Encyklopedja Kościelna/Balmes Jaime
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Balmes Jaime (Jakób), ksiądz, jeden z najznakomitszych uczonych współczesnych, ur. 28 Sierp. 1810 z ubogich rodziców w Vich, w Katalonji. W uniwersytecie Cervera (teraz zniesionym) otrzymał stopień licencjata teologji, a niedługo i doktora. Następnie w rodzinném mieście swojem zajmował się prywatnie nauką. Zdaje się, że, pomimo wielkich jego zdolności, nie wiele wówczas go ceniono. R. 1837 dla chleba przyjął nauczycielstwo matematyki w Vich. Na te czasy przypada jego znakomita broszura o majątku kościelnym (Observationes sociales, politicas y economicas sobre los bienes del clero), skierowana przeciwko ówczesnym czynnościom rewolucji. Broszura ta zrobiła nawet wielkie wrażenie w kortezach, gdzie Martinez de la Rosa całe z niej stronice odczytywał. Niedługo potem przeniósł się Balmes do Barcelony i napisał tam Uwagi nad położeniem Hiszpanii (Consideraciones sobre la situacion de Espana), zwrócone pko Esparterosowi, który wówczas stał na szczycie swojej potęgi. W tym czasie też, pobudzony dziełem Guizota o cywilizacji Europy, napisał klassyczne dzieło o protestantyzmie (El protestantismo comparado con el Catolicismo en sus relaciones con la civilizacion europea). Dzieło to, przetłumaczone zaraz na język francuzki i niemiecki, rozniosło sławę jego po za Pireneje. Razem ze swymi przyjaciółmi, Roca y Cornet i Ferrer y Subirana, począł Balmes wydawać w Barcelonie pismo perjodyczne, p t. La civilizacion, które później p. t. La sociedad sam dalej prowadził. Pomiędzy innemi, rozbierał B. w tém piśmie powtarzane najczęściej zarzuty pko religji. Artykuły te uzupełnione wydał później p. t. Listy do sceptyka (Cartas a un esceptico, w niem. tłum. wyszły u Manza w Regensb. 1852). Wydał też jednocześnie naukę religji dla dzieci (La religion de mos trada ad alcance de los ninos), które doczekało już wielu wydań i bardzo upowszechnione jest w Hiszpanji i w częściach Ameryki, mówiących po hiszpańsku. W czasie bombardowania Barcelony (1843), gdy bomba wpadła do jego pokoju, w którym pracował i rozbiła mu kanapę, zajęty był właśnie pisaniem popularnej logiki, p. t. El Criterio (przetłumaczona na franc. i niem. 1852). Po upadku Espartery, Balmes został powołany do Madrytu, gdzie wywierał wpływ zbawienny nietylko przez wydawanie gazety (El pensiamento de la Nacion), ale i przez wysokie swoje stosunki. Wówczas brał on udział w przeprowadzeniu myśli ożenienia młodej królowej Izabelli, z najstarszym synem don Karlosa, coby najpewniej posłużyć mogło do zagojenia politycznych cierpień kraju. Przyjął nawet na siebie polityczną missję do don Karlosa i doprowadził do tego, że ten zrzekł się tytułu królewskiego i prawa swoje przelał na hr. Montemolin. Ale intrygi dworu francuzkiego rozbiły ten plan zupełnie. Ostatnie lata swego życia poświęcił Balmes w Katalonji wyłącznie pracy umysłowej i pisaniu swoich dzieł filozoficznych. W najznakomitszém z dzieł swoich, w filozofji fundamentalnej (Filosofia fundamental), rozpatruje zasadnicze pojęcia tej umiejętności, z taką bystrością i głębokością, że mu to dzieło zapewnia jedno z pierwszych miejsc pomiędzy myślicielami nowożytnymi. Bardzo też pożyteczną jest ostatnia jego praca, podręcznik filozoficzny (Filosofia elemental, przetłumaczony na niem. Lehrbuch der Elemente der Philosophie, Regensb. 1852). Łacińskie tłumaczenie tego dzieła zrobił sam Balmes, na życzenie Affra, arcybiskupa paryzkiego. Dawno cierpiący na piersi, umarł z tego cierpienia 9 Lipca 1848 r. Balmes, wielki polityk, filozof i teolog, niezaprzeczenie wywarł wpływ niemały na swoich spółczesnych, przywracając w znacznej części społeczeństwa poszanowanie dla starych katolickich tradycji i w życiu publiczném. Z wyjątkiem rewolucjonistów, Balmes od wszystkich był szanowany: miasto rodzinne wystawiło mu pomnik marmurowy. Oprócz wymienionych, możemy przytoczyć jeszcze jego pisma: Escritos postumos, 1850 w Barcelonie, zawierające zbiór różnych rozpraw; Poesias postumas, tamże. Polityczne jego pisma, w wielkim tomie in 4, wyszły także po jego śmierci w Barcelonie. N.
