimar
	VII	—	ekspertyza organów w kościele Nowym w Arnstadt
	9 VIII	—	powołanie na stanowisko organisty w kościele Nowym w Arnstadt
1704		—	Capriccio B-dur sopra la lontananza del fratello dilettissimo
1705	X	—	podróż do Lubeki, kontakt z D. Buxtehudem
1706	21 II, 11 XI	—	przesłuchania w konsystorzu w Arnstadt w sprawie samowolnego przedłużenia pobytu w Lubece i niewypełniania obowiązków chórmistrza
1707	15 VI	—	objęcie stanowiska organisty przy kościele św. Błażeja w Mühlhausen
	17 X	—	ślub z Marią Barbarą Bach w Dornheim
1708	4 II	—	wykonanie kantaty Gott ist mein König, napisanej z okazji wyboru rady miejskiej w Mühlhausen
	21 II	—	przedłożenie radzie miejskiej w Mühlhausen projektu przebudowy organów w kościele św. Błażeja
	25 VI	—	złożenie radzie miejskiej w Mühlhausen prośby o zwolnienie z pracy
	VII	—	objęcie stanowiska organisty i kameralisty (Kammermusicus) kapeli dworskiej ks. Wilhelma Ernsta w Weimarze
	29 XII	—	chrzest pierworodnej córki, Cathariny Dorothei
1709	30 X	—	z okazji poświęcenia nowych organów w Mühlhausen B. wykonał fantazję chorałową Ein feste Burg BWV 720
1710	22 XI	—	urodził się syn Wilhelm Friedemann
1713	14 XII	—	propozycja objęcia stanowiska organisty (po F.W. Zachowie) w kościele Panny Marii w Halle
1714	II	—	odmowa podjęcia pracy w Halle
	2 III	—	mianowanie koncertmistrzem dworu weimarskiego
	8 III	—	urodził się syn Carl Philipp Emanuel
1715	11 V	—	urodził się syn Johann Gottfried Bernhard
1716	23 II	—	wykonanie kantaty Was mir behagt, ist nur die muntre Jagd (tzw. Kantaty myśliwskiej)
	28 IV–2 V	—	sprawdzenie nowych organów w kościele Panny Marii w Halle
		—	Passacaglia c-moll
	31 VII	—	ekspertyza nowych organów w Erfurcie
Köthen
1717	5 VIII	—	powołanie na stanowisko kapelmistrza i dyrektora muzyki kam. na dworze ks. Leopolda von Anhalt-Köthen
	IX	—	pobyt w Dreźnie, turniej organowy z J.L. Marchandem
	6 XI–2 XII	—	uwięzienie przez ks. Wilhelma Ernsta (odwet za przeniesienie się B. do Köthen), zwolnienie z kapeli w Weimarze
	17 XII	—	wydanie opinii o organach w kościele św. Pawła w Lipsku
1718	V–VI	—	pobyt w Karlowych Warach z ks. Leopoldem von Anhalt-Köthen
1719	X	—	w Halle B. daremnie usiłuje spotkać się z Händlem
1720	22 II	—	rozpoczęcie pracy nad Klavierbüchlein für Wilhelm Friedemann
	V–VI	—	pobyt w Karlowych Warach z ks. Leopoldem
	7 VII	—	pogrzeb żony Marii Barbary
	XI	—	pobyt w Hamburgu, gdzie B. gra na organach w kościele św. Katarzyny, zyskując uznanie sędziwego J.A. Reinkena
[7]
1721	24 III	—	dedykowanie Six concerts avec plusieurs instruments margrabiemu Christianowi Ludwigowi Brandenburskiemu
	3 XII	—	ślub z Anną Magdaleną Wilcken
1722		—	Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach, z. 1
		—	Das wohltemperierte Klavier, cz. I
Lipsk
1723	7 II	—	w związku z zabiegami B. o stanowisko kantora (po śmierci J. Kuhnaua) przy kościele św. Tomasza w Lipsku wykonanie kantaty Jesus nahm zu sich die Zwölfe jako sprawdzianu jego umiejętności kompozytorskich
	13 IV	—	zwolnienie ze służby na dworze książęcym w Köthen
	22 IV	—	wybór J.S.B. na kantora przy kościele św. Tomasza
	5 V	—	podpisanie rewersu określającego obowiązki kantora
	13 V	—	podpisanie tzw. formuły umowy (Konkordienformel)
	22 V	—	osiedlenie się w Lipsku
	30 V	—	pierwsze wystąpienie B. jako kantora w Lipsku, wykonanie kantaty Die Elenden sollen essen
	1 VI	—	uroczyste wprowadzenie B. do szkoły św. Tomasza
	2 XI	—	sprawdzenie i poświęcenie organów w Störmthal, wykonanie kantaty Höchsterwünschtes Freudenfest
1724	25 VI	—	sprawdzenie i poświęcenie organów w Gerze
	26 VI	—	urodził się syn Gottfried Heinrich
		—	Pasja według św. Jana, liczne kantaty kościelne
1725	23 II	—	wykonanie kantaty Entfliehet, verschwindet, entweichet, ihr Sorgen (tzw. Kantaty pasterskiej), skomponowanej z okazji urodzin ks. Christiana von Sachsen-Weissenfels
	3 VIII	—	wykonanie kantaty Zerreisset, zersprenget, zertrümmert die Gruft (Der zufriedengestellte Äolus), napisanej na imieniny prof. uniwersytetu w Lipsku F.A. Müllera
