Encyklopedia Muzyczna PWM/Bach Johann Sebastian

<<< Dane tekstu >>>
Autor Elżbieta Dziębowska i inni
Tytuł Encyklopedia Muzyczna PWM
Wydawca Polskie Wydawnictwo Muzyczna
Data wyd. 1979-2012
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Indeks stron

Bach Johann Sebastian, *21 III 1685 Eisenach, †28 VII 1750 Lipsk, niem. kompozytor i organista. Pochodził z rodziny o starych tradycjach muz. (→ Bach, rodzina); był najmłodszy z 6 synów Johanna Ambrosiusa, muzyka miejskiego w Eisenach. Sam też założył liczną rodzinę: z pierwszą żoną, Marią Barbarą, miał 7 dzieci, z drugą, Anną Magdaleną — 13. Chrzty i pogrzeby dzieci, spośród których 10 zmarło w niemowlęctwie lub mając zaledwie kilka lat, przewijają się gęsto przez biografię kompozytora. W poszukiwaniu lepszych warunków życia J.S. przenosił się z miasta do miasta, co wyznaczało poszczególne etapy jego drogi muzycznej. I tak np. M. Bukofzer (Muzyka w epoce baroku) wyróżnia w twórczości B. pięć okresów, w tym trzy główne; Weimar — organista, Köthen — nauczyciel, Lipsk — kantor; podobnie postępują inni badacze. De facto J.S.B. przez całe życie grał na organach, już w Arnstadt zajmował się kształceniem chóru uczniowskiego, a w Weimarze podjął obowiązek regularnego pisania kantat, co stało się później — kiedy został kantorem przy kościele św. Tomasza w Lipsku — jego gł. zadaniem. Te trzy nurty działalności (organista, kantor, nauczyciel) uwarunkowały charakter twórczości B.: komponował on wyłącznie muzykę związaną z funkcją użytkową. W dziedzinie muzyki był właściwie samoukiem; gry na instrumentach klawiszowych i skrzypcach uczył się w domu rodzinnym, a później nieco u brata, Johanna Christopha (organisty w Ohrdruf), ale swoją technikę gry na organach samodzielnie doskonalił słuchając sławnych organistów: G. Böhma (Lüneburg), A. Reinkena (Hamburg), D. Buxtehudego (Lubeka), zaś sztukę kompozycji poznawał kopiując utwory mistrzów baroku. Miał poczucie swego talentu, toteż popadał w konflikty ze środowiskiem, a zwł. ze swymi zwierzchnikami (zatarg z radą miejską w Arnstadt, rozliczne spory z uniwersytetem, władzami miejskimi i kościelnymi w Lipsku, przewlekły konflikt z rektorem J. A. Ernestim). Dla swych współczesnych J.S.B. był tylko organistą, najemnym kantorem, samoukiem piszącym kompozycje na zamówienie — potomni ujrzeli w nim geniusza muzycznego.

Kronika życia i twórczości
Eisenach — Ohrdruf — Lüneburg
1685 21 III w Eisenach urodził się Johann Sebastian Bach
1693–95 nauka w szkole łacińskiej w Eisenach
1694 З V pogrzeb matki, Elisabeth B. z d. Lämmerhirt
1695 20 II pogrzeb ojca, Johanna Ambrosiusa B.
1695–1700 pobyt u najstarszego brata, Johanna Christopha, w Ohrdruf; nauka w liceum
1700–02 chórzysta Mettenchoru (małego zespołu wok. śpiewającego podczas nabożeństw porannych) przy kościele św. Michała w Lüneburgu
1702 B. ubiega się o stanowisko organisty przy kościele św. Jakuba w Sangerhausen
Weimar — Arnstadt — Mühlhausen — Weimar
1703 III–IX muzyk orkiestry kam. na dworze ks. Wilhelma Ernsta von Sachsen-Weimar
VII ekspertyza organów w kościele Nowym w Arnstadt
9 VIII powołanie na stanowisko organisty w kościele Nowym w Arnstadt
1704 Capriccio B-dur sopra la lontananza del fratello dilettissimo
1705 X podróż do Lubeki, kontakt z D. Buxtehudem
1706 21 II, 11 XI przesłuchania w konsystorzu w Arnstadt w sprawie samowolnego przedłużenia pobytu w Lubece i niewypełniania obowiązków chórmistrza
1707 15 VI objęcie stanowiska organisty przy kościele św. Błażeja w Mühlhausen
17 X ślub z Marią Barbarą Bach w Dornheim
1708 4 II wykonanie kantaty Gott ist mein König, napisanej z okazji wyboru rady miejskiej w Mühlhausen
21 II przedłożenie radzie miejskiej w Mühlhausen projektu przebudowy organów w kościele św. Błażeja
25 VI złożenie radzie miejskiej w Mühlhausen prośby o zwolnienie z pracy
VII objęcie stanowiska organisty i kameralisty (Kammermusicus) kapeli dworskiej ks. Wilhelma Ernsta w Weimarze
29 XII chrzest pierworodnej córki, Cathariny Dorothei
1709 30 X z okazji poświęcenia nowych organów w Mühlhausen B. wykonał fantazję chorałową Ein feste Burg BWV 720
1710 22 XI urodził się syn Wilhelm Friedemann
1713 14 XII propozycja objęcia stanowiska organisty (po F.W. Zachowie) w kościele Panny Marii w Halle
1714 II odmowa podjęcia pracy w Halle
2 III mianowanie koncertmistrzem dworu weimarskiego
8 III urodził się syn Carl Philipp Emanuel
1715 11 V urodził się syn Johann Gottfried Bernhard
1716 23 II wykonanie kantaty Was mir behagt, ist nur die muntre Jagd (tzw. Kantaty myśliwskiej)
28 IV–2 V sprawdzenie nowych organów w kościele Panny Marii w Halle
Passacaglia c-moll
31 VII ekspertyza nowych organów w Erfurcie
Köthen
1717 5 VIII powołanie na stanowisko kapelmistrza i dyrektora muzyki kam. na dworze ks. Leopolda von Anhalt-Köthen
IX pobyt w Dreźnie, turniej organowy z J.L. Marchandem
6 XI–2 XII uwięzienie przez ks. Wilhelma Ernsta (odwet za przeniesienie się B. do Köthen), zwolnienie z kapeli w Weimarze
17 XII wydanie opinii o organach w kościele św. Pawła w Lipsku
1718 V–VI pobyt w Karlowych Warach z ks. Leopoldem von Anhalt-Köthen
1719 X w Halle B. daremnie usiłuje spotkać się z Händlem
1720 22 II rozpoczęcie pracy nad Klavierbüchlein für Wilhelm Friedemann
V–VI pobyt w Karlowych Warach z ks. Leopoldem
7 VII pogrzeb żony Marii Barbary
XI pobyt w Hamburgu, gdzie B. gra na organach w kościele św. Katarzyny, zyskując uznanie sędziwego J.A. Reinkena
1721 24 III dedykowanie Six concerts avec plusieurs instruments margrabiemu Christianowi Ludwigowi Brandenburskiemu
3 XII ślub z Anną Magdaleną Wilcken
1722 Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach, z. 1
Das wohltemperierte Klavier, cz. I
Lipsk
1723 7 II w związku z zabiegami B. o stanowisko kantora (po śmierci J. Kuhnaua) przy kościele św. Tomasza w Lipsku wykonanie kantaty Jesus nahm zu sich die Zwölfe jako sprawdzianu jego umiejętności kompozytorskich
13 IV zwolnienie ze służby na dworze książęcym w Köthen
22 IV wybór J.S.B. na kantora przy kościele św. Tomasza
5 V podpisanie rewersu określającego obowiązki kantora
13 V podpisanie tzw. formuły umowy (Konkordienformel)
22 V osiedlenie się w Lipsku
30 V pierwsze wystąpienie B. jako kantora w Lipsku, wykonanie kantaty Die Elenden sollen essen
1 VI uroczyste wprowadzenie B. do szkoły św. Tomasza
2 XI sprawdzenie i poświęcenie organów w Störmthal, wykonanie kantaty Höchsterwünschtes Freudenfest
1724 25 VI sprawdzenie i poświęcenie organów w Gerze
26 VI urodził się syn Gottfried Heinrich
Pasja według św. Jana, liczne kantaty kościelne
1725 23 II wykonanie kantaty Entfliehet, verschwindet, entweichet, ihr Sorgen (tzw. Kantaty pasterskiej), skomponowanej z okazji urodzin ks. Christiana von Sachsen-Weissenfels
