Wikiźródła

Encyklopedia Muzyczna PWM/Chopin Fryderyk

< Encyklopedia Muzyczna PWM
<<< Dane tekstu >>>
Autor Elżbieta Dziębowska i inni
Tytuł Encyklopedia Muzyczna PWM
Wydawca Polskie Wydawnictwo Muzyczna
Data wyd. 1979-2012
Miejsce wyd. Kraków
Źródło Skany na Commons
Indeks stron
›››

Chopin, Szopen, Fryderyk Franciszek, *1 III (22 II?) 1810 Żelazowa Wola, †17 X 1849 Paryż, pol. kompozytor, pianista i pedagog.

Kronika życia i twórczości
Lata dziecięce 1810–16
1810 1 III — (22 II?) urodził się Fryderyk Ch. we wsi Żelazowa Wola na Mazowszu, syn Justyny z Krzyżanowskich (1782–1861) z Długiego na Kujawach i Mikołaja Ch. (1771–1844) z Marainville w Lotaryngii; guwernera synów hr. Skarbka
23 IV — chrzest w kośc. w Brochowie k. Sochaczewa
1 X — Mikołaj Ch. zaczyna uczyć w Liceum Warszawskim, rodzina przenosi się do Warszawy
1811 9 VII — urodziła się siostra, Izabella
1812 1 I — Mikołaj Ch. zostaje wykładowcą języka fr. w Szkole Artylerii i Inżynierii
20 XI — urodziła się siostra Ch., Emilia
1814 1 VI — Mikołaj Ch. mianowany wykładowcą literatury i języka fr. w Liceum Warszawskim
1815–16 — muzykowanie domowe, na fort. (Justyna Ch.) i fl. lub skrz. (Mikołaj Ch.)
Lata nauki domowej 1816–23
1816 — Ch. rozpoczyna naukę gry na fort. u W. Żywnego; wspólnie z siostrą Ludwiką (ur. 1807) grywają na 4 ręce
1817 — pierwsze próby kompozytorskie: Polonez B-dur (WN 1), zapisany ręką Mikołaja Ch. oraz inne (zaginione) tańce, wariacje i marsze
III — rodzina Ch. przenosi się do pałacu Kazimierzowskiego
XI — Polonez g-moll (WN 2), dedyk. Wiktorii Skarbek, zostaje wydany przez ks. J.J. Cybulskiego
1818 24 II — na wieczorze Tow. Dobroczynności urządzonym przez J.U. Niemcewicza w pałacu Radziwiłłowskim Ch. gra Koncert e-moll V. Jíroveca; wiersz deklamuje Z. Krasiński
— w „Pamiętniku Warszawskim” (t. X) o 8-letnim Ch.: „I na naszej ziemi powstają geniusze”
1818–19 — jako tzw. „cudowne dziecko” grywa w salonach arystokracji
1821 23 IV — W. Żywnemu dedykuje Poloneza As-dur (WN 3);
1822 — kończy naukę fort. u Żywnego, zaczyna brać prywatne lekcje komp. u J. Elsnera; podobno również gry na org. u W. Würfla
1823 24 II — na koncercie Tow. Dobroczynności, organizowanym przez J. Jawurka, gra Koncert F. Riesa
Lata licealne 1823–26
1823 IX — wstępuje do IV klasy Liceum Warszawskiego, kierowanego przez S. Lindego; śpiewu uczy J. Stefani, rysunków Z. Vogel
— zaczyna studiować wydaną u I. Klukowskiego Krótką naukę harmonii i generałbasu K.A. Simona
1824 VIII/IX — wakacje w Szafarni (Ziemia Dobrzyńska) u rodziny D. Dziewanowskiego; jest świadkiem zjazdu ziemiaństwa; poznaje folklor wiejski (wesele, dożynki) i żyd. (kapele)
10 VIII — pierwszy znany list do rodziców; od 16 VIII zabawne listy pod nazwą „Kurier Szafarski”
15 VIII — w Szafarni przed miejscowym audytorium gra Koncert F. Kalkbrennera oraz Mazurka zwanego „Żydkiem” (1. wersja Mazurka a-moll z op. 17)
— wspólnie z siostrą Emilią pisze komedyjkę Omyłka czyli Mniemany filut i zakłada dziecięce „Literackie Towarzystwo Rozrywki”
— komponuje Wariacje E-dur na temat piosenki szwajcarskiej (WN 4) i Poloneza gis-moll (WN 5) dedyk. L. Dupont, z którą grywa często na 4 ręce; z tegoż czasu pochodzą zaginione kompozycje (mazurki, walce, polonezy, marsze) wpisane do albumu I. Grabowskiej
1825 27 V — na koncercie w konserw. improwizuje na eolopantaleonie, wynalazku J. Długosza
2 VI — w litografii A. Brzeziny ukazuje się Rondo op. 1
7 VI — „Kurier Warszawski” donosi o obdarowaniu Ch. przez Aleksandra I brylantowym pierścieniem, po wysłuchaniu jego gry i fantazjowania na eolomelodikonie F.A. Brunnera w kośc. ewangelickim
26–28 VI — na popisie publicznym Liceum Ch. otrzymuje pochwałę; w sali konserw. gra Koncert f-moll I. Moschelesa
VIII — drugie wakacje w Szafarni; wypad do Torunia, zwiedzanie domu Kopernika; młodzieńcze przyjaźnie: z J. Białobłockim (13 listów z 1824–27) i J. Matuszyńskim
24 VIII — okrężne w Obrowie: gra na skrz. i basetli tamtejszą muzykę; notuje wiejską przyśpiewkę
26 VIII — relacja o nowych kontaktach z folklorem żyd.
30 X — pod wrażeniem Cyrulika sewilskiego Rossiniego
XI — zostaje org. Liceum („gram co tydzień w niedzielę u Wizytek na organach, a reszta śpiewa”)
1825/26  — przypuszczalnie w tym czasie komponuje tańce i wariacje (WN 6-10)
1826 I/II — komponuje Marsza żałobnego c-moll (WN 11); bierze udział w manifestacyjnym pogrzebie S. Staszica
II — pierwsza relacja o chorobie („katarowa afekcja”)
3 VII — na warszawskiej premierze Wolnego strzelca
27 VII — kończy z „pochwałą” naukę w Liceum; wśród kolegów m. in. J. Fontana, W. Kolberg, J. Matuszyński i T. Woyciechowski
 — na przedstawieniu Sroki złodziejki Rossiniego; na temacie opery powstaje trio Poloneza b-moll (WN 12) dedyk. „pożegnalnie” W. Kolbergowi
28 VII — wyjazd z matką, Ludwiką i Emilią do Dusznik przez Łowicz, Kutno, Kalisz i Wrocław
2 VIII-11 IX — na kuracji w Dusznikach; ok. 11(?) i 16 VIII koncertuje na cel dobroczynny
Lata studiów kompozytorskich 1826–29
1826 IX — zapisuje się na pierwszy rok Szkoły Głównej Muzyki, kierowanej przez J. Elsnera, wchodzącej w skład Uniw. Warszawskiego (Oddział Sztuk Pięknych)
26 XI — do J. Białobłockiego: „Chodzę do Elsnera na kontrapunkt ścisły 6 godzin na tydzień, słucham Brodzińskiego, Bentkowskiego i innych, w jakimkolwiek związku będących obiektów z muzyką”
16 XII — improwizacja na choralionie Brunnera
 — powstaje Rondo à la Mazur op. 5
1827 8 I — do J. Białobłockiego: „Pani Szymanowska daje w tym tygodniu koncert... Będę niezawodnie”
10 IV — Emilia Ch. umiera na gruźlicę
17 VII — egzamin z komp. u Elsnera; w raporcie m.in.: „pierwszoletni: Chopin Fryderyk (szczególna zdolność)”
VII — wycieczka do Gdańska; pobyt w Kowalewie u Zboińskich
 — rodzina Ch. przenosi się do pałacu Krasińskich
VII/VIII — (?) lato w Strzyżewie (Wielkopolska) u Wiesiołowskich; również domniemany wypad do Radziwiłłów w Antoninie
 — wśród kompozycji prawdopod. Mazurek a-moll (WN 13) i szkic pieśni Precz z moich oczu
1827–28  — na studiach u Elsnera: Sonata op. 4, jemu dedyk., oraz Wariacje op. 2 — pierwsze kompozycje Ch. interesujące zagr. wydawców
1828 II — w litografii A. Brzeziny ukazuje się Rondo op. 5
III — słucha i poznaje J.N. Hummla koncertującego w Warszawie
22 VII — egzaminy w Szkole Głównej; Elsner w raporcie: „Ch. F., szczególna zdatność, drugoletni, wyjechał dla polepszenia zdrowia”
VII-IX — lato w Sannikach (k. Płocka); zaczyna pracę nad Triem op. 8
IX — z Paryża od W. Sowińskiego otrzymuje propozycję recenzowania życia muz. Warszawy dla Rev. Mus. F.J. Fétisa — nie podjął jej
9 IX — wyrusza w podróż do Berlina
20 IX — do rodziny: „słyszałem już jedno oratorium w Singakademii, Corteza [Spontiniego], Il matrimonio segreto Cimarosy, Kolportera Onslowa. Jednakże oratorium Cäcilienfest Händla więcej zbliżało się do ideału, jaki sobie o wielkiej muzyce utworzyłem... Jutro Freischütz!”
