Encyklopedia Muzyczna PWM/Melcer-Szczawiński Henryk
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Melcer-Szczawiński Henryk, *25 VII 1869 Marcelin k. Warszawy (obec. Warszawa-Tarchomin)[1], †28 IV 1928 Warszawa, pol. kompozytor, pianista, pedagog i dyrygent. Naukę gry fort. rozpoczął u babki J. Klemczyńskiej-Melcerowej i u ojca, Karola M., skrzypka, dyr. Towarzystwa Muz. w Kaliszu, z którym tamże wystąpił po raz pierwszy publicznie 25 IX 1877. Po ukończeniu ze złotym medalem klas. gimnazjum w Kaliszu, 1887 podjął studia matematyczne na uniw. w Warszawie, które kontynuował 1892 w Wiedniu. 1888–91 studiował w Instytucie Muz. w Warszawie u R. Strobla (fort., dyplom 1891) i Z. Noskowskiego (komp.); wg niektórych źródeł był też uczniem A. Michałowskiego. 1889–92 koncertował jako solista i akompaniator w wielu miastach Polski, 1890 odbył tournée koncert. po Rosji z amer. śpiewaczką Ludwiką N. Nicholson. 27 III 1892 po raz pierwszy wystąpił z tzw. „koncertem własnym” w Warszawie, zyskując pochlebną opinię m.in. J. Kleczyńskiego. 1892–94 był uczniem T. Leszetyckiego w Wiedniu. Od I 1895 podróżował z koncertami do Berlina, Kijowa, Krakowa, Lwowa, Paryża. Na rozstrzygniętym 22 VIII 1895 II konkursie im. An. Rubinsteina dla kompozytorów i pianistów w Berlinie M.-Sz. zdobył jedyną, przewidzianą regulaminem konkursu kompoz., nagrodę za I Koncert fortepianowy (przedstawiony jako Concertstück), Trio fortepianowe i dwa utw. z Trois morceaux caractéristiques op. 5 oraz III nagr. w konkursie pianist.; spotkał się tam z A. Skriabinem i F. Busonim. 1895/96 M.-Sz. był prof. klasy fort. w konserw. w Helsinkach, równocześnie koncertując w Rosji, Berlinie i Lwowie. 27 i 28 I 1896 odniósł ogromny sukces we Lwowie, 1896–99 uczył gry fort. w tamtejszym konserw., m.in. 6-letniego M. Horszowskiego. 22 IX 1899 wygrał konkurs na stanowisko dyr. Galicyjskiego Tow. Muzycznego i konserw., ale chcąc uniknąć konfliktów z lwowskim środowiskiem kompoz., złożył rezygnację i opuścił Lwów. 9 VII 1898 zdobył I nagr. na konkursie kompoz. im. I.J. Paderewskiego w Lipsku za II Koncert fortepianowy (ex aequo z I Koncertem skrzypcowym op. 11 E. Młynarskiego), a 1904 II nagr. na konkursie kompoz. ogłoszonym przez Filharmonię Warsz. za operę Maria. Ok. 1900 zaczął komponować utwór scen. Protesilas i Laodamia, pracował nad nim jeszcze na pocz. 1916. W l. 1899–1902 stał na czele Towarzystwa Muz. w Łodzi. Zorganizował i wyszkolił chór i ork. amatorską, z którymi wykonał m.in. Pory roku Haydna. 1901 występował wielokrotnie w kraju (Warszawa, Kraków), a ponadto za granicą (Berlin, Lipsk, Drezno, Wiedeń, Budapeszt). 1902–03 ponownie przebywał we Lwowie, tym razem jako nauczyciel i dyr. szkoły muz. H. Ottawowej, od 1907 — szkoły M. Szczycińskiej i S. Kasparek. W X 1902 debiutował jako dyrygent w Filh. Lwowskiej. Od X 1903 był prof. wyższego kursu fort. w konserw. w Wiedniu. Koncertował wielokrotnie w Wiedniu (19 XI 1903 w Kleiner Musikvereinsaal zaprezentował swoje Variations sur un thème de St. Moniuszko „Le cosaque”), także w Krakowie, Pradze (1906) i Genewie (1907), dojeżdżając co miesiąc do Łodzi i Lwowa, gdzie miał wielu uczniów.
Okres wiedeński, mimo skomplikowanej sytuacji rodzinnej i przeciążenia pracą, przyniósł mu wiele satysfakcji (przyjaźń z E. Mandyczewskim) i poprawę trudnej egzystencji materialnej. Jesienią 1907 zamieszkał w Warszawie; od 2 X 1908 był dyr. artystycznym Filh. Warszawskiej, tamże miesiąc później wystąpił jako dyrygent. Starając się podnieść poziom upadającej ork., zaangażował na 12 koncertów G. Fitelberga i zainicjował istotne zmiany w polityce repertuarowej, propagował twórczość Karłowicza oraz muz. symfoniczną kompozytorów mniej znanych w Polsce, np. Schumanna, Brucknera i Elgara. W III 1909 zrezygnował z funkcji dyr., lecz pozostał w Filh. na stanowisku kier. wieczorów muzyki kam. i oratoryjnej. Latem 1910 (także 1912, z M. Szulcem) kierował koncertami symf. w Dolinie Szwajcarskiej w Warszawie. 1909–11 [12?] był, z inicjatywy G. Fitelberga, kier. chóru Filh. Warszawskiej, z którym 1910 wykonał Les Béatitudes Francka, 1911 — Requiem Mozarta i IX Symfonię Beethovena, a 1912 poprowadził prawyk. Quo vadis F. Nowowiejskiego. Co roku występował z wieczorami muzyki kam. w Filh. i z koncertami symf. dla młodzieży organizowanymi przez szkołę śpiewu M. Sobolewskiej. 1 II 1912 podjął pracę w liceum muz. L. Marczewskiego w Warszawie, nadal dojeżdżał do Lwowa i Łodzi (do 1919). W latach przed I wojną świat., nie mając po raz kolejny stałego zajęcia, koncentrował się na pianistyce, osiągając apogeum swoich techn. i muz. umiejętności; wzbudzał podziw rozbudowanymi programami recitali chopinowskich (np. w Warszawie 29 XI 1912 i 4 XI 1913); grał też w Petersburgu (1913), Berlinie, Kijowie i na Krymie; 1913 wystąpił po raz pierwszy w Poznaniu. Od X 1915 do 1 III 1916 był dyrektorem artyst. opery w Warszawie. Ustąpił z powodu konfliktu w sprawach repertuaru, bowiem był przeciwny wystawianiu oper niem. w Warszawie zajętej przez wojska niem. Żegnano go z żalem na koncercie kompoz. w Teatrze Wielkim 10 III 1916. W 1916 w sali kam. Hermana i Grossmana w Warszawie wykonał wszystkie sonaty Beethovena, omawiając zarazem ich formę; połączenie koncertu z prelekcją stanowiło novum w życiu muz. Warszawy. Od 1917 wiele czasu poświęcał Pol. Klubowi Artyst. Był jego pierwszym i długoletnim prezesem oraz niestrudzonym organizatorem koncertów, zwł. muzyki współcz. W końcu 1917 objął klasę fort. w konserw. po A. Michałowskim, a w I 1922 — stanowisko dyr. po E. Młynarskim, 1925 również klasę komp. po R. Statkowskim. W uczelni wprowadził nowe programy nauczania, zmienił zakres egzaminów, zorganizował chór i ork. szkolną, ożywił działalność koncertową szkoły i pracę klas oper., stawiał wysokie wymagania artyst. uczniom i nauczycielom, zabiegał o pozyskanie K. Szymanowskiego. Jako członek komitetu WTM współdziałał w edycjach utworów Moniuszki i Karłowicza. Od 1921 był prezesem Zjednoczenia Związków Muzyków Pol. (później Związku Muzyków Pol.), od 1922 — członkiem komisji kwalifikacyjnej sekcji pol. MTMW, 1922–25 prezesem nowo utworzonego Stowarzyszenia Popierania Muzyki Symfonicznej. 16 XII 1925 odbył się w Filharmonii Warsz. jubileusz 30-lecia jego pracy artyst. (powtórzony w Łodzi). W XII 1926 zrezygnował z funkcji dyr. konserwatorium w proteście przeciw nieuzasadnionemu — jego zdaniem — pogwałceniu autonomii uczelni przez zarządzenie jej wizytacji ze strony min.; pozostał prof. klasy fort. 1927 był jurorem I Międzynarod. Konkursu Pianist. im. F. Chopina. Z powodu rozwijającej się choroby serca coraz rzadziej koncertował i dyrygował. Ostatni koncert kompoz. M.-Sz. poprowadził K. Wiłkomirski w Filharmonii Warsz. 22 I 1928. M.-Sz. zmarł nagle podczas lekcji w konserw. Pozostawił dwie córki: Wandę (zam. Sztekkerową, primo voto Rutkowską, †4 IV 1972) i Marię (zam. Stromengerową, †13 IV 1959).
- ↑ Datę i miejsce urodzenia ustaliła Zuzanna Stromenger, wnuczka М.-Sz., na podstawie księgi chrztów 1869/91 parafii św. Jakuba w Warszawie-Tarchominie; drugi człon nazwiska dodany w wyniku adopcji M. przez Jakobinę ze Szczawińskich Grzybowską dla uzyskania podstaw do używania polsko brzmiącego nazwiska, wg księgi urodzeń 1902/900 parafii św. Barbary w Warszawie.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.