3 VIII wykonanie kantaty Zerreisset, zersprenget, zertrümmert die Gruft (Der zufriedengestellte Äolus), napisanej na imieniny prof. uniwersytetu w Lipsku F.A. Müllera
19–21 IX pobyt w Dreźnie, koncert organowy B. w kościele św. Zofii
rozpoczęcie pracy nad 2. z. Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach
1726 5 IV chrzest córki Elisabethy Julianny Friederiki
XI pierwsze drukowane kompozycje (pojedyncze partity)
1727 17 X w kościele św. Pawła w Lipsku wykonanie kantaty Lass, Fürstin, lass noch einen Strahl (Trauerode), skomponowanej na uroczystości żałobne po śmierci Christiany Eberhardyny, żony Augusta II Mocnego
1728 5 II wykonanie kantaty Vergnügte Pleissenstadt (tzw. Kantaty weselnej)
10 X chrzest córki Reginy Johanny
1729 II pobyt na dworze książęcym w Weissenfels
23-24 III uroczystości żałobne w Köthen z powodu śmierci ks. Leopolda, wykonanie kantaty Klagt, Kinder, klagt es aller Welt
15 IV w kościele św. Tomasza w Lipsku wykonanie Pasji według św. Mateusza
VI druga bezskuteczna próba spotkania się z Händlem w Halle
24 X motet Der Geist hilft unser Schwachheit auf, napisany z powodu śmierci J.H. Ernestiego, rektora szkoły św. Tomasza
B. obejmuje kierownictwo Collegium musicum, założonego przez G.Ph. Telemanna
1730 23 VIII pismo dziękczynne B. do rady miejskiej w Lipsku, zawierające opis aktualnej sytuacji muz. oraz projekt reformy muzyki kościelnej
28 X list (z elementami autobiograficznymi) do przyjaciela z lat młodości, G. Erdmanna, zamieszkałego w Gdańsku
1731 14 IX koncert organowy w kościele św. Zofii w Dreźnie
jako op. 1 ukazuje się drukiem (nakładem autora) I cz. Klavierübung
1732 21 VI urodził się syn Johann Christoph Friedrich
21 IX podróż do Kassel w celu dokonania ekspertyzy organów
1733 25 IV śmierć córki Reginy Johanny
27 VII w Dreźnie przekazanie królowi Augustowi III Kyrie i Gloria (późniejsze części Mszy h-moll)
5 IX wykonanie kantaty Lasst uns sorgen, lasst uns wachen, napisanej na urodziny ks. Fryderyka Christiana Saskiego
8 XII wykonanie kantaty Tönet, ihr Pauken, skomponowanej na urodziny Marii Józefy, żony Augusta III
1734 5 X wykonanie kantaty Preise dein Glücke, gesegnetes Sachsen na rocznicę koronacji Augusta III
25 XII–6 I wykonanie kolejnych części Weihnachtsoratorium
1735 pocz. roku wydanie II cz. Klavierübung
VI pobyt w Mühlhausen z synem Johannem Gottfriedem Bernhardem
5 IX urodził się syn Johann Christian
1736 VIII początek sporu z rektorem szkoły św. Tomasza, J.A. Ernestim
19 X mianowanie nadwornym kompozytorem dworu saskiego
1 XII koncert na organach Silbermanna w kościele Panny Marii w Dreźnie
G.Ch. Schemelli wydaje Musikalisches Gesangbuch z chorałami opracowanymi przez B.
1737 18 X list do Augusta III o pomoc w sporze z rektorem Ernestim
przerwanie pracy z Collegium musicum
1738 24 V list do J.F. Klemma w związku z zadłużeniami Johanna Gottfrieda Bernharda
1739 27 V śmierć Johanna Gottfrieda Bernharda
IX ekspertyza organów w Altenburgu
wydanie III cz. Klavierübung
ponowne objęcie kierownictwa Collegium musicum
1741 VIII podróż do Berlina w celu odwiedzenia Carla Philippa Emanuela, nadwornego klawesynisty Fryderyka II
1742 22 II chrzciny córki Reginy Susanny
30 VIII wykonanie kantaty Mer hahn en neue Oberkeet (tzw. Kantaty chłopskiej)
1743 XII ekspertyza organów w kościele św. Jana w Lipsku
1744 Das wohltemperierte Klavier, cz. II
1746 24–28 IX sprawdzenie wraz z G. Silbermannem organów w kościele św. Wacława w Naumburgu
1747 7 V przyjazd do Poczdamu na zaproszenie Fryderyka II
8 V koncert organowy w kościele garnizonowym w Poczdamie
VI przyjęcie na członka Societät der musicalischen Wissenschaften, założonego w Lipsku przez L.Ch. Mizlera
IX wydanie Musikalisches Opfer
1748 24 VII B. poleca swojego ucznia J.Ch. Altnikola na stanowisko organisty w kościele św. Wacława w Naumburgu
1749 I ślub córki Elisabethy Julianny Friederiki z J.Ch. Altnikolem
Kunst der Fuge
1750 III—IV dwukrotna operacja oczu
28 VII śmierć Johanna Sebastiana Bacha



Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.