29 IX — w drodze powrotnej z Berlina: improwizacja w zajeździe w Sulechowie
X — dwa dni w Poznaniu; na przyjęciach u arcybpa T. Wolickiego i namiestnika A. Radziwiłła, u którego gra utwory Haydna, Beethovena i Hummla oraz improwizuje
XII — z J. Fontaną gra u F. Buchholtza Rondo C-dur na 2 fort.; improwizuje i bawi się w salonach warszawskich, bierze udział w przedstawieniach teatru amatorskiego
27 XII — kończy Rondo à la Krakowiak op. 14
1829  — kończy Trio op. 8, komponuje Fantazję na tematy polskie op. 13
21 IV — na koncercie uczniów C. Solivy poznaje Konstancję Gładkowską (1810–80)
23 V-14 VII — Ch. świadkiem serii koncertów N. Paganiniego i K. Lipińskiego oraz gorącej dyskusji prasowej z udziałem Elsnera, Kurpińskiego i Mochnackiego
20 VII — kończy Szkołę Główną Muzyki; w raporcie Elsnera: „Ch. F., trzecioletni, szczególna zdatność, geniusz muzyczny”
Lata wędrówki 1829–31
1829 VII — wyjazd do Wiednia przez: Opoczno, Miechów, Kraków, Bielsko, Cieszyn i dalej przez Morawy
23 VII — zwiedza w Krakowie Bibl. Jagiellońską; podczas tygodniowego postoju poznaje zabytki miasta i krajobraz okolicy (Ojców i Pieskowa Skała, kopalnia soli w Wieliczce)
31 VII-19 VIII — w Wiedniu; poznaje m. in. V. Jíroveca, K. Kreutzera, K. Czernego, T. Haslingera; słucha gry L. Blahetki; zwiedza fabryki fort. K. Graffa i A. Steina; ogląda galerię obrazów; w operze poznaje Białą damę Boieldieu, Kopciuszka Rossiniego, Krzyżowców Meyerbeera i Józefa w Egipcie Méhula
11 VIII — daje koncert w Kärntnerthortheater; gra Wariacje op. 2 oraz improwizuje na temat Chmiela i arii z Białej damy
12 VIII — do rodziców: „dziś mędrszy jestem i doświadczeńszy o jakie cztery lata”
18 VIII — drugi koncert w Kärntnerthortheater (oba bez honoracji): Wariacje op. 2 i Rondo op. 14; recenzje w „Zeitschrift für Kunst...”, AmZ i 3 in. pismach; obok licznych podziwów („jest to młody człowiek, który idzie własną drogą”) — przygany („brak siły, brak blasku i ognia”)
19 VIII — wyjazd do Pragi; 22 VIII słucha 48 kanonów i fug A. Klengla, 23 VIII wraz z I. Maciejowskim komponuje dla V. Hanki piosnkę Jakież kwiaty
23 VIII — wyjazd do Cieplic; u ks. Clary improwizacje na temat Mojżesza w Egipcie i Cyrulika Rossiniego oraz „śpiewów polskich”
25 VIII — w Dreźnie do 2 IX(?); zwiedza galerię obrazów
26 VIII — ogląda Fausta Goethego („okropna, ale wielka fantazja”); powrót do Warszawy przez Wrocław
IX — pozuje A. Miroszewskiemu do portretu
X — zaczyna bywać na piątkach muzyki kam. u J.Ch. Kesslera; słucha m.in. utworów J.N. Hummla, F. Riesa, L. Spohra (Oktet — „cudne, przecudne”), Beethovena (Trio — „coś podobnie wielkiego dawno nie słyszałem, tam Beethoven szydzi z całego świata”)
3 X — wyznanie do T. Woyciechowskiego: „bo ja już może na nieszczęście mam mój ideał, któremu wiernie, nie mówiąc z nim, już pół roku służę, który mi się śni, na którego pamiątkę stanęło adagio od mojego koncertu”
20 X — równolegle do pracy nad Koncertem f-moll zaczyna komponować etiudy: „zrobiłem Exercise duży en forme, w moim jedynym sposobie”
 — wyjeżdża w Poznańskie, do Strzyżewa (Wiesiołowscy) i Antonina; daje tam lekcje Wandzie Radziwiłłównie, jest portretowany przez jej siostrę Elizę; poznaje part. Fausta ks. A. Radziwiłła, pisze dla niego Poloneza op. 3
14 XI — do T. Woyciechowskiego: „napisałem parę exercissów — przy Tobie bym je dobrze zagrał”
19 XII — w Resursie Kupieckiej improwizuje na temat kupletów z Chłopa milionowego F. Raimunda
23 XII — „Kurier Warsz.”: „pomiędzy nowymi jego dziełami ma być Koncert f-moll, godny iść w rzędzie z dziełami najpierwszych w Europie muzyków”
1829/30  — ożywiony udział w życiu artyst. Warszawy; gra i improwizuje w salonach; w nurcie twórczości towarzyskiej powstają m. in.: pieśni i tańce wpisane do albumu E. Elsnerówny
1830 7 II — Ch. wykonuje z tow. małej ork. Koncert f-moll w gronie rodziny i przyjaciół
3 III — w salonie Chopinów prezentacja Koncertu f-moll i Fantazji A-dur
5 III — „Kurier Warsz.”: „Jest to Paganini fortepianowy”
17 III — w Teatrze Narod. pierwszy własny koncert Ch.; gra Koncert f-moll i Fantazję A-dur, orkiestrą dyryguje K. Kurpiński
18 III — M. Mochnacki w „Kurierze Pol.”: „Zaiste! daleko rozgłosi swe imię, kto w młodych latach tak zaczyna”
22 III — drugi koncert w Teatrze Narod.: Koncert f-moll i Rondo à la Krakowiak; improwizacje na temat W mieście dziwne obyczaje i Świat srogi. Mochnacki: „jego Koncert można by porównać do życia człowieka sprawiedliwego; żadnej dwuznaczności, fałszu, przesady [... ] Jest cały oddany geniuszowi muzyki, którym tchnie, oddycha” („Kurier Pol.” 24 III)
IV — Warszawa nadal rozdyskutowana na temat Ch.; dołączają się rozgrywki między stronnictwami Elsnera i Kurpińskiego; polemika wywołana artykułem w „Dzienniku Urzędowym”
10 IV — do T. Woyciechowskiego: „trzeba ci wiedzieć, że się świat nasz straszliwym sposobem rozmuzykował”; muzykowanie kameralne z wiolonczelistą J. Kaczyńskim
15 V — do T. Woyciechowskiego o pracy (IV-VIII?) nad Koncertem e-moll: „Adagio od nowego koncertu jest w E-dur. Nie ma to być mocne, jest ono więcej romansowe [...] Pomimo woli przez oczy wlazło mi coś do głowy i lubię się z tym pieścić”
V-VI — ośmiokrotnie obecny na koncercie H. Sonntag („jej diminuenda są non plus ultra, jej portamenta śliczne, a gammy, szczególniej chromatyczne, do góry — przepyszne”); opracowuje dla niej wariacje na temat dumki ukr. skomponowane przez A. Radziwiłła
VI-VII — u T. Haslingera w Wiedniu ukazują się Wariacje op. 2
8 VII — bierze udział w koncercie benefisowym śpiewaczki B. Majerowej w Teatrze Narod.; gra Wariacje op. 2
ok. 10-20 VII — w Poturzynie (Lubelszczyzna) u T. Woyciechowskiego; droga przez Puławy (znajomość z W. Słomczyńskim), Lublin i Zamość; okres egzaltowanej romantycznie przyjaźni; zetknięcie się z folklorem hrubieszowskim i ukraińskim („jakąś tęsknotę zostawiły mi twoje pola”)
24 VII — słucha K. Gładkowskiej w Teatrze Narod. (debiut w partii tyt. w Anieli F. Paëra)
29 VIII — w Sochaczewie, w obozie wojskowym gen. P. Szembeka; gra, improwizuje
5 IX — dedykacja S. Witwickiego dla Ch. na egzemplarzu Piosnek sielskich
17 IX — bierze udział w wykonaniu Kwintetu op. 52 L. Spohra („prześliczny”)
18 IX — do T. Woyciechowskiego: „zacząłem poloneza z orkiestrą [op. 22], ale tylko dopiero się cznie, jest czątek, ale początku nie ma”
22 IX — do T. Woyciechowskiego: „przytomność często mnie odchodzi. Jeżeli coś mam przed oczyma, co mię interesuje, mogą mnie i konie rozjechać i nie będę wiedział, i o mało nie miałem tego przypadku na ulicy onegdaj [...]”
