Encyklopedja Kościelna/Augsburgskie synody
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Augsburgskie synody. Literatura. Khamm, Hierarchia Augustana, 1709; Steiner, Synodi dioec. Augustanae, t. I. et II, Mindelheim 1766; Steiner, Acta Selecta Eccl. Aug., 1785; Harzheim, Concilia Germaniae; Braun, Gesch. d. Bischofe v. Augsb, 4. vol. 1813—1815. — Historja. Synody djecezjalne augsburgskie idą z biegiem historji ogólnej Kościoła niemieckiego i noszą ślady ducha każdej epoki, w której się odbywały. I. Z epoki od św. Bonifacego do św. Ulrycha, nie pozostał żaden ślad synodu, ani ustaw synodalnych w tej djecezji. Wiadomo tylko, że biskup Wicterp (Wigbert) był wezwany, wraz ze wszystkimi biskupami bawarskimi i niemieckimi, listem Grzegorza III do św. Bonifacego, na sobór, na którym prezydował ten ostatni (742). Statuty biskupa Simperta (778—808) nie były też statutami synodalnemi, lecz tylko regułą, jaką biskup, będący zarazem opatem w Murbachu, dał swoim zakonnikom (Harzheim, I 378. Petz, Anecd. II). Pewną jest też historycznie rzeczą, że tak zwane synody wiejskie, Synodi per villas (Steiner, Syn. I p. 3—23), odbywały się także w djecezji augsburgskiej, pod wpływem kapitularzy karlowingskich, które zalecały biskupowi, w towarzystwie swego archidjakona, odbywać wizyty synodalne. Codex manuscriptus, zachowany w starej bibljotece katedralnej, pochodzący podług Steinera z IX w., zawiera porządek tych synodów per villas, który jest dosyć zgodny z formułami synodalnemi Reginon'a i Burchard'a. Jest tu tak samo siedmiu przysięgłych świadków synodalnych, ten sam charakter inkwizytorjalny i sądowy tych wizyt biskupich, tyczących się tak świeckich jak i duchownych osób. II. Formalne synody w djecezji augsburgskiej datują dopiero od czasów św. Ulrycha (ob.), który, według bezimiennego autora jego żywota (Vita S. Udalrici, c. 6), odpowiednio do dwóch soborów prowincjonalnych rocznych, zbierał dwa razy do roku swoje duchowieństwo. Sławna jest, po tych soborach pozostała, Oratio synodalis. św. Ulrycha, znaleziona przez Welsera w rękopiśmie neresheimskim (Harzh. III 1. Steiner I 33—41. Braun, Gesch. I 276): rzuca ona światło na smutny stan owych czasów. Welser, Binius, Benedykt XIV i Steiner przyznają ją wyłącznie św. Ulrychowi; ale ponieważ w części prawie dosłownie zgadza się z homilją Leona VI, z mową synodalną biskupa Ratheriusa z Werony, przeto Mabillon (Porów. Acta ord. S. Bened. VII 416) może mieć słuszność, gdy poczytuje ją za formułę ogólną, którą św. Ulrych zastosował tylko w szczegółach do swojej djecezji. R. 1022 biskup Bruno przewodniczył na soborze w Seligenstadt, którego postanowienia obowiązywały jego djecezję. Na miejsce synodów djecezjalnych, natury więcej inkwizytorjalnej, rozpoczynają się od XI do XIII w. synody, noszące przeważnie charakter notarjalny (uprawnienie solenne wielkich donacji, przywilejów, załatwienie sporów w rzeczach doczesnych i t. p.), na których przytem robiono składki synodalne, bardzo częste w tej epoce. Za dowód można przytoczyć synod Waltera z r. 1135 (Harzh., III 330. Steiner, I 71. Braun, II 89) i synod biskupa Konrada (Harzh., III 376). III. Synody niemieckie, posiłkując się dekretem Gracjana, od końca XIII w. przybrały więcej prawny charakter; toż samo spostrzegamy w synodach augsburgskich tej epoki, a mianowicie w ustawach biskupa Fryderyka I (1309—1331, Steiner, I 73—96), oraz Burkarda z r. 1377, pomieszczonych w części w późniejszym zbiorze statutów kardynała Piotra. IV. Dekret bazylejski ożywił zaniedbane