Encyklopedja Kościelna/Abissynja
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Abissynja. W geografii starożytnej wszystkie kraje, leżące na południe Egiptu, nosiły ogólną nazwę Etjopji, której część, najbardziej wysunięta ku południowi, nazwaną została Abissynją, inaczej Habesz, od rzeki Hawasz, kraj ten przerzynającej. Niekiedy także nazywano te strony India citerior, albo państwem Meroe. Pierwsze nasiona wiary zaniesione tu były jeszcze za Apostołów (Dz. Ap. 8, 27), ale dopiero za Konstantyna W. udało się zaprowadzić tam chrystjanizm, około r. 316. Chrześcjański filozof Meropjusz z Tyru przedsięwziął podróż morską do Etjopji, celem zwiedzenia tego, mało znanego wówczas kraju. W towarzystwie swojém miał dwóch siostrzeńców: Frumencjusza i Edezjusza. W jednym z portów morza Czerwonego przez mieszkańców napadnięci, wszyscy podróżni zostali wymordowani, z wyjątkiem dwóch tych pięknych młodzieńców, oddanych królowi abissyńskiemu, jako niewolników. Wkrótce pozyskali oni zaufanie króla i jeden z nich został sekretarzem, drugi podczaszym królewskim. Po śmierci króla, Frumencjusz został nauczycielem następcy tronu i faktycznym rządcą Abissynji i, na tém stanowisku, z przybywających tam w celach handlowych Rzymian i Greków, założył małą parafję chrześcjańską. Gdy młody książę dorósł, Edezjusz wrócił do kraju i został kapłanem w Tyrze; Frumencjusz zaś udał się do niedawno na stolicę patrjarszą wyniesionego św. Atanazego, uwiadomił go o początkach nawrócenia w Abissynii i został przez niego na biskupa tego kraju wyświęcony[1]. Po powrocie prowadził, ze skutkiem pomyślnym, dzieło nawrócenia: nawet król przyjął chrzest św. i biskupstwo Axuma wkrótce zamienione zostało na stolicę metropolity (Abbuna), z 7 biskupstwami (Athanas. Apolog. n. 31. Baron, ad an. 356 n. 23). Cesarz Konstans usiłował tam zaprowadzić arjanizm, ale bezskutecznie. Od V wieku zapanował tam monofizytyzm, dotąd trwający. Abissyńczykowie praktykują niektóre obrzędy starożytnego Kościoła i niektóre ceremonie z judaizmu. Dzieci chrzczą przez zanurzenie, a chrzest, który zawsze udzielają przed kościołem, poprzedzają śpiewy na cześć N. Marji P. Następnie odmawiają głośno nicejskie wyznanie wiary, Ojcze nasz i trzeci rozd. Ew. św. Jana. Wodę do chrztu święcą przez okadzanie, mówiąc: „niech będzie pochwalony Ojciec, Syn i Duch”, poczém przesuwają przez wodę krzyż żelazny, mówiąc: „jeden Ojciec święty, jeden Syn święty, jeden Duch święty.” Następnie chrzczonemu wiążą na czole i na szyi sznurki bawełniane, umoczone w oleju św., w formie krzyża. Sznur jedwabny błękitny noszą przez całe życie na szyi, dla odróżnienia się od mahometan i żydów. Dzieciom udzielają komunję pod dwiema postaciami, ale aż do 25 roku życia są wolni od spowiedzi. Nie jedzą krwi i mięsa ze zwierząt zaduszonych na mocy Dz. Ap. (15, 29). Zachowują sabbat i obrzezanie, którego dopełniają nawet na dzieciach płci żeńskiej, co jednak nie ma u nich cechy obrzędu religijnego, tylko cel czysto hygieniczny; święcą także i niedzielę. W sabbat urządzają agapy i przyjmują komunję, po któréj nie wolno splunąć aż do zachodu słońca. W każdym kościele jedna tylko msza dziennie odprawiona być może. Nabożeństwo polega na śpiewaniu psalmów, czytaniu Biblji i tańcu z kijami, który odbywają ich duchowni. Modlą się do N. Marji P., którę nazywają Stworzycielką świata, do aniołów, do świętych, a szczególniéj do swojego patrona św. Frumencjusza. Świąt różnych jest około 180, a dni postu