Encyklopedja Kościelna/Ammonius
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Ammonius, z przydomkiem Saccas, ponieważ początkowo miał się utrzymywać z noszenia worków ze zbożem, przy ładowaniu okrętów. Urodził się z rodziców chrześcjańskich w Aleksandrji, pod koniec II w. i, podług świadectwa Euzebjusza i Porfyrjusza, wychowany był w religji chrześcjańskiej. Niepospolitemi obdarzony zdolnościami, oddał się z zapałem filozofji i założył w Aleksandrji szkołę publiczną. Głęboka i obszerna uczoność, a przytém wielka wymowa, ściągnęły doń znaczną liczbę chciwych wiedzy młodzieńców, zarówno pogan, jak chrześcjan. Pomiędzy tymi uczniami odznaczali się szczególniej: Hereklas, Origenes Adamautius, Orgines, Plotyn, Longin, Herennius i Olimpius aleksandryjski. Podług Hieroklesa, Ammonius był eklektykiem, usiłował, za pomocą nakręcanych tłumaczeń, wykazać zgodność filozofji platońskiej z arystotelesową, dał początek tak zwanej filozofji nowoplatońskiej. Filozofja jego miała być prawdą bezwzględną, miała być wyższą jednością, obejmującą w sobie wszystkie prawdy, jakie w różnych systematach filozoficznych i w różnych religiach, niewyłączając nawet religji chrześcjańskiej, zawierają się tylko częściowo i niezupełnie czysto. Nie zgadzają się na to, czy zostawszy filozofem, był on jeszcze cbrześcjaninem, czy nie. Filozofja jego, pomimo niektórych chrześcjańskich swych części, w całości uważana, jest niechrześcjańską, skoro chrystjanizm i religje pogańskie uważa on nie za przeciwieństwa, ale tylko za różne odmiany jednej prawdy, jaka dopiero w jego systemacie przychodzi do zupełnego rozwinięcia. Nadto, jeszcze i Porfirjusz podaje o nim, że zwróciwszy się do filozofji, wyrzekł się chrystjanizmu i powrócił do poganizmu. Euzebjusz jednak twierdzenie to Porfirjusza nazywa kłamstwem, pochodzącém tylko z nienawiści religji chrześcjańskiej i zapewnia wręcz przeciwnie, że Saccas, jako chrześcjanin, bardzo dobre pisał dzieła; Hieronim to samo mówi co i Euzebjusz; być jednak może, że jeden przepisał tu tylko po prostu z drugiego. I Grzegorz nysseński przywodzi jedno miejsce z Saccasa, gdy tymczasem Hierocles zapewnia, że żadnego nie pozostawił on po sobie pisma. Niezgodność tę świadectw, tym sposobem usiłowano w nowych czasach usunąć, że przypuszczono istnienie dwóch tego samego nazwiska uczonych aleksandryjskich, z których jeden był nowoplatonikiem Saccasem, a drugi pisarzem chrześcjańskim tego samego nazwiska, którego też z tej przyczyny brano za tamtego Saccasa. Pismami jego były: zupełnie zatracony traktat De consensu Moysis et Jesu, i Harmonja ewangelji, w której Saccas za podstawę wziął św. Mateusza, wypełniając jej luki z innych Ewangelji; zgodne zaś w Ewangeljach miejsca oznaczał na marginesie liczbami, nazwanemi capita (χεφαλαια), a od św. Hieronima zwanemi canones. Euzebius te canones użył do podziału tekstu, bez łączenia wszystkich Ewangelji w jedną całość, jak to jeszcze niekiedy widzieć można w dawnych rękopismach i starych wydaniach. Harmonja ewangeliczna Saccasa przechowała się tylko w tłumaczeniu Wiktora, biskupa kapuańskiego, a najlepiej przedrukowaną mamy w Biblioth. maxima Patrum, 1677 t. II i III i u Galanda t. II, gdzie razem w Prolegomenach p. LIV znajdują się bliższe objaśnienia. (Fritz) N.