	19–21 IX	—	pobyt w Dreźnie, koncert organowy B. w kościele św. Zofii
		—	rozpoczęcie pracy nad 2. z. Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach
1726	5 IV	—	chrzest córki Elisabethy Julianny Friederiki
	XI	—	pierwsze drukowane kompozycje (pojedyncze partity)
1727	17 X	—	w kościele św. Pawła w Lipsku wykonanie kantaty Lass, Fürstin, lass noch einen Strahl (Trauerode), skomponowanej na uroczystości żałobne po śmierci Christiany Eberhardyny, żony Augusta II Mocnego
1728	5 II	—	wykonanie kantaty Vergnügte Pleissenstadt (tzw. Kantaty weselnej)
	10 X	—	chrzest córki Reginy Johanny
1729	II	—	pobyt na dworze książęcym w Weissenfels
	23-24 III	—	uroczystości żałobne w Köthen z powodu śmierci ks. Leopolda, wykonanie kantaty Klagt, Kinder, klagt es aller Welt
	15 IV	—	w kościele św. Tomasza w Lipsku wykonanie Pasji według św. Mateusza
	VI	—	druga bezskuteczna próba spotkania się z Händlem w Halle
	24 X	—	motet Der Geist hilft unser Schwachheit auf, napisany z powodu śmierci J.H. Ernestiego, rektora szkoły św. Tomasza
		—	B. obejmuje kierownictwo Collegium musicum, założonego przez G.Ph. Telemanna
1730	23 VIII	—	pismo dziękczynne B. do rady miejskiej w Lipsku, zawierające opis aktualnej sytuacji muz. oraz projekt reformy muzyki kościelnej
	28 X	—	list (z elementami autobiograficznymi) do przyjaciela z lat młodości, G. Erdmanna, zamieszkałego w Gdańsku
1731	14 IX	—	koncert organowy w kościele św. Zofii w Dreźnie
		—	jako op. 1 ukazuje się drukiem (nakładem autora) I cz. Klavierübung
1732	21 VI	—	urodził się syn Johann Christoph Friedrich
	21 IX	—	podróż do Kassel w celu dokonania ekspertyzy organów
1733	25 IV	—	śmierć córki Reginy Johanny
	27 VII	—	w Dreźnie przekazanie królowi Augustowi III Kyrie i Gloria (późniejsze części Mszy h-moll)
	5 IX	—	wykonanie kantaty Lasst uns sorgen, lasst uns wachen, napisanej na urodziny ks. Fryderyka Christiana Saskiego
	8 XII	—	wykonanie kantaty Tönet, ihr Pauken, skomponowanej na urodziny Marii Józefy, żony Augusta III
[8]
1734	5 X	—	wykonanie kantaty Preise dein Glücke, gesegnetes Sachsen na rocznicę koronacji Augusta III
	25 XII–6 I	—	wykonanie kolejnych części Weihnachtsoratorium
1735	pocz. roku	—	wydanie II cz. Klavierübung
	VI	—	pobyt w Mühlhausen z synem Johannem Gottfriedem Bernhardem
	5 IX	—	urodził się syn Johann Christian
1736	VIII	—	początek sporu z rektorem szkoły św. Tomasza, J.A. Ernestim
	19 X	—	mianowanie nadwornym kompozytorem dworu saskiego
	1 XII	—	koncert na organach Silbermanna w kościele Panny Marii w Dreźnie
		—	G.Ch. Schemelli wydaje Musikalisches Gesangbuch z chorałami opracowanymi przez B.
1737	18 X	—	list do Augusta III o pomoc w sporze z rektorem Ernestim
		—	przerwanie pracy z Collegium musicum
1738	24 V	—	list do J.F. Klemma w związku z zadłużeniami Johanna Gottfrieda Bernharda
1739	27 V	—	śmierć Johanna Gottfrieda Bernharda
	IX	—	ekspertyza organów w Altenburgu
		—	wydanie III cz. Klavierübung
		—	ponowne objęcie kierownictwa Collegium musicum
1741	VIII	—	podróż do Berlina w celu odwiedzenia Carla Philippa Emanuela, nadwornego klawesynisty Fryderyka II
1742	22 II	—	chrzciny córki Reginy Susanny
	30 VIII	—	wykonanie kantaty Mer hahn en neue Oberkeet (tzw. Kantaty chłopskiej)
1743	XII	—	ekspertyza organów w kościele św. Jana w Lipsku
1744		—	Das wohltemperierte Klavier, cz. II
1746	24–28 IX	—	sprawdzenie wraz z G. Silbermannem organów w kościele św. Wacława w Naumburgu
1747	7 V	—	przyjazd do Poczdamu na zaproszenie Fryderyka II
	8 V	—	koncert organowy w kościele garnizonowym w Poczdamie
	VI	—	przyjęcie na członka Societät der musicalischen Wissenschaften, założonego w Lipsku przez L.Ch. Mizlera
	IX	—	wydanie Musikalisches Opfer
1748	24 VII	—	B. poleca swojego ucznia J.Ch. Altnikola na stanowisko organisty w kościele św. Wacława w Naumburgu
1749	I	—	ślub córki Elisabethy Julianny Friederiki z J.Ch. Altnikolem
		—	Kunst der Fuge
1750	III—IV	—	dwukrotna operacja oczu
	28 VII	—	śmierć Johanna Sebastiana Bacha

Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.