Encyklopedia Muzyczna PWM/Jarecki Henryk
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Jarecki, rodzina pol. muzyków.
1. Henryk, *6 XII 1846 Warszawa, †18 XII 1918 Lwów, kompozytor, dyrygent i pedagog. Był synem Józefa (1818–1871), organisty i kompozytora. Początkowo uczył się pod kier. ojca, potem J. Mellera. W Inst. Muz. w Warszawie studiował grę na fort., kb. i kompozycję, ale nazwisko jego nie figurowało w żadnym spisie absolwentów. Był przez 8 lat ulubionym i wyróżniającym się uczniem S. Moniuszki, który włączał młodzieńcze utwory H. J. do programów swych koncertów kompozytorskich. Od 1858 H. J. należał do zespołu Teatru Wielkiego w Warszawie jako chórzysta, a w l. 1864–71 jako kontrabasista. W III 1870 prowadził w kościele św. Anny wykonanie Mszy S. Moniuszki (na 3 gł. żeńskie). W I 1872 objął stanowisko dyryg. Teatru Polskiego w Poznaniu, ale już po dwu miesiącach, polecony przez S. Moniuszkę, przeniósł się na stałe do Lwowa, gdzie w teatrze hr. Skarbka pełnił początkowo funkcję drugiego, a od III 1877 pierwszego kapelmistrza. W IV 1882 na skutek nieporozumień z dyr. A. Miłaszewskim ustąpił z zajmowanego stanowiska. W XII 1882 bawił w Paryżu i z ork. Pasdeloupa wykonał własną uwerturę do Balladyny. W III 1883 powrócił — powołany przez nowego dyr. J. Dobrzańskiego — do teatru, w którym pozostał aż do jego zamknięcia; tam odbyły się prapremiery jego oper i prawyk. innych utworów.
Zarówno na koncercie inaugurującym operę polską we Lwowie, jak i po 28 l. na spektaklu pożegnalnym H. J. zaprezentował się w podwójnej roli jako kompozytor, a zarazem dyrygent: 1 IV 1872 kierował Uwerturą na ork., a 9 IX 1900 — m.in. Introdukcją do Jadwigi. Początkowo dyrygował muzyką do sztuk teatr., pisał także własne ilustracje. 12 XI 1873 zorganizował pierwszy we Lwowie koncert złożony wyłącznie z utworów pol. kompozytorów. Przygotował z pietyzmem wykonania dzieł swego mistrza: Jawnuty i Flisa (1873), Dziadów (1874), kantaty Milda (1876), Strasznego dworu (1877), wznowił Hrabinę (1887). Poza repertuarem operetkowym, dominującym w słabszych sezonach teatr. (np. 1881/82, 1887/88), H. J. wystawił 26 oper obcych kompozytorów, m.in. opery Wagnera: Tannhäuser (1897), Lohengrin (pol. prapremiera 1877, po raz wtóry wystawiony 1896) i Rienzi (1899). Wielokrotnie wykonywał Rycerskość wieśniaczą Mascagniego (1892), Pajace Leoncavalla (1893) oraz Sprzedaną narzeczoną i Dalibora Smetany (1896, 1898). Wprowadził na scenę lwowską liczne opery kompozytorów pol.: Duch wojewody L. Grossmana (1878), Don Desiderio ks. J.M.K. Poniatowskiego (1878), Konrad Wallenrod (prapremiera 1885) i Goplana (1896 w Krakowie i 1897 we Lwowie) W. Żeleńskiego. Wystawił też własne opery: Mindowe (1880), Jadwiga (1886), Barbara Radziwiłłówna (1893) oraz Powrót taty (1897). Pod batutą H. J. debiutowali we Lwowie wybitni śpiewacy, m.in. A. Bandrowski (1883), W. Florjański (1885), M. Sembrich-Kochańska (1886), S. Kruszelnicka (1893), J. Korolewicz (1894). Współpracowali z nim in. wybitni śpiewacy: T. Arklowa, A. Myszuga, J. Chodakowski, F. Cieślewski. Często dyrygował spektaklami na cele dobroczynne, był kier. artystycznym wielu urządzanych poza teatrem wieczorków muz.-deklamacyjnych. Utwory H. J. wykonywano na uroczystościach organizowanych z okazji rocznic patriot., jubileuszy lit., np. Psalm XCIII (dla uczczenia 300-lecia zgonu J. Kochanowskiego, 1884), piąte wystawienie Jadwigi (dla upamiętnienia 500-lecia połączenia Litwy z Polską, 1886), obie wersje Psalmu XLVI (w rocznicę konstytucji 3 maja, 1888). Jeszcze 1909 w Krakowie na wieczorze poświęconym pamięci T. Kościuszki chór Sokoła odśpiewał Poloneza uroczystego H. J., a w Teatrze Miejskim we Lwowie na poranku zorganizowanym dla uczczenia 100. rocznicy urodzin J. Słowackiego połączone chóry Tow. Muz. i Hejnału pod kier. A. Sołtysa przypomniały balladę Hugo.
