Encyklopedja Kościelna/Aleander Hieronim
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Aleander Hieronim, ur. 13 Lut. 1480 r., w Matta pod Treviso, w Lombardji; pochodził z rodu hrabiów Leandri (a Leandro), ale ojciec jego był ubogim lekarzem. Jako młodzieniec już słynął z uczoności. W Wenecji był profesorem filologji i tu przyjacielskie stosunki zawiązał z Erazmem. R. 1508 Ludwik XII powołał go na profesora do Paryża. Powoływał go i Aleksander VI, Papież, na nauczyciela dla Cezara Borgii, ale chory wówczas Aleander, zaproszenia nie przyjął. Wyświęcony w Paryżu na kapłana r. 1514, został kanclerzem księcia biskupa, w Liège, a zarazem kanonikiem katedralnym. Gdy w kilka lat później pojechał do Rzymu, po kapelusz kardynalski dla swojego biskupa, Leon X zatrzymał go przy sobie, zrobił bibljotekarzem watykańskim, a 1520 r. wysłał go jako nuncjusza do Niemiec. Aleander żarliwie walczył przeciwko reformacji; przedewszystkiem zaś starał się skłonić młodego cesarza Karola V i Fryderyka, elektora saskiego, do energicznych kroków przeciwko kacerstwu. Chciał on przeszkodzić wystąpieniu Lutra na sejmie w Wormacji, ponieważ ten był już ekskommunikowany; nie mógł jednak swego żądania przeprowadzić. Na sejmie 13 Lutego 1521 r. miał trzygodzinną energiczną mowę przeciwko nowatorowi, zachowaną częściowo u Pallaviciniego (H. Concil. Trid. l. 1, c. 25) i u Seckendorfa (H. Lutheran. p. 149). Uchwalona na tym sejmie bannicja Lutra, miała być przez Aleandra napisaną. Dysputy z Lutrem nie przyjął, ponieważ przedstawiciel Papieża nie mógł z ekskommunikowanym o prawdzie wiary dysputować. Po sejmie udał się A. do Niderlandów, aby i tam przeciwko reformacji działać. Klemens VII wyniósł go na arcybiskupstwo Brindisi (1524), wysyłając przytém jako nuncjusza do Franciszka I, króla francuskiego. Razem z tym królem dostał się A. w bitwie pod Pawią (1525) do niewoli Karola V, ale wkrótce z niej wykupił się. R. 1531 po raz wtóry wysłany został do Niemiec jako legat, gdzie daremnie usiłował przeszkodzić zawarciu tak zwanego pokoju religijnego norymbergskiego w 1532 r. Paweł III mianował go kardynałem (1538), przeznaczył go na prezydującego, ogłoszonego już, ale nie przyszłego do skutku soboru powszechnego i wysłał go 1538 trzeci raz jako legata do Niemiec. Zmartwiony, że najżarliwsze jego usiłowania przeciwko reformacji były po większej części daremne, um. A. w Rzymie 31 Stycz. 1542, wkrótce po swoim powrocie z Niemiec, gdy pracował nad dziełem de Concilio habendo. Rady, jakie w tém piśmie pozostawił, były częstokroć spożytkowane w czasie soboru trydenckiego. Nie ma się co dziwić, że ten przeciwnik reformacji ściągnął na siebie nienawiść protestantów i liczne potwarze. Luter zapewniał, że A. nie był nawet chrześcjaninem, ale żydem, i że, pod pozorem żarliwości katolickiej, chciał on tylko swego Mojżesza wywyższać. Jako autor, pozostawił A. po sobie sławny swego czasu słownik grecko-łaciński, kilka prac lingwistycznych i poezji religijnych. — Daleko sławniejszym, jako pisarz, był o sto lat młodszy Hieronim Aleander, którego dziadek był bratem naszego kardynała. Ten młodszy A. ur. 1574, um. 1629, odznaczył się jako prawnik i starożytnik. (Hefele). N.