zgromadzanie soborów w djecezji augsburg. Biskup Piotr (1423—1463) ogłosił ten dekret na synodzie djecezjalnym, do którego statutów w części włączył prawa synodalne Fryderyka I i Burkarda (ibidem, I 97, 124). Zostawszy kardynałem, Piotr powtórnie ogłosił dekret bazylejski i statuta soboru prowincjonalnego mogunckiego z 1451 r., i zalecił częste kongregacje dekanalne, będące ostatnim szczeblem życia synodalnego (Harzh., V 398). Biskup Henryk IV (1505—1517) podał do druku 49 statutów synodu djecezjalnego z r. 1506, odbytego w Dillingen; co weszło odtąd we zwyczaj. Jego dwaj następcy, Krysztof (1517—1543) i kardynał Otton Truchsess (1543—1573), obydwa luminarze swego czasu, podtrzymywali synodami życie religijne w swej djecezji. Dowody, świadczące o ich gorliwości pod tym względem, znajdują się w synodach djec. z r. 1517 i 1520 w Dillingen, r. 1536 w Augsburgu, r. 1543 w Dillingen. Ustawy tych soborów są w zbiorze Steinera l. c. — V. Interim (ob.) Karola V i sobór trydencki dały w djec. augsburgskiej, jak i w całych Niemczech, nową pobudkę do odbywania soborów. Biskup Otton ogłosił edykt reformy Karola V, razem z ustawami synodu djecezjalnego, odbytego r. 1548 w Dillingen, jako przygotowanie do synodu prowincjonalnego; nawet tak dalece się posunął, iż się poddał sądowi tego zgromadzenia. Nową tę epokę synodów wyróżnia metoda, używana także na soborach djecezjalnych w Konstancji od r. 1567 i 1609, dzielenia się na stany, radzenia stanami i przedstawiania rezultatów tych obrad na piśmie biskupowi, jako posiadającemu jedynie prawo stanowienia, jus decisivum. Ale synod djec. z r. 1567, odbyty celem wykonania reform soboru trydenckiego, daje nam, przez ten podział na stany, raczej obraz upadku niż życia. Kiedy Otton zażądał daniny 1/20 części dochodów, na założenie małego seminarjum, według przepisów soboru trydenckiego, wszystkie stany dały jedną odpowiedź, że nie są w stanie tego zrobić. Plan biskupa upadł. I taka silna wola, jak kardynała Ottona, jak Henryka V z Knöringen (1598—1646), nie mogła nic wskórać, w skutek mnóstwa przeszkód wywołanych skargami, jakie podniosły przeciw uchwałom trydenckim suprymowane korporacje, i w skutek oporu wielu klasztorów męzkich i żeńskich, obstających za swemi egzempcjami i nie chcących uznać jurysdykcji biskupiej. Dla tego Henryk pobudził papieża Pawła V, że ten wezwał go, przez breve z d. 25 Maja 1610, do odbycia synodu djecezjalnego, na którymby zaradzono wykonaniu kanonów soboru trydenckiego, zwłaszcza tyczących zakładania seminarjów. Zebrany sobór w Paźdz. 1610 r. do Augsburga, był ostatnim: wielka część wezwanych członków (opatów, przeorów, komendarzy) najprzód już zapowiedziała, że nie przyjmie w nim żadnego udziału (Steiner, Acta synod. II 527—530). Nowy projekt składki pieniężnej na seminarjum, spotkał się z wielkim oporem synodu; rezultat był więc tylko połowiczny, pomimo wielu wydanych wówczas uchwał. Stolica Święta wielokrotnie chciała wznowić synody, ale na próżno. R. 1650 otrzymano w Augsburgu monitum kongregacji Tłum. sob. tryd., aby zwołano sobór synodalny. R. 1656 Papież Alexander VII wysłał do wszystkich biskupów i arcybiskupów niemieckich upomnienie, aby odbywali wizyty i synody djecezjalne (Acta, p. 236—240). Ale tak ówczesny administrator djecezji augsburgskiej Jan Rudolf de Rechberg, równie jak biskupi Konstancji, Eichstädtu, Frejsingenu i Ratysbony odpowiedzieli, że zachodzi wiele trudności do odbywania soboru, i że ograniczyć się muszą do pilnego odbywania tylko wizyt biskupich.