 — prezentacja Koncertu e-moll w mieszkaniu Ch.
24 IX — „Krajowy Dziennik Powsz.” o nowym Koncercie: „jest to utwór geniusza [...] Ma wyjechać za granicę [...] Miejmy nadzieję, iż żadna obca stolica nie zatrzyma go na zawsze”
11 X — koncert pożegnalny w Teatrze Narod., z udziałem m.in. K. Gładkowskiej; Ch. gra Koncert e-moll i Fantazję na tematy polskie. 12 X recenzja w „Kurierze Warsz.”
25 X — K. Gładkowska w sztambuchu Ch.: „Mogą cię obcy lepiej nagrodzić, ocenić, lecz od nas kochać mocniej na pewno nie mogą” (późniejszy dopisek Ch.: „mogą”)
2 XI — data na czystopisie dwu Etiud z op. 10 (C-dur i a-moll)
 — opuszcza Warszawę, udając się do Wiednia; żegnany w oberży na Woli kantatą Zrodzony w polskiej krainie J. Elsnera, do słów L.A. Dmuszewskiego (drukowanych nazajutrz przez „Kurier Warsz.”)
5 XI — w Kaliszu; dalsza droga wespół z T. Woyciechowskim
6-9 XI — we Wrocławiu: w teatrze na Królu alpejskim F. Raimunda i Murarzu i ślusarzu D. Aubera; 8 XI koncertuje w Resursie: Larghetto i Rondo z Koncertu e-moll, improwizacje na temat z Niemej z Portici Aubera
10-19 XI — w Dreźnie: na koncercie A. Pechwell (10 XI), w operze na Tankredzie Rossiniego (13 XI), w galerii obrazów, w salonach Dobrzyckich, Komarów, Dupont-Cichowskiej gra i improwizuje w obecności gen. J. Kniaziewicza
20 XI — wyjazd przez Pragę do Wiednia (gdzie pozostaje do 20 VII 1831); zamieszkuje na Kohlmarkt 9
29/30 XI — wybuch powstania w Warszawie: T. Woyciechowski odwodzi Ch. od wzięcia w nim udziału, sam wraca do kraju
XII — znajomości muzyczne, m.in. A. Diabelli, V. Jírovec, J. Merk i J. Slavik; po usłyszeniu S. Thalberga: „tęgo gra, ale nie mój człowiek [...] piano pedałem, nie ręką oddaje”
24-25 XII — samotne święta; w katedrze św. Szczepana: „ponura roiła mi się harmonia [...]”
26 XII — do J. Matuszyńskiego: „wszystkie obiady, wieczory, koncerta, tańce, których mam po uszy, nudzą mnie: tak mi tu smętno, głucho, ponuro [...] W salonie udaję spokojnego a wróciwszy do domu piorunuję na fortepianie [...] Gdybym mógł, wszystkie bym tony poruszył, jakie by mi tylko ślepe, wściekłe, rozjuszone nasłało czucie, aby choć w części odgadnąć te pieśni, których rozbite echa gdzieś jeszcze po brzegach Dunaju błądzą, co wojsko Jana śpiewało [...] przeklinam chwilę wyjazdu [...]”
1830/31  — wśród kompozycji datowanych na ten czas: mazurki z op. 6 i 7, nokturny z op. 9 i 15 (nr 2), etiudy z op. 10 (nr 5 i 6); z utworów nurtu prywatnego m.in. Lento con gran espressione (WN 38) oraz Piosnka litewska i Wojak
 — zawiązanie bliższego kontaktu z J. Matuszyńskim, powiernikiem i pośrednikiem między Wiedniem i Warszawą
1831 1 I — do J. Matuszyńskiego: „Żyć, umrzeć — dziś mi wszystko jedno się zdaje [...] U was żyję [...] Tyś w wojsku. Czemu nie mogę choć bębnić [...]”
26(29?) I — do J. Elsnera: „jako artysta jestem jeszcze w kolebce, a jako Polak trzeci krzyżyk zacząłem”; o wiedeńczykach: „Oni tu walce dziełami nazywają!”
IV — w sztambuchu: „tu ludzie nie moi [...] płasko, miernie, co mię dobija [...] Chce mi się śmierci i znów chciałbym rodziców widzieć. Jej obraz stoi mi przed oczyma”
4 IV — bierze udział (z 10 innymi osobami) w poranku na benefis śpiewaczki Garcia-Vestris, w salach Redutowych
V/VI — według tradycii w Wiedniu powstały pierwsze rzuty Scherza h-moll i Ballady g-moll a także Mazurków op. 17
11 VI — bierze udział w koncercie dyrygenta D. Mattiza; gra Koncert e-moll
VII — (?) pracuje nad Polonezem op. 22; w Wiedniu powstają również pieśni Smutna rzeka i Narzeczony
6 VII — S. Witwicki: „Już to koniecznie musisz być twórcą polskiej opery [...] Obyś tylko ciągle miał na uwadze: narodowość, narodowość i jeszcze raz narodowość”
16 VII — do rodziny: „ale ja się niczego tutaj nie uczę, co jest wiedeńskie z natury [...] Mój fortepian nie słyszał, tylko mazury [...]”
 — Mazurek f-moll op. 7 nr 3 wpisany do dwu sztambuchów
20 VII — opuszcza Wiedeń, udając się przez Linz, Salzburg, Monachium i Stuttgart do Paryża (ambasada ros. odmawia paszportu do Londynu)
22 VII — z Linzu przez Alpy do Salzburga
28 VIII — w Monachium bierze udział w poranku Philharmonische Verein; gra Koncert e-moll i Fantazję na tematy polskie
4(?) IX — w Stuttgarcie; spotkanie z J.P. Pixisem
8 IX — wzięcie Warszawy i upadek powstania; Ch. w tzw. dzienniku stuttgarckim: „Wróg w domu [...] O boże, jesteś ty! — Jesteś i nie mścisz się! Czy jeszcze ci nie dość zbrodni moskiewskich — albo — alboś sam Moskal! [...] a ja tu bezczynny — a ja tu z gołymi rękami — czasem tylko stękam, boleję na fortepianie — rozpaczam”
 — wg tradycji w Stuttgarcie powstał pomysł Etiudy c-moll z op. 10 (nazywanej „Rewolucyjną”) oraz Preludium d-moll
Lata adaptacji 1831-35
1831 IX — w Paryżu; zamieszkuje na Boulevard Poissonnière 27; pierwsze kontakty muz. przez F. Paëra, do którego miał listy polecające
17 XI — poznaje Delfinę Potocką
XI — kontakty z G. Rossinim, L. Cherubinim, P. Baillotem, H. Herzem, F. Lisztem, F. Hillerem oraz F. Kalkbrennerem; ten ostatni proponuje Ch. lekcje gry fort. („zadziwiłem Kalkbrennera, że mam grę Cramerowską, a uderzenie Fieldowskie”)
27 XI — Elsner przestrzega Ch. przed przyjęciem propozycji Kalkbrennera
7 XII — w AmZ recenzja R. Schumanna z Wariacji op. 2; słynne: „Panowie, czapki z głowy, oto geniusz”
12 XII — do T. Woyciechowskiego: „Mnie tu wiatr zapędził [...] Paryż jest to wszystko co chcesz — możesz się bawić, nudzić, śmiać, płakać [...] i nikt na Cię nie spojrzy, bo tutaj tysiące toż samo robiących [...] Jakoż nie wiem, czy gdzie więcej pianistów”; pod wrażeniem Roberta Diabła G. Meyerbeera: „to arcydzieło nowej szkoły”
14 XII — do J. Elsnera: „ale dziś, widząc tego rodzaju wszelkie nadzieje zniweczone, przymuszony jestem myśleć o torowaniu sobie drogi w świecie jako pianista [...] nie będę kopią Kalkbrennera; nic nie zdoła zatrzeć [...] myśli utworzenia sobie nowego świata”
25 XII — do T. Wojciechowskiego o W. Sowińskim: „A czym mi najwięcej krwi psuje, to zbiorem swoich karczemnych [...] śpiewek [...] które on zbiorem polskich pieśni nazywa”; o nastrojach w Paryżu: „niższa klasa jest zupełnie rozjątrzona — i co moment radzi, by zmienić stan swej nędzy, ale na nieszczęście, zbyt wiele ostrożności rząd ma na takowe rzeczy [...] żandarmerią konną rozpędza [...] łapią, aresztują wolny naród — strach [...]”
1832 26 II — pierwszy koncert w Paryżu, w Sali Pleyela z udziałem 13 artystów; Ch. gra Koncert f-moll i Wariacje op. 2 oraz uczestniczy w wykonaniu na 6 fort. Poloneza F. Kalkbrennera; wśród słuchaczy Liszt i Mendelssohn
3 III — F.J. Fétis w Rev. Mus.: „oto młody człowiek, który słuchając swego natchnienia i nie biorąc nikogo za wzór, przynosi jeżeli nie całkowite to w każdym razie częściowe odrodzenie muzyki fortepianowej”; jednakże „nie dobywa dosyć tonu z instrumentu [...]”
III/IV — początki pracy pedagogicznej
15 IV — do J. Nowakowskiego: „bardzo tu trudno bowiem o lekcje, a koncerta dawać jeszcze trudniej”
20 V — bierze udział w wielkim koncercie dobroczynnym organizowanym przez księcia de la Moscova; gra z orkiestrą I cz. Koncertu f-moll; krytyczna ocena w Rev. Mus.
VI/VII(?) — nowy adres: rue Cité Bergère 4
VII — Clara Wieck gra w Lipsku Wariacje op. 2
29 XI — w relacji A. Orłowskiego: „Zdrów i silny, wszystkim Francuzkom głowy zawraca, a w mężczyznach zazdrość wznieca. Jest on teraz w modzie i niedługo świat ujrzy rękawiczki à la Chopin. Tęsknota tylko do kraju niekiedy go trawi”
XI/XII — słucha gry J. Fielda na dwóch jego koncertach
XII(?) — w Lipsku u Kistnera ukazują się Mazurki op. 6 i 7 oraz Nokturny op. 9; następnego roku w berlińskiej „Iris im Gebiete der Tonkunst” druzgocąca recenzja L. Rellstaba
1832/33 XII/I — początek długotrwałej przyjaźni z wiolonczelistą A. Franchomme'em; piszą wspólnie Grand duo concertant; zbliżenie z Berliozem
1833 I — F. Kalkbrenner komponuje Variations brillants na temat Mazurka B-dur z op. 7, otrzymując w rewanżu dedykację na edycji Koncertu e-moll; uczeń Kalkbrennera, L. Lefébure-Wély wykona go na swoim dyplomie
 — Ch. otrzymuje członkostwo emigracyjnego Tow. Literackiego
I(?) — do D. Dziewanowskiego: „Wszedłem w pierwsze towarzystwa, siedzę między ambasadorami, książętami, ministrami [...] Pięć lekcji mam dzisiaj dać; myślisz że majątek zrobię? Kabriolet więcej kosztuje i białe rękawiczki”
3 IV — bierze wraz z Lisztem udział w koncercie braci Herzów
16 V — premiera opery Ludovic F. Hérolda i F. Halévy’ego; powstają Wariacje op. 12 na temat ronda z opery
VI — zmienia adres: Chaussée d’Antin 5; mieszka wspólnie z A. Hoffmanem; zacieśnia przyjaźnie artyst.; 20 VI w liście do F. Hillera: „W tej chwili Liszt gra moje etiudy [...] Heine przesyła najserdeczniejsze pozdrowienia [...] Serdeczności od Berlioza”; Etiudy op. 10 ukazują się z dedykacją „à mon ami F. Liszt”
VI-VIII — w londyńskiej oficynie Ch. Wessla ukazują się utwory Ch. z wymyślonymi przez wydawcę tytułami: Murmures de la Seine (Nokturny op. 9) i Souvenir de Varsovie (Mazurki op. 6 i 7) itp.; bezskuteczne protesty Ch.
VII/VIII(?) — lato w Le Côteau (Touraine) z A. Franchomme'em
10 VII — autogr. Walca op. 18 dedyk. uczennicy L. Horsford; w roku tym powstaje również Bolero op. 19
24 VIII — J. Elsnerowi wysyła z dedykacją studium F.J. Fétisa o Beethovenie
15 XII — bierze udział w koncercie w sali konserw. z Lisztem i Hillerem; gra Koncert na 3 fortepiany J.S. Bacha; w „Le Rénovateur” Berlioz z entuzjazmem pisze o Ch.
1834  — komponuje wstęp (Andante spianato) do Poloneza op. 22; wydaje dawniejsze i nowe ronda, wariacje, fantazje (op. 12, 13, 14, 16) oraz Mazurki op. 17
 — wg wspomnień F. Hillera u śpiewaczki L. Freppy Ch. zetknął się z folklorem neapolitańskim; często śpiewano i tańczono; poznał tam V. Belliniego
29 IV — po pojedynku między M. Schlésingerem a uczniem H. Herza — Ch. świadczy na procesie między nimi
IV — w Warszawie w sprzedaży portret Ch. w litografii G. Engelmanna (ze sztychu P.R. Vignerona, 1833)
ok. 15 V — z F. Hillerem na urządzonym przez F. Riesa festiwalu w Akwizgranie; słucha Händla, Mozarta i Beethovena (IX Symfonia); spotkanie z Mendelssohnem; pobyt w Düsseldorfie, Koblencji i Kolonii
23 V — F. Mendelssohn do matki: „dopełniamy się wzajemnie i uczymy jeden od drugiego [...] Ch. obecnie jest pierwszym z fortepianistów; [...] gra jak Paganini na skrzypcach”
 — F. Mendelssohn do siostry Fanny: „jego sposób gry na fortepianie jest zupełnie nowy, najbardziej oryginalny i najbardziej artystyczny z współczesnych”
14 XII — Ch. bierze udział w koncercie Berlioza
25 XII — wespół z Lisztem, H. Ernstem i śpiewaczką S. Heinefetter uczestniczy w koncercie na rzecz F. Stoepla w Sali Pleyela; recenzja 28 XII w „Gazette Musicale”
1834/35  — pisze nie wydane za życia Impromptu cis-moll (WN 46); kończy naszkicowane w 1831 (?) Scherzo h-moll, przygotowuje do wydania Mazurki op. 24 i Polonezy op. 26; wśród przyjaciół J. Dessauer, wśród ulubionych uczniów A. Gutmann
1835 25 II — w salonach Erarda gra z F. Hillerem na 2 fort.
22 III — w Sali Pleyela uczestniczy w koncercie wraz z F. Hillerem, braćmi H. i J. Herzami, G. Osborne’em i C. Stammatim
4 IV — uczestniczy w wielkim koncercie danym w Théâtre Italien wspólnie z F. Lisztem, H. Ernstem, M.-C. Falcon i A. Nourritem (pieśni Schuberta) — na rzecz emigrantów polskich; grał Koncert e-moll oraz w duecie z Lisztem; występ Ch. skrytykowano w „Gazette Musicale” (12 IV)
26 IV — na koncercie w sali konserw. zorganizowanym przez F.A. Habenecka gra z orkiestrą Poloneza Es-dur op. 22; wielki sukces, zarazem ostatni prawdziwie publiczny koncert Ch.
29 V — spotkanie Ch. z Mickiewiczem
30 VI — Ch. proponuje firmie B & H w Lipsku Polonezy op. 26, określone przez siebie jako „mélancoliques”
VII(?) — lato w Enghien k. Paryża z wypadami do St. Gratien, posiadłości markiza A. de Custine
Lata dojrzałości i pełni 1835-40
1835 15 VIII — spotkanie z rodzicami w Karlsbadzie (Karlovy Vary); Ch.: „nie do opisania nasza radość! [...] żem miał tylko nadzieję zawsze, a dziś realizację tego szczęścia i szczęścia i szczęścia”
2 IX — nieznanemu adresatowi dedykuje fortepianowy układ refrenu Jeszcze Polska nie zginęła
6 IX — wyjazd z rodzicami do Dĕčina
15 IX — hr. Józefinie Thun-Hohenstein w Dĕčinie dedykuje Walca As-dur z op. 34
19 IX — wyjazd z Dĕčina; w Dreźnie spotkanie z rodziną Wodzińskich; u W. Wodzińskich „między innymi zagrał Jeszcze Polska nie zginęła czyli Mazurka Dąbrowskiego i z niego prześliczne swej kompozycji wariacje”; protest ros. ambasady
22 IX — w sztambuchu Marii Wodzińskiej: „soyez heureuse” — pod 3 taktami Nokturnu Es-dur z op. 9; 24 IX dedykuje jej rękopis Walca As-dur (WN 48)
3 X — wyjazd z Drezna
4-5 X — w Lipsku; spotkanie z Mendelssohnem i Schumannem u ojca Clary Wieck; Ch. gra nokturny i etiudy, podziwia grę Clary
6 X — R. Schumann w NZfM: „był tu Chopin [...] gra zupełnie tak, jak komponuje, to znaczy na swój jedyny sposób”; F. Mendelssohn do rodziny: „był tu Chopin [...] muzykowaliśmy nie rozstając się”
ok. 20 X — w Paryżu — po spowodowanym chorobą dłuższym postoju w Heidelbergu (u rodziny A. Gutmanna) i krótkim pobycie w Strasburgu
2 XI — wg wyznań A. Jełowickiego w poniedziałki wieczorem spotyka się u niego grupa Polaków muzykujących, wśród nich K. Lipiński i Ch.
24 XII — w „Journal des Débats” informacja, że Ch. będzie improwizował podczas wenty na rzecz pol. emigrantów
1835/36 XII/I — ciężko choruje; pogłoska o zgonie Ch., odwołana 8 I w „Kurierze Warsz.”
1836 I — pomaga K. Lipińskiemu w urządzeniu koncertu
9 I — A. Woykowski w „Przyjacielu Ludu” o Ch.: „Szekspir, Byron, Mickiewicz fortepianu”
28 III — zaproszenie Mendelssohna (z dopiskiem Schumanna) do wzięcia udziału w festiwalu w Düsseldorfie, z czego nie korzysta
9 IV — w salonach Erarda koncert pożegnalny F. Liszta: Ch. gra z nim walca na 4 ręce
3 V — po ukazaniu się w Paryżu cyklu wierszy powstańczych W. Pola pt. Pieśni Janusza Ch. improwizuje muzykę do kilkunastu; jedyna zapisana (przez Fontanę), Leci liście z drzewa, nosi datę 3 maja
12 VI — J.U. Niemcewicz w dzienniku: „Obiad u generała Kniaziewicza, na którym był Mickiewicz i Chopin, jeden z pierwszych pianistów w Europie”
14 VI — wymiana lektur między Mickiewiczem a Ch.
25 VI — spotkanie z A. Mickiewiczem u Niemcewicza
28 VII — przyjeżdża do Marienbadu (Mariánské Láznĕ) na spotkanie z Wodzińskimi
8 IX — w Dreźnie wpisuje M. Wodzińskiej do sztambucha pieśń Pierścień
9 IX — oświadcza się o rękę 17-letniej M. Wodzińskiej i zostaje przyjęty, pod warunkiem dbania o zdrowie; narzeczeństwo jest potajemne; Maria wykonuje akwarelą szkice portretowe Ch., jeden z nich posyła (w litografii) rodzicom Ch.; Ch. wpisuje do jej sztambucha 2 pierwsze Etiudy z op. 25
11-13 IX — w Lipsku spotyka się z R. Schumannem i jego kręgiem
 — R. Schumann: „Gdyby samowładny, potężny monarcha Północy wiedział, jak niebezpieczny wróg grozi mu w dziełach Ch., w pełnych prostoty melodiach mazurków, zakazałby pewnie tej muzyki. Dzieła Ch. to ukryte wśród kwiecia armaty”
14 IX — T. Wodzińska do Ch.: „błogosławię Cię z duszy, jako kochająca Cię m[atka]... zważ, że to jest czas próby”
15 IX — Ludwika Ch. na zlecenie brata sporządza odpisy 7 pieśni i Lenta (WN 37), nast. wysyła je M. Wodzińskiej (album „Maria”)
X — w drodze do Paryża spotyka się w Kassel z L. Spohrem a we Frankfurcie n. Menem z K. Lipińskim
 — w Paryżu zmienia adres: rue Chaussée d’Antin 38 (do XI 1838); wśród uczennic ks. Peruzzi (do 1844?), z którą chętnie grywał na 4 ręce i 2 fort.
po 24 X — u hrabiny d’Agoult spotyka George Sand (32 lata); do F. Hillera: „cóż za antypatyczna kobieta!”
5 XI — G. Sand (wraz z Lisztem i hr. d’Agoult) na wieczorze muzycznym u Ch.
10 XI — Mickiewicz na wieczorze muzycznym u Ch.
13 XII — do J. Brzowskiego: „dziś mam [...] u siebie [...] Panią Sand, przy tym Liszt gra, Nourrit śpiewa”
21 XII — Ch. świadkiem na ślubie J. Matuszyńskiego
24 XII — Ch. z Mickiewiczem i Niemcewiczem na wilii u E. Januszkiewicza: „stary Julian [...] opowiadał nam, dzieciakom, czasy czteroletniego sejmu. Nieporównany Ch. grał, śpiewał, improwizował”
 — w ciągu 1836 ukazują się m.in. Koncert f-moll (dedyk. D. Potockiej), Polonezy op. 22 i 26, Mazurki op. 24 (egzemplarz przesłany M. Wodzińskiej z dedyk.), Ballada g-moll, Nokturny op. 27
1836/37  — w latach tych Ch. pracuje m.in. nad dalszymi Etiudami z op. 25, nad Mazurkami op. 30 i 33 i Scherzem b-moll
1837 25 I — chłodny list T. Wodzińskiej z konwencjonalnym dopiskiem Marii; jej siostrze Józefie wysyła Ch. modlitewnik („proszę i za mnie westchnąć”)
III—IV(?) — na koncercie dla uczczenia V. Belliniego (zm. 1835) wykonuje wraz z F. Lisztem, S. Thalbergiem, J.P. Pixisem, H. Herzem i C. Czernym wariacje Hexameron na temat marsza z opery Purytanie
2 IV — do Wodzińskich: „Są dnie, którym rady nie wiem. Dziś wolałbym być w Służewie, jak pisać do Służewa”; oczekuje bezskutecznie na wiadomość o terminie i miejscu spotkania; wśród projektów powrót do kraju
10 VII — wyjeżdża z K. Pleyelem na 2 tygodnie do Londynu, gotów stamtąd przez Holandię i Niemcy jechać na spotkanie z Marią; wg relacji S. Kożmiana „z nikim nie chce się widzieć”, jest „w fatalnym stanie ducha”
ok. 20 VII — w salonie J. Broadwooda gra dla grupy znajomych; ogląda m.in. Fidelia Beethovena (z S. Schrôder-Devrient)
ok. 23 VII — wraca do Paryża; pożegnanie z marzeniem o domu; na pakiecie z listami od Wodzińskich napis: „moja biéda”
X — ukazują się Etiudy op. 25 z dedyk. dla M. d’Agoult
 — w Biographie universelle des musiciens F.J. Fétisa hasło poświęcone Ch.
 — zbliżenie Ch. do kręgu przyjaciół G. Sand
28 XI — w wigilię rocznicy wybuchu powstania listopadowego wpisuje do sztambucha nieznanej osoby trio z Marsza żałobnego przyszłej Sonaty b-moll
1837/38  — w ciągu 1837 wydaje opusy 29-34; R. Schumann: „Ch. nie może już nic napisać takiego, aby przy siódmym, ósmym takcie nie musiało się wołać: To Chopin!”