Działalność dyrygencka H. J. wykraczała daleko poza granice Lwowa. W programie pierwszych wizyt z zespołem opery lwowskiej w Tarnowie, Brodach i Tarnopolu (w czasie 3-miesięcznego wakacyjnego tournée 1877) były tylko opery. Występy gościnne wznowione po kilkuletniej przerwie (już z przewagą repertuaru operetkowego) stały się ważnym czynnikiem ożywienia życia muz. Krakowa w miesiącach letnich (1884, 1885, 1886, 1888). 1890, kiedy po raz pierwszy część obowiązków przejął drugi dyryg. F. Słomkowski, H. J. kierował podczas uroczystości sprowadzenia prochów A. Mickiewicza do Krakowa Marszem żałobnym Chopina, Requiem Moniuszki, własnym Hymnem i polonezem Kurpińskiego Witaj królu. 1892 — po kolejnym pobycie w Krakowie — udał się do Wiednia, gdzie na Międzynarod. Wystawie Muz.-Teatralnej prowadzone przez niego spektakle były jedyną wizytówką pol. muzyki scen.: 10 i 14 IX dyrygował Halką, a 11 i 13 IX prologiem, III aktem Strasznego dworu Moniuszki oraz I aktem Zabobonu czyli Krakowiaków i górali Kurpińskiego w wyk. chóru i solistów opery lwowskiej oraz ork. opery wiedeńskiej). Jeszcze 1896 H. J. dał w Krakowie 52 przedstawienia (w tym Goplanę i Lohengrina), a 1898 — po jednym z najlepszych lwowskich sezonów operowych — Tannhäusera i Lohengrina. W l. 1897–99 w ciągu 4 mies. wakacyjnych przebywał z lwowskim zespołem w Warszawie, gdzie w gmachu cyrkowym przy ul. Ordynackiej zapoznał publiczność przede wszystkim z operetkami, a także z własną operą Powrót taty. 1897 dał 97 przedstawień (w tym 19 razy Powrót taty), 1898 — 126 (w tym opery z udziałem W. Florjańskiego), 1899 — wspólnie z F. Słomkowskim 115 (w tym Tannhäuser i Lohengrin z A. Bandrowskim).
W 1902 H. J. został zaangażowany do filh. lwowskiej jako drugi dyryg. (obok L. Czelańskiego), ale już po 2 tygodniach choroba spowodowana wieloletnią wyczerpującą pracą w teatrze, zmusiła go do rezygnacji z tego stanowiska. W filharmonii dyrygował odtąd tylko sporadycznie własnymi utworami, np. Odą do młodości (1904, koncert na fundusz budowy pomnika A. Mickiewicza), Rapsodem wojennym i Pneumellą (1905).
H. J. zasiadał w jury kilku konkursów muz. (1887, 1896, 1901, 1904, 1910) oraz dwukrotnie w 1912. W 1906 został wybrany drugim dyryg. artystycznym Lutni (obok S. Cetwińskiego). Od 1905 brał udział w pracach państw. komisji kwalifikacyjnej dla kandydatów na nauczycieli muz. w szkołach średnich i seminariach nauczycielskich. W ostatnich l. życia był nauczycielem muzyki w seminarium żeńskim i prof. śpiewu chór. w szkole muz. S. Kasparek oraz dyr. muzyki u dominikanów.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.