Encyklopedja Kościelna/Ammian Marcelin
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ammian Marcelin, ur. w Antjochji, w Syrji, żył jeszcze na początku V w. Odebrawszy dosyć staranne wychowanie, poświęcił się na usługi cesarza Konstanejusza i odznaczył się męztwem nietylko na wschodzie, a zwłaszcza w wyprawie perskiej, na której towarzyszył Juljanowi Apostacie, lecz i na zachodzie, w Galji i Germanji. W późniejszych latach osiadł w Rzymie i oddał się pracy naukowej. Napisał wówczas swoją historję, znakomitą tak obszernością, jak i wartością wewnętrzną, p. t. Rerum gestarum libri XXXI. Opowiadanie swoje rozpoczyna od r. 91, na którym zakończył Tacyt, i prowadzi je do śmierci Walensa r. 378. Jednak 13 ksiąg pierwszych zaginęło; w pozostałych 18 opowiada dzieje od r. 352 do 378. Dzieło to jest dotąd główném źródłem do historji tych czasów, tém drogocenniejsze, iż autor jego był współczesnym świadkiem wypadków, albo nawet sam brał w nich udział. Do opowiadania o wypadkach, jako dowód swojej erudycji, dołącza szereg rozmaitych uwag, bądź jeograficznych, bądź ekonomicznych, jakie zebrał o Germanji. Notatki te mają wielkie znaczenie dla Niemców. Charakterystyczną cechą Ammiana, wyróżniającą go z szeregu innych pisarzy tej epoki, jest niezachwiana miłość prawdy, bezstronność i zdrowy sąd o rzeczy, tak dalece, że nawet Gibbon oddaje mu zasłużoną pochwałę. Z powodu znów umiarkowania, z jakiém przemawia o chrześcjanach, wielu autorów, a szczególniej Moscheim, uważali go za chrześcjanina; zdanie to jednak niepoparte jest niczém, owszem, przeciwi mu się wiele okoliczności. Jakkolwiek bowiem Ammian, w imię swej bezstronności, chwali niekiedy chrześcjan, a gani pogan, jednakże niekiedy czyni też wprost przeciwnie. Co się tyczy formy samej i stylu, sąd nasz o Ammianie musi być mniej pochlebny. Pamiętać jednak należy, iż Ammian nie był literatem z powołania, nie był nawet rzymianinem czystej krwi, lecz grekiem, i żył w tych czasach, w których język łaciński już znacznie podupadł. Usprawiedliwia to dostatecznie i twardość jego stylu i surowość jego wyrażenia. Historję Ammiana pierwszy A. Sabinus drukował Rzymie r. 1474. Z następnych jego wydań zasługują na wyszczególnienie: Henryka i Adrjana Valois, Jakóba Gronoviusza Wagnera, zwana Variorum. Joachim Lelewel, w opisie północnej Europy, opiera się przeważnie na wyjątkach z XXII księgi Dziejów Ammiana Marcelina. Cf. Narody na ziemiach słowiań. przed powst. Polski (Pozn. 1858); Heyne, Censura ingenii et hist. Ammiani Marcelini. (Fritz) A. B.