około 200 rocznie. Wielką skuteczność przypisują jałmużnie i pielgrzymce do Jerozolimy. Do uroczystości liczą: Trzech króli, obchodzone 18 stycznia, trzy święta na cześć św. Tekli i Znalezienie krzyża św. Pokarmy dzielą na czyste i nieczyste (np. kawa). Małżeństwo nie jest sakramentem; wielożeństwo jednak prawem zakazane; rozwody nader łatwe. Pokutę za grzechy przyjmuje czasem na siebie duchowny. Umarłych chowają zaraz, wśród jęków najętych płaczków i to w kościele albo obok kościoła, poczém następuje uczta. Jako monofizyci, przyjmują tylko pierwsze trzy sobory; ich Biblia, owoc pracy pierwszego misjonarza, obejmuje także księgę Henocha (ob. t. a i Przekłady Biblji). Liczne ich kościoły są bardzo szczupłe, a katedra, w formie kulistej, pokryta jest słomą i trzciną; na podłodze w kościołach leży mnóstwo kijów, na których wspierają się podczas długiego nabożeństwa, ławek bowiem, jak na całym Wschodzie, nie używają. Sufit świątyń zdobi krzyż mosiężny. Ściany tynkowane zewnątrz biało, wewnątrz są malowidła, ale bez gustu. W każdym kościele jest czworo drzwi, podług czterech części świata. Kościół dzieli się na przedsionek, miejsce święte, gdzie przyjmują komunję, i najświętsze, gdzie stoi arka przymierza (tabot, t. j. skrzynia namaszczona olejem św. marom), w której znajduje się na pergaminie imię patrona kościoła. Do tego miejsca wstęp dozwolony ma tylko kapłan. W razie dotknięcia arki przez kogo innego, a nie kapłana, kościół uważa się za sprofanowany. Oddają cześć obrazom, ale tylko malowanym, rzeźba zakazana. Nie używają krucyfixów, t. j. krzyżów z passją, ale tylko samych krzyżów i każdy kapłan nosi na sobie krzyż, który daje do pocałowania tym, których spotyka. Oprócz abuny (metropolity) i komura (biskupa), jest jeszcze aluka, zarządzający majątkiem kościelnym, kapłan, sprawujący ofiarę i djakoni, którzy przygotowują chleby do ofiary. Duchowieństwo jest świeckie i zakonne. Duchownym nie można zostać przed 18 rokiem życia i trzeba umieć czytać po etjopsku i śpiewać z księgi Jared. Zwierzchnikiem duchowieństwa zakonnego jest Etschge, przeor klasztoru Debra Libanos w Schoa (płd.-zach. część Abissynji), żałożonego w w. XIII. Duchowieństwu świeckiemu wolno pojmować żony, ale raz tylko; zakonnicy ślubują bezżeństwo. Tłumaczą Biblję głównie allegorycznie. Uznają czyściec, ale uczą także millenaryzmu. Usiłowania jezuitów, Propagandy i Lazarystów, w celu pozyskania Kościołowi zbłąkanych, nie wydały dotąd trwałych rezultatów. Podobnież i protestanckie nie cieszą się powodzeniem. Ob. Ausland 1843, d. 13 Lut. Gesenius, w Erscha i Grubera art. Kościół Etjopski; także Theol. Aethiopic. in Fabricii Salutaris lux Evang. Missions Magaz. v. Basel r. 1834. Isenberg u. Krapfs Journal. Combes et Tamisier Voyage en Abys. t. 4. Jowett Chistian Researches t. 1. Isenberg Abissin. u. die Ewang. Miss. Bonn. 1844. t. 2. Według listu miejscowego wikaryusza apostolskiego z r. 1867, liczba katolików dochodzi tu do 8000 w 9 parafjach (Alitiena, Halai, Keren, Hebo, Maharda Huny, Saganeili, Adekai, Massowa, Ambeito). Każda parafja ma kościół i 2 księży, z wyjątkiem Adekai, która nie ma kościoła, a księdza tylko jednego. Missję, pod przewodnictwem biskupa, składa 44 osób (21 kapłanów). W ostatnim lat dziesiątku missja ta straciła trzech wikarjuszów apostolskich. X. M-i.
- ↑ Baronjusz w Martyrologium (27 Paźd.) błędnie mówi o dwóch Frumencjuszach: etjopskim i indyjskim, nie wiedział bowiem, że Etjopja nazywała się także Indją.