Encyklopedia Muzyczna PWM/Kurpiński Karol
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Kurpiński Karol Kazimierz, ochrzcz. 6 III 1785 Włoszakowice (k. Leszna Wielkopolskiego), †18 IX 1857 Warszawa, pol. kompozytor, dyrygent, pedagog i działacz muz. Był synem Marcina K. organisty kośc. we Włoszakowicach i Franciszki z Wańskich. W dzieciństwie gry na skrz. i org. uczył go ojciec. 1797 objął K. posadę org. w Sarnowie k. Rawicza. Od 1800 był w Moszkowie k. Lwowa drugim skrzypkiem w kapeli dworskiej hr. F. Polanowskiego, w której jego wuj R. Wański grał na wioloncz. Po zlikwidowaniu kapeli 1808 przeniósł się do Lwowa, gdzie w domu E. Rastawieckiego uczył gry fort. Wiosną 1810 przybył do Warszawy. Dzięki rekomendacji J. Elsnera i J. Szczurowskiego został od 1 VII przyjęty przez W. Bogusławskiego na drugiego obok Elsnera dyrygenta ork. Teatru Narodowego; jako dyrygent wystąpił K. po raz pierwszy 5 VIII; stanowisko dyryg. pełnił przez 30 lat. Jako kompozytor zadebiutował w stolicy 4 XII 1810 kantatą ku czci Napoleona; 26 V 1811 odbyła się premiera opery Dwie chatki. Kompozytorską sławę K. ugruntowała kolejna opera Pałac Lucypera (1811). Jak wielu wybitnych ludzi owej epoki należał K. 1811–21 do masonerii uzyskując przedostatni stopień wtajemniczenia. 10 IV 1815 K. ożenił się z Zofią z Brzowskich (1800–1879), aktorką Teatru Rozmaitości i śpiewaczką Opery w Warszawie. 1815 został członkiem Warszawskiego Tow. Przyjaciół Nauk, któremu później dedykował swoją pracę Wykład systematyczny zasad muzyki na klawikord (1818). 1812 uczył w Szkole Dramatycznej przy Teatrze Narod., a 1817 w Szkole Muzyki i Sztuki Dramatycznej w Warszawie. W uznaniu zasług K. i jego działalności kompoz. 1819 został na jego cześć wybity złoty medal, do którego dołączono adres hołdowniczy podpisany przez wybitnych przedstawicieli ze świata nauk., artyst. i politycznego. Wzrastająca sława kompoz. K. i uświetnianie przezeń dworskich uroczystości swymi utworami sprawiły, iż 1819 car Aleksander I mianował go swym nadwornym kapelmistrzem, a 1823 odznaczył Orderem św. Stanisława IV kl.
1820 założył K. „Tygodnik Muzyczny”, w którym zamieszczał swoje artykuły. W III 1823 wyjechał jako stypendysta rządu w ośmiomiesięczną podróż po Europie w celu zaznajomienia się z organizacją teatrów operowych w Zach. Europie i przeniesienia ich osiągnięć na grunt sceny warszawskiej. Z podróży tej zachował się dziennik będący cennym źródłem historycznym. Podczas pobytu w Paryżu ukończył III cz. Koncertu klarnetowego, nad którym pracował od 1820.
Po odejściu Elsnera z teatru K. został od 1 VII 1824 jedynym dyryg., a tym samym dyr. sceny operowej; 15 VII 1825 wszedł w skład 3-osobowego komitetu kierującego teatrem. Nadal komponował, prowadząc równolegle działalność koncertową, dyrygował prawie wszystkimi koncertami w stolicy, m.in. prawyk. Koncertu fortepianowego f-moll Chopina z udziałem kompozytora jako solisty (17 III 1830). Podczas powstania listopadowego wystawił kilka oper o patriotycznej tematyce, skomponował 8 pieśni powstańczych, a wśród nich Warszawiankę uważaną wówczas powszechnie za hymn narod. Po upadku powstania K. pozostał na dotychczasowym stanowisku; 24 II 1833 dyrygował inauguracyjnym przedstawieniem w nowym gmachu zw. Teatrem Wielkim. Wobec zamknięcia konserw. (1830) i związanego z tym braku śpiewaków zorganizował 1835 przy Teatrze Wielkim 3-letnią Szkołę Śpiewu, której był dyr. do 1840. Już 1837 wystawił wyłącznie siłami uczniów operę Rossiniego Włoszka w Algierze. W szkole tej zdobyło wykształcenie 16 śpiewaków, m.in. P. Rivoli i J. Dobrski, pierwsi odtwórcy Halki Moniuszkowskiej. Z powodu różnych intryg, ciągłych zatargów z dyr. teatru o samodzielność działania, o repertuar i polskość sceny 1840 K. podał się do dymisji. Ostatnie lata życia spędził w osamotnieniu. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Ze składek publicznych postawiono K. pomnik nagrobny.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.