Encyklopedja Kościelna/Abraxas
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Abraxas. Uczeni dzielą się na dwa obozy, chcąc wytłumaczyć i wyjaśnić znaczenie tego wyrazu. Na czele jednych stanął Neander (Genetische Entwickelung der gnostischen Systeme, 1818) i Gieseler (Kirchengeschichte 1,154), a na czele drugich, Bellerman (Versuch über die Gemmen etc.) i Münter (Versuch über d. Althert. d. Gnostiker). Neander jest za znaczeniem arytmetyczném, Bellermann za znaczeniom etymologiczném. Opierając się głównie na S. Ireneuszu (adv. haeres. 1. 24, 12. 7), Neander twierdzi, że Abraxas jest nazwą liczby mystycznej i oznacza liczbę 365, to jest summę οὐρανοὶ czyli królestw duchów, o jakich uczył w II wieku po Chrystusie, gnostyk egipski Bazilides; podobnie i kamienie (gemmy) Abraxasowe mają brać początek od bazilidjanów. Wyraz Abraxas albo Abrasax stanowi liczbę 365, jeżeli litery, które go składają, weźmiemy za cyfry greckie (α=l, ß=2, ρ=100, α=l, ξʹ=60, α=l, ς=200). Ponieważ, według nauki Bazilidesa, Bóg ukryty (Θεὸς ἄῤῥητος) objawia swą istotę w tych 365 sferach, czyli królestwach duchów, przeto, według bazilidjan, Bóg może być nazwany Abraxas. Abraxas jest tedy summą królestw duchowych, a te są tylko rozwinięciem Bóstwa. A zatém Abraxas ma być Bogiem objawionym, jak Θεὸς ἄῤῥητος jest Bogiem nie objawionym; podobnie jak u Filona Δόγος προφορικὸς różni się od ἐνδιάθετος. — Bellermann zaś doszedł do całkiem innego rezultatu. Mówi on, że wyraz ten złożony jest z dwóch wyrazów egipskich: abrak, co znaczy święty, czcigodny, błogosławiony, i sax (sadschi), wyraz, słowo; co ma znaczyć słowo święte, albo imię święte; przez to zaś imię święte rozumie się tajemnicze imię Boga Najwyższego, na którego miejsce właśnie Bazilides wynalazł imię Abraxas. Tak nazywały się i kamienie amuletowe, zachowane dotąd po wielu gabinetach archeologicznych, na których, oprócz tego wyrazu, wyrznięte bywają różne potworne postacie i godła symboliczne, mające oznaczać, podług bazylidjanów, główne przymioty Boże, których ci używali jako amuletów. Bliższą o nich wiadomość podaje wyżéj cytowane dzieło Bellermana. Że zresztą nie wszystkie abraksasowe amulety gnostyckiego są pochodzenia, dowodzi Gieseler u Ullmanna i Umbreita, Studien und Kritiken. 1830. s. 403, i n. (Hefele).
