Encyklopedia Muzyczna PWM/Pleyel Ignaz Joseph
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedia Muzyczna PWM |
| Wydawca | Polskie Wydawnictwo Muzyczna |
| Data wyd. | 1979-2012 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Pleyel
[pl'ajel, plej'el]
1. Ignaz, Ignace Joseph, *18 VI 1757 Ruppersthal (Austria Dolna), †14 XI 1831 k. Paryża, austr. kompozytor, wydawca i producent fort. Gry na fort. uczył się prawdopod. u J.B. Vanhala w Wiedniu, ok. 1772–77 studiował komp. u J. Haydna w Eisenstadt, wspierany finansowo przez hrabiego L. Erdődyego. Tam powstała jego pierwsza opera Die Fee Urgèle, napisana dla teatru marionetkowego i wyst. 1776 w Esterház oraz w Wiedniu. 1777 został kapelm. orkiestry hrabiego Erdődyego, który sfinansował mu podróż do Włoch, gdzie przebywał do 1781 lub 1783. Dla króla Neapolu Ferdynanda IV skomponował cykl utw. na lirę organizzata oraz kwartet smyczk., 1785 została wyst. w Teatro di San Carlo w Neapolu jego druga opera, Ifigenia in Aulide. 1783 uzyskał posadę drugiego, a 1789 pierwszego kapelm. w katedrze w Strasburgu. 1788 poślubił F.G. Lefebvre. W XII 1791 przyjął zaproszenie londyńskiego stow. Professional Concerts W. Cramera, do V 1792 prowadził w Londynie serię koncertów działając równolegle z J. Haydnem, zaangażowanym w tym samym czasie przez J. Salomona; wykonywał tam swoje dzieła, m.in. koncerty fort. Po powrocie 1793 do Strasburga został zadenuncjowany i aresztowany pod zarzutem sympatii proaustriackich. Od śmierci uratowało go skomponowanie hymnu patriot. na duży zespół wok.-instr., uznanego za test lojalności wobec Republiki. Po opuszczeniu więzienia powrócił 1793 do Alzacji, lecz nie mając widoków na stanowisko kapelm. przeniósł się 1795 do Paryża, gdzie 1796 założył oficynę I. P. był kompozytorem b. płodnym; jego dorobek obejmuje ponad 40 symfonii (33 opublikowanych), koncerty (m.in. wioloncz., skrz.), blisko 60 kwartetów smyczk. (pierwszy, wyd. 1783, dedykowany hrabiemu Erdődyemu, drugi, wyd. 1784, dedyk. Haydnowi) oraz liczne septety (pierwsze użycie tego terminu, 1787), sekstety, kwintety, tria i duety na różne składy instr., a także sonaty skrz. i fort. (na 2 i 4 ręce), pojedyncze utw. na harfę, 2 opery oraz kilka dzieł wok. (w tym 2 msze i Requiem). Większość utw. powstała przed 1792 w Strasburgu i cieszyła się za życia I. P. niezwykłą popularnością, poświadczoną tysiącami rękopiśmiennych kopii i setkami druków, ukazujących się niekiedy równocześnie w różnych oficynach. Ich poziom jest nierówny. Największą wartość mają jego kwartety smyczk. (pierwsze doczekały się co najmniej 10 wyd.), zdradzające dużą łatwość komponowania, świeżość inwencji i dobre opanowanie rzemiosła. Stylistycznie są one bliskie dziełom Haydna i były wysoko oceniane przez Mozarta, L. Boccheriniego i ówczesnych krytyków (F.-J. Fétis), którzy uważali je za dobre wprowadzenie publiczności w język muz. znacznie ambitniejszych kwartetów Haydna. Większość symfonii pochodzi już z lat paryskich, ale zdradzają one cechy stylist. wypracowane na gruncie kwartetów (uproszczony styl Haydna, w atrakcyjny sposób połączony z mozartowską dramaturgią). Duże walory dydakt. posiadają duety na 2 skrz., skrz. i altówkę, skrz. i fl. W całym dorobku kompozytora istnieją liczne zapożyczenia, dokonane zarówno przez samego I. P., jak i późn. wydawców, często bez jego zgody. Wiele dzieł stanowi jedynie transkr. czy adapt. wcześniejszych utw. (lub ich części) na inne kombinacje instr., ze zmianą tonacji, metrum, rytmiki, z inną sekwencją części lub dodaniem nowych itp.; także niektóre pieśni są przeróbkami fragm. z jego kwartetów lub symfonii. Ta chętnie stosowana procedura „samopowielania” świadczy o pośpiechu i dużej ekonomii pracy w celu sprostania zapotrzebowaniom szerokiej publiczności. Autorstwo wydanego przez oficynę P. podr. Nouvelle Méthode de Pfte., contenant les principes du doigté (Paryż 1796) pozostaje sporne (I. P. lub J. Dusík).
Dodatkowe informacje o autorach i źródle znajdują się na stronie dyskusji.