Encyklopedja Kościelna/Bamberg
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom I) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bamberg (Arcybiskupstwo). Terrytorjum leżące przy zbiegu rzek Menu i Regnitz, w północnej stronie dzisiejszego królestwa Bawarskiego, stanowiło kiedyś księstwo Bambergskie, mające rozległości 65 mil kwadratowych; było ono przed erą chrześcjańską zamieszkałe przez plemiona słowiańskie. Ślady czci bałwochwalczej słowiańskiej odkryto na placu katedralnym i pod kryptą tej świątyni r. 1771, 1834. Kraj ten przyjął chrześcjanizm za czasów Karlowingów; pomiędzy wymienionemi z owych czasów 15 kościołami, znajduje się i kaplica zbudowana na dzisiejszém wