Encyklopedia Muzyczna PWM/Niewiadomski Stanisław
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Niewiadomski Stanisław Karol, *4 XI 1857 Soposzyn (k. Żółkwi, woj. lwowskie), †15 VIII 1936 Lwów, pol. kompozytor, pedagog, publicysta i krytyk muz., dyrygent chórów. Kształcił się u K. Mikulego i F. Słomkowskiego w konserw. Galicyjskiego Towarzystwa Muz. we Lwowie. 1880 zadebiutował jako kompozytor kantatą Akt wiary napisaną ku uczczeniu 50. rocznicy powstania listopadowego. Uznanie, z jakim spotkał się ten utwór, wpłynęło na decyzję obrania kariery muz. W l. 1882–85 studiował w konserw. w Wiedniu pod kier. F. Krenna (komp.) i A. Sturma (fort.). Ukończywszy studia z wyróżnieniem wrócił do Lwowa, gdzie podjął działalność na polu pedagogiki i krytyki muz., kompozycji oraz organizacji życia muz. Początkowo pracował jako korepetytor w teatrze hr. Skarbka, a od V 1886 do III 1887 wraz z C. Dobrzańską współkierował tą instytucją pełniąc funkcję dyrektora artyst. opery i operetki. 1886/87 uczył historii muzyki w szkole muz. L. Marka. 1887 objął stanowisko profesora konserw. Galicyjskiego Tow. Muzycznego we Lwowie, w którym pozostał do 1918; wykładał teorię muz. (1887–98), ogólne zasady muzyki i harm. (1898–1918), historię muz. (1890–1918) i śpiew chór. (1891–1918).
Miesiące letnie spędzał zwykle poza granicami kraju, wyjeżdżał m.in. kilkakrotnie do Lipska, gdzie w konserw. pogłębiał wiedzę z zakresu kontrap. u S. Jadassohna, bywał na przedstawieniach operowych w Monachium, Berlinie, Dreźnie, Wiedniu, Paryżu, Mediolanie, dwukrotnie na przedstawieniach wagnerowskich w Bayreuth. 1887 we Włoszech zapoznał się z metodą nauki śpiewu F. Lampertiego. 1885–92 pełnił funkcję drugiego dyrygenta Tow. Śpiewaczego Lutnia-Macierz, a 1888–92 nauczyciela śpiewu chór. w szkole śpiewu działającej przy tym towarzystwie. 1890–1900 był członkiem komisji sprawującej z ramienia Wydziału Krajowego nadzór artyst. nad działalnością teatru hr. Skarbka, a 1899–1910 członkiem rządowego kolegium znawców z zakresu muzyki. Znajdował się w centrum wielu ważnych wydarzeń muz. o zasięgu lokalnym i ogólnokrajowym: 1892 organizował dział polski na międzynarod. wystawie muz.-teatralnej w Wiedniu, 22–28 X 1910 — uroczystości lwowskie poświęcone obchodom 100. rocznicy urodzin F. Chopina i odbywający się w ich ramach I zjazd muzyków polskich (sekretarz generalny w komitecie obchodu rocznicowego), 1913 był przewodn. I zjazdu towarzystw muz. i śpiewaczych we Lwowie. Rozwinął szeroką działalność popularyzatorską: wygłaszał referaty i wykłady o tematyce muz. (m.in. 1897 wykłady na uniw. we Lwowie organizowane przez tow. kursów akademickich dla kobiet). Pełnił funkcję jurora w konkursach kompoz. i pianist. Od 1886 prowadził ożywioną działalność jako krytyk muz., pisząc sprawozdania i recenzje do dzienników lwowskich („Gazeta Lwowska” i „Dziennik Polski”) oraz korespondencje do pism warsz., m.in. do EMTA. 1902–14 zamieszczał recenzje i felietony muz. wyłącznie w „Słowie Polskim”, zyskując z czasem pozycję najbardziej wpływowego krytyka w środowisku lwowskim.
Lata 1914–18 spędził w Wiedniu, gdzie kierował filią konserw. lwowskiego, zorganizowaną dla licznych uchodźców, uczniów tej uczelni; kadrę pedag. tej placówki stanowili przeważnie profesorowie lwowscy ewakuowani do Wiednia. N. założył też pol. chór miesz. przy kościele Zmartwychwstańców w Wiedniu. Powróciwszy do Lwowa objął w sezonie 1918/19 stanowisko kier. opery w Teatrze Miejskim; 5–11 V zorganizował tam cykl Moniuszkowski ku uczczeniu 100. rocznicy urodzin kompozytora, prezentując Halkę (we własnej reżyserii), Hrabinę, Straszny dwór, Verbum nobile, Flisa. 1918–21 redagował „Gazetę Muzyczną”.
W 1919 przeniósł się na stałe do Warszawy powołany na stanowisko prof. w Państw. Konserwatorium Muz.; uczył estetyki (do 1924), historii muzyki (do 1928) i instrumentoznawstwa (1924–27). W l. 1927–31 był dyr. Instytutu Muz. im. A. Grudzińskiego. 1924 założył w Warszawie Stow. Pisarzy i Krytyków Muz. i był jego długoletnim prezesem. Działał w Warszawskim Tow. Muzycznym, pełniąc funkcje pierwszego przewodniczącego powstałej 1925 sekcji współczesnych kompozytorów pol., prezesa sekcji Chopinowskiej i wiceprezesa sekcji Moniuszkowskiej. Był jednym z członków założycieli i członkiem zarządu powstałego 1934 w Warszawie Inst. F. Chopina. W Warszawie kontynuował działalność public.; współpracował z „Rzeczypospolitą” (1924), „Warszawianką” (1924–27), „Dniem Polskim” (1928–31), „Kurierem Polskim” (1931–36). Ponadto zamieszczał artykuły w „Muzyce”, „Gazecie Porannej” (1932), „Lwowskich Wiadomościach Muzycznych i Literackich” (1925–31) i lwowskim „Wieku Nowym”, poznańskim „Przeglądzie Muzycznym” (1929), przemyskiej „Orkiestrze” (1930–36), katowickim „Śpiewaku”, wygłaszał regularnie 2 razy w miesiącu prelekcje i odczyty w radio (m.in. prowadził cieszący się dużą popularnością rad. kurs historii muzyki), a także sporadycznie w filharmonii i operze. 5 XII 1927 obchodzono uroczyście jubileusz 40-lecia jego pracy artyst., pedag. i publicystycznej w Warszawie, a 5 I 1928 — we Lwowie. 1931 N. został laureatem nagrody muz. miasta stołecznego Warszawy. W ostatnich latach życia wycofał się z działalności pedag., pozostając nadal czynny jako krytyk muz. Zmarł we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim w Alei Zasłużonych.
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.