1838 4 II — H. Heine w „Revue et Gazette Musicale”: „jest poetą dźwięków”
 — R. Schumann wydaje cykl Kreisleriana z dedyk. dla Ch.
przed 25 II — koncertuje w Tuileriach na dworze Ludwika Filipa I
3 III — wraz z A. Gutmannem, P. Zimmermanem i V. Alkanem bierze udział w wykonaniu na 8 rąk fragmentów VII Symfonii Beethovena
12 III — w Rouen na koncercie benefisowym A. Orłowskiego gra Koncert e-moll — żywiołowe przyjęcie
25 III — E. Legouvé w „Gazette Musicale” po koncercie w Rouen: „na pytanie, kto jest pierwszym pianistą świata: Liszt czy Thalberg, odpowiedź jest tylko jedna — Chopin”
25-27(?) IV — wieczór u Ch. Marliani, z G. Sand („On vous adore”?) i M. Dorval
IV — powstaje pieśń Wiosna (S. Witwicki), również jako miniatura fort.; chętnie w l. 1844–48 wpisywana do sztambuchów
V — słynny list G. Sand do W. Grzymały w kwestii Ch. („chcę się dowiedzieć, którą z nas dwóch powinien zapomnieć lub porzucić”); początek intymnej przyjaźni z autorką Lelii, prawnuczką Maurycego Saskiego
VII — E. Delacroix robi szkice do wspólnego portretu Ch. i G. Sand
VII/VIII — Maurycy Sand rysuje uczestników spotkań artystyczno-towarzyskich u G. Sand, są wśród nich: Ch., Liszt, E. Delacroix, A. Charpentier, W. Grzymała, F. Mallefille, E. Arago, L. Calamatta
7(?) IX — G. Sand do E. Delacroix: „Gdyby Bóg zesłał mi za godzinę śmierć, nie skarżyłabym się, bo mijają już trzy miesiące nie zakłóconego niczym upojenia”
9 IX — F. Mallefille w „Gazette Musicale” ogłasza tekst poświęcony muzyce Ch.; nęka G. Sand zazdrością, szuka okazji do pojedynku z Ch.
27 X — wyjazd na Majorkę
31 X — spotkanie z G. Sand i jej dziećmi (Maurycy, Solange) w Perpignan
2-7 XI — w Barcelonie
7 XI — na wyspę statkiem „El Mallorquin”
8 XI — przyjazd do Palmy
15 XI — do J. Fontany: „jestem w Palmie [w willi „Son Vent”] [...] Żyję trochę więcej [...] Jestem blisko tego, co najpiękniejsze. Lepszy jestem”
28 XI — szkicuje Mazurka e-moll z op. 41 („Palmejski”)
3 XII — do Fontany: „Chorowałem przez te ostatnie dwa tygodnie jak pies”; jest zmuszony opuścić Palmę
28 XII — w Valdemosie „między skałami i morzem opuszczony ogromny klasztor kartuzów [...] cicho... można krzyczeć... jeszcze cicho. Słowem piszę ci z dziwnego miejsca”
1839 22 I — do Fontany: „posyłam Ci Preludia... Za parę tygodni dostaniesz Balladę [F-dur], Polonezy [op. 40] i Scherzo [cis-moll]... Żyję w celi, mam czasem bale arabskie, słońce afrykańskie, Morze Śródziemne”
11/12(?) II — opuszcza Valdemosę
13 II — opuszcza Majorkę; nast. dnia ląduje w Barcelonie
24 II-22 V — w Marsylii
26 II — G. Sand do C. Marliani: „Nie pluje już krwią, śpi dobrze, kaszle mało... Może spać w łóżku, którego nie spalą dlatego, że w nim spał”
III — odwiedziny K. Gaszyńskiego z Aix-en-Provence
24 IV — na mszy żałobnej za A. Nourrita gra na org. w kościele Notre Dame du Mont w Marsylii
26(?) IV — G. Sand do C. Marliani: „Jego dobroć, czułość i cierpliwość niepokoją... jest to istota zbyt subtelna, zbyt niezwykła i zbyt doskonała, by żyć długo”
3-18 V — wycieczka morzem i pobyt w Genui
22 V-1 VI — z Marsylii przez Arles do Nohant
1 VI-10 X — pobyt w siedzibie G. Sand w Nohant (koło La Châtre, 300 km od Paryża); powolna rekonwalescencja; komponuje Nokturn G-dur z op. 37, 3 pozostałe Mazurki z op. 41; pracuje nad wykończeniem Ballady F-dur, Scherza cis-moll i Sonaty b-moll
8 VIII — do Fontany: „Ja tu piszę Sonatę si b mineur, w której będzie marsz, co znasz. Jest Allegro, potem Scherzo mi b mineur, marsz i finałek niedługi [...] lewa ręka unisono z prawą ogadują po marszu”
VIII — studiuje i koryguje paryską edycję Das Wohltemperierte Klavier Bacha
VIII/IX — ukazują się Preludia op. 28; R. Schumann w recenzji: „najśmielszy, najdumniejszy duch poetycki naszej doby”
X — powrót do Paryża na nowe mieszkanie: rue Tronchet 5; G. Sand przenosi się na pobliską Pigalle 16; związek utrzymywany w tajemnicy
X — wśród uczniów: G. Mathias (do 1843/44?) i F. Müller-Streicher (do 1841): „pewnego dnia zagrał mi z pamięci 14 preludiów i fug Bacha”
ok. 15 X — I. Moscheles: „nie używa przyjętych przez szkołę niemiecką efektów orkiestrowych, postępuje jak śpiewak, zajęty wyrażaniem uczuć”
29 X — koncertuje na dworze król. w Saint Cloud, wspólnie z I. Moschelesem
 — komponuje do Méthode des méthodes I. Moschelesa 3 etiudy; ponadto Impromptu Fis-dur op. 36
1 XII — G. Sand publikuje w „Revue des deux Mondes” napisany w Marsylii Essai sur le drame fantastique. Goethe, Byron, Mickiewicz
1840  — cały rok przebywa w Paryżu z G. Sand i w kręgu jej przyjaciół; E. Delacroix rysuje słynną karykaturę Ch.; z G. Sand chodzi na wykłady Mickiewicza w Collège de France
27 VI — gra u A. de Custine’a w St. Gratien podczas jednego z licznych wypadów na wieś podparyską
2 VII — znowu gra u de Custine’a; G. Sand szkicuje portret podwójny: Ch. i E. Delacroix
26 VII — z G. Sand na próbie Symphonie funèbre et triomphale H. Berlioza
4 IX — brutalna akcja policji wobec robotników w Paryżu; G. Sand: „ci panowie mordowali na prawo i lewo, żeby nie stracić wprawy. Chopin, który niczemu nie wierzył, zdobył wreszcie pewność i dowody”
 — ukazują się: Sonata b-moll oraz opusy 36-42
X/XI — R. Schumann w dzienniku: „Ukazała się nowa Ballada [F-dur] Ch.; jest mnie poświęcona, co mi więcej sprawia radości niż gdybym był dostał order od jakiegoś władcy”
12 XII — z G. Sand na próbie Requiem Mozarta
Lata azylu (Paryż-Nohant) 1841-46
1841 15 I — zaczyna się ukazywać Un hiver au midi de l’Europe, reportaż G. Sand z pobytu na Majorce
20 IV — H. Heine w Lutèce: „przy Liszcie odpadają wszyscy pianiści z wyjątkiem jedynego: Chopina, Rafaela fortepianu”
26 IV — w Sali Pleyela recital Ch. („Koncert majorkański") ze współudziałem H. Ernsta (skrz.) i L. Damoreau-Cinti (śpiew); grał etiudy, preludia, nokturny, mazurki i Balladę F-dur — z wielkim sukcesem; wśród słuchaczy: Mickiewicz i Witwicki oraz „arystokracja krwi, pieniędzy, talentu i piękności” (Liszt)
2 V — recenzja Liszta w „Gazette Musicale” pełna podziwu, ale powściągliwa; G. Sand do Châtirona: „w dwie godziny uderzeniem dwóch rąk [...] zapewnił sobie spokojne lato”
18 VI-4 XI — lato w Nohant; gościem G. Sand jest również P. Viardot-Garcia, 1841-45 uczennica Ch.
24 VII — ślub M. Wodzińskiej z J. Skarbkiem
11 VIII — do Fontany: „temu kilka lat co innego mi się śniło, ale się nie wyśniło. I teraz śnię na jawie oszałki-opałki... teraz tak łagodny się czynię, jak dziecko w pieluchach”
14 VIII — notuje tańce ludowe (bourrées) na zabawie wiejskiej w Nohant
18 IX — kolejny bezskuteczny protest Ch. wobec tytułów programowych w wydaniach londyńskich
VI-X — w Nohant powstają opusy 43–49
20 X — do J. Fontany: „Dziś skończyłem Fantazję — i niebo piękne, smutno mi na sercu — ale to nic nie szkodzi. Żeby inaczej było, może by moja egzystencja nikomu na nic się nie przydała. Schowajmy się na po śmierci”
28 X — z recenzji Mazurków w londyńskim „Musical World”: „Ch. osiągnął rozgłos niebywały, czego zupełnie nie możemy zrozumieć”
X-XI — ukazują się w druku wszystkie skomponowane latem utwory (op. 43–49) oraz Polonezy op. 40 dedyk. J. Fontanie
5 XI — powrót do Paryża na Pigalle 16 (2 oddzielne mieszkania dla Ch. i G. Sand); wśród uczniów V. Kologrivoff-Rubio (do 1846) oraz (od XII) najzdolniejszy, 11-letni K. Filtsch (do 1843)
1841/42  — pracuje nad Mazurkami op. 50
1842 21 II — w Sali Pleyela doroczny koncert Ch. ze współudziałem P.Viardot-Garcii (kontralt) i A. Franchomme'a; gra Balladę As-dur, Impromptu Fis-dur, Preludium Des-dur, Andante spianato, mazurki, nokturny, etiudy
27 II — L. Escudier w „La France Musicale”: „jego inspiracja jest natury poetyckiej, czuła i naiwna, bez karkołomnych rzutów rąk i diabolicznych wariacji... on chce kochać, a nie zadziwiać. Spójrzcie: publiczność wpada w ekstazę i zachwyt; Ch. osiągnął swój szczyt”; wiele podobnych recenzji
20 III — gra na wieczorze muzycznym u ks. Czartoryskich
21 III — Ludwika Ch.: „Artôt robił furorę Twoim mazurkiem; cóż się też działo na teatrze! Ojciec aż się rozpłakał”
20 IV — umiera J. Matuszyński; śmierć tę „przeżył niemal jak własną” (G. Sand)
6 V-27 IX — lato w Nohant; wśród gości E. Delacroix i S. Witwicki; z pomysłu Ch. powstaje domowy teatr, z jego żywym udziałem
 — w Nohant powstają opusy 51–54
28 IX — powrót do Paryża, przeniesienie się na Square d’Orléans 9; G. Sand zamieszkuje pod nr 5
9 XI — u księżnej E. Szeriemietiew, nowej uczennicy, gra Sonatę As-dur op. 26 Beethovena
1843 19 II — „Kurier Warsz.”: „siły Ch. słabną”
17 III — na koncercie J. Fontany
20 III — „Kurier Warsz.”: M. Wodzińska na poranku muzycznym w Warszawie grała Balladę Ch.
1 IV — F. Liszt koncertuje w Warszawie; 5 IV odwiedza rodziców Ch. oraz J. Elsnera
24 IV — 13-letni K. Filtsch, uczeń Ch., daje koncert w Paryżu; odnosi nast. wielkie sukcesy w stolicach Europy; gra m.in. Koncert f-moll
22 V-28 X — lato w Nohant; powstają: Nokturn Es-dur z op. 55 i Mazurki op. 56
28 V — H. Balzac: „nie osądzisz Liszta, nie usłyszawszy Ch., Węgier to demon, Polak to anioł”
10 VIII — krytyczna recenzja w „Musical World” (Londyn): „Paryżanie powitali go jako półboga [...] My sprzeciwiamy się jedynie wyolbrzymianiu wartości [...] wynoszeniu go na wyżyny, na które zupełnie nie zasługuje”
29 X — powrót do Paryża; wśród uczniów: C. O’Meara-Dubois (do 1848), J. Stirling oraz Z. Rosengardt (do 1844)
16 XI — G. Sand do syna Maurycego: „[...] jego listy są smutne i krótkie. Dbaj o niego [...] Zastąp mnie trochę”
1843/44  — od M. Schlesingera otrzymuje Ch. z dedyk. świeżo wydany wyciąg fort. Pasji wg św. Mateusza J.S. Bacha
1844 2 II — B. Zaleskiemu (w dniu imienin) gra świeżo napisaną Berceuse op. 57; wobec S. Witwickiego i in. przyjaciół improwizuje na tematy narodowe (m.in.: Jeszcze Polska)
3 III — „La France Musicale” donosi o ciężkiej chorobie Ch.; zły stan zdrowia trwa całą wiosnę
3 V — śmierć Mikołaja Ch.; wiadomość podana Ch. dopiero 25 V; głębokie przeżycie i depresja
28 V-28 XI — lato w Nohant; powstaje Sonata h-moll; zaczyna dawać lekcje 15-letniej Solange
13 VII-3 IX — Ludwika Ch.-Jędrzejewiczowa (z mężem) przebywa z Ch. w Paryżu i Nohant
18 IX — wysyła Ludwice do Warszawy nuty pieśni śpiewanych w Nohant; podpis: „twój stary Ch.”
23 IX — długa rozmowa o sztuce z E. Delacroix
29 XI — w Paryżu; wśród uczniów Th. Telleffsen (do 1848?); funkcję asystentki pedag. pełni M. de Rozières, którą uczył od 1840
1845  — zimą zły stan zdrowia
21 III — słucha z G. Sand Requiem Mozarta
23 III — słucha z G. Sand i E. Delacroix Stworzenia świata Haydna
 — do S. Witwickiego: „brak mi tu ciebie tego lata bardzo było. Z tobą byłbym mógł wiele się napłakać”; słucha własnych pieśni do słów poety w wykonaniu S. Grotkowskiego
24 III — na wielkim święconym u ks. Czartoryskich; krytykuje Mickiewicza: „dają się w poddaństwo jako rzecz, jako niewolniki Towiańskiemu”
3 VI-28 XI — lato w Nohant; wśród gości P. Viardot-Garcia, której śpiewu (hiszp. pieśni) słucha „z wielkim uniesieniem”; uczy Solange i gra z nią na 4 ręce; pierwsze poważniejsze nieporozumienia między Ch., G. Sand i Maurycym
18-20 VII — do rodziny: „nie stworzony ja jestem do wsi... Jestem jak zwykle w jakichś obcych światach. Są to zapewne owe espaces imaginaires”
 — komponuje Mazurki op. 59 oraz dwie pieśni do słów B. Zaleskiego: Dwojaki koniec i Nie ma czego trzeba; „nic poczciwego robić nie mogę”
29 XI — powrót do Paryża („już zaczynam mój młyn”)
15 XII — Ludwice Ch. przesyła z dedykacją Beauté de la Sainte Bible
24 XII — do rodziny: „dziś Wigilia Bożego Narodzenia, nasza panna Gwiazdka. Tutaj tego nie znają”
1845/46  — ciężka zima w Paryżu („Czasem za parę godzin słońca dałbym parę lat życia”); prawdopod, pracuje nad Barkarolą i Polonezem-Fantazją
1846 20 II — z G. Sand na balu u ks. Czartoryskich w Hôtel Lambert na rzecz emigrantów polskich
V-XI — lato w Nohant, ostatnie, burzliwe, konfliktowe; powstają Nokturny op. 62 i Mazurki op. 63; praca nad Sonatą g-moll
31 V — prosi M. de Rozières o przysłanie swojej małej partytury Requiem Mozarta
25 V — w „Courrier Français” zaczyna się ukazywać powieść G. Sand Lucretia Floriani, czytana wieczorami przez autorkę; postać negatywnego bohatera kojarzono powszechnie z Ch.; w tymże roku wydana powieść Le mare au diable nosi dedyk. „à mon ami Frédéric Chopin”
21 VII — G. Sand do M. de Rozières: „pewnego dnia wzięłam na odwagę, by wygarnąć prawdę w oczy i zagrozić, że w końcu mogę mieć tego dosyć”
19 VIII — E. Delacroix: „Ch. grał mi cudownie Beethovena”
VIII-XI — ukazały się Barkarola, Polonez-Fantazja i Nokturny op. 62
11 X — do rodziny: „Gram trochę, piszę trochę [...] Mam nowe trzy mazurki, nie myślę, żeby ze starymi dziurami, ale na to czasu trzeba, żeby dobrze sądzić”
Lata samotności 1846-49
1846 28 XI — Ch. świadkiem na ślubie swojej uczennicy Z. Rosengardt z B. Zaleskim; podobno wykonano wówczas dedykowane im Veni Creator (zaginione)
 — L.A. Bisson sporządza dagerotypiczny portret Ch.
1847 23 III — wieczór muz. u Ch. na cześć D. Potockiej; gra z A. Franchomme’em Sonatę g-moll w obecności ks. Wirtemberskiej, ks. Czartoryskich i G. Sand
1 IV — E. Delacroix pokazuje Ch. i G. Sand ich podobizny — jako Dantego i Aspazji — na kopule pałacu Luksemburskiego
16 IV — Ch. portretuje A. Scheffer; 19 IV — Ch.H. Lehmann, a 2 V — F.X. Winterhalter
17 IV — do rodziny: „wieczór u siebie przegrałem, przenuciłem śpiewami znad Wisły”
2-12 V — ciężko chory; G. Sand do W. Grzymały: „wiem, że wiele osób oskarża mnie, jedni, że wyniszczyłam go swoją gwałtowną zmysłowością, inni, że... wybrykami” (12 V)
V/VI — u Albrechtów w Ville d’Avray na rekonwalescencji
14 VII — Ch. bierze stronę Solange w ostrym sporze z matką; udziela jej pomocy; 1847/48 obfita korespondencja między Ch. i Solange
20 VII — E. Delacroix, o liście G. Sand do Ch.: „jest nieludzki. Widać w nim okrutne namiętności, długo wstrzymywaną niechęć”
VI/VII(?) — dokomponowuje i kompletuje opus 64 z 3 Walcami; ukazują się w końcu roku wraz z Mazurkami op. 63
 — w albumie D. Potockiej wpisuje Preludium A-dur oraz pieśń Z gór, gdzie dźwigali strasznych krzyżów brzemię do słów Z. Krasińskiego z poematu Ostatni; podpis: „nella miseria”
24-26 XII — do rodziny: „Pani S. nie może mieć dla mnie, tylko dobre wspomnienie w duszy, jak się kiedyś obejrzy za sobą”
1848 16 II — w Sali Pleyela daje koncert, ostatni paryski, z udziałem D. d’Allarda (skrz.) i A. Franchomme’a (wioloncz.); gra etiudy, preludia, mazurki, walce, Berceuse i Barkarolę oraz współwykonuje swoją Sonatę wiolonczelową g-moll i Trio g-moll Mozarta; entuzjastyczna recenzja w „Gazette Musicale”
22 II — wybuch rewolucji lutowej w Paryżu
4 III — ostatnie, przypadkowe spotkanie z G. Sand u Ch. Marliani
4 IV — do Fontany: „Chłopy galicyjskie dały przykład wołyńskim i podlaskim, nie obejdzie się to bez strasznych rzeczy, ale na końcu tego wszystkiego jest Polska świetna, duża, słowem: Polska”
20 IV-23 XI — pobyt w Anglii; opiekunami: S. Koźmian, K.F. Szulczewski i J.W. Stirling; daje lekcje i koncertuje; spotyka tu m.in. Ch. Dickensa i R.W. Emersona
po 20 IV — w Londynie u lady Gainsborough gra przed małym kręgiem słuchaczy; w początku maja gra również u markiza W.A. Douglasa
12 V — u J. Lind na obiedzie; „potem mi aż do północy szwedzkie rzeczy śpiewała”
15 V — w salonie ks. Sutherland (Stafford House) gra w obecności m.in. królowej Wiktorii i Wellingtona
1 VI — słucha J. Lind w Łucji z Lammermoor Donizettiego
23 VI — u lady A. Sartoris (Eaton Place) daje koncert dla 150 osób; gra m.in. mazurki, walce, Berceuse i etiudy
5 VII — słucha gry młodego pianisty I. Krzyżanowskiego
7 VII — u lorda E. Falmouth (St. James’s Square) koncertuje wraz z P. Viardot-Garcia, która śpiewa jego mazurki z fr. tekstem
5 VIII — wyjazd z Londynu na parotygodniowy pobyt w Szkocji u rodziny J.W. Stirling; u lorda J.S. Torphichena w Calder House, u Łyszczyńskich w Edynburgu
6 VIII — do A. Franchomme’a: „słucham ślicznych szkockich pieśni”; czuje się jak „skrzypcowa struna E napięta na basetli”
18 VIII — do Fontany: „Ja już ledwie dyszę [...] Wegetuję, czekam zimy cierpliwie. Marzę o domu, to o Rzymie, to o szczęściu, to o biedzie”
28 VIII — w Manchester (Concert Hall) koncertuje dla 1200 osób
9 IX — do W. Grzymały: „Nudzą mię ludzie swoimi zbytnimi opiekami. I odetchnąć nie mogę, i pracować nie mogę. Czuję się sam, sam, sam, chociaż otoczony”
27 IX — w Glasgow (Merchant Hall) gra na poranku z udziałem śpiewaczki M. Adelafio
1 X — do Grzymały: „nic nie mogę komponować, nie tyle dla braku chęci [...] tłukę się co tydzień po innej gałęzi”
4 X — koncertuje w Edynburgu (Hopetown Rooms)
30 X — do Grzymały: „Tymczasem moja sztuka gdzie się podziała? A moje serce gdziem zmarnował? Ledwie że jeszcze pamiętam, jak w kraju śpiewają. Świat mi ten jakoś mija”
3 XI — powrót do Londynu
16 XI — gra publicznie po raz ostatni, na wencie na rzecz weteranów powstania listopadowego (w Guildhall); prawie nie zauważony
23 XI — opuszcza Londyn; do W. Grzymały: „Każ w piątek bukiet fiołkowy kupić, żeby w salonie pachniało”
24 XI — przyjazd do Paryża
1848/49  — przedostatnie utwory: Walc a-moll (WN 63) i Mazurek g-moll (WN 64); przestaje dawać lekcje
 — odwiedza Mickiewicza; gra i improwizuje u niego
1849 29 I — E. Delacroix stałym gościem u Ch.; nie kończące się rozmowy zapisywane w dzienniku malarza (do VI)
30 III — odwiedziny D. Potockiej (Delacroix o jej śpiewie: „chyba nie słyszałem rzeczy doskonalszej”) oraz M. Kalergis („grała nie bardzo przyjemnie, ale jest naprawdę bardzo piękna”)
4 IV — rozmowa z Delacroix na temat kontrapunktu; 7 IV: „pytam go, co jest w muzyce logiką. Odpowiedział, że harmonia i kontrapunkt... Beethoven odchodzi od reguł, Mozart nigdy”
11 IV — Delacroix: „znowu widziałem panią Potocką u Ch., znowu ten zachwycający głos”
14 IV — Delacroix: „znalazłem go bardzo osłabionego, prawie bez tchu”
22 IV — na premierze Proroka Meyerbeera; osąd negatywny
IV-VI(?) — lato w Chaillot, na przedmieściu Paryża; być może z tego czasu pochodzą szkice ostatniego, nie dokończonego utworu, Mazurka f-moll (WN 65)
 — C.K. Norwid częstym gościem Ch.; relacje w Czarnych kwiatach, refleks poetycki w Fortepianie Chopina („byłem u ciebie...”)
VI — Justyna Ch. wraz z listem wysyła synowi 1200 franków
25 VI — do Ludwiki Ch.: „Słaby jestem i żadne doktory mi tak jak Wy nie pomogą”
16 VII — D. Potocka: „Przykro mi czuć, żeś tak osamotniony w chorobie i smutku”
9 VIII — przyjazd do Paryża Ludwiki Ch. z mężem i córką
30 VIII — konsylium lekarskie (J. Cruveiller, P.Ch. Louis, Blache)
9 IX — przeniesienie się na Place Vendôme 12, do słonecznego, 7-pokojowego mieszkania
X — Ch. nakazuje rzucić w ogień wszystkie nie wydane i nie dokończone utwory; szkice do metody gry na fortepianie przekazuje A. Gutmannowi (?)
ok. 15 X — D. Potocka śpiewa; według sprzecznych relacji: hymn A. Stradelli, psalm B. Marcella, arie G.B. Pergolesego, V. Belliniego, z Te Deum Händla, nokturn Ch. ze słowami O salutaris
 — odwiedziny księdza A. Jełowickiego: rozmowy, ostatnie sakramenty
17 X — o godz. 2. po północy Ch. umiera
18 X — C.K. Norwid w nekrologu w „Dzienniku Polskim”: „Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel...”
30 X — uroczystości żałobne w kościele św. Magdaleny (Requiem Mozarta) i na cmentarzu Père-Lachaise



Tekst udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Encyklopedia_Muzyczna_PWM/Chopin_Fryderyk&oldid=3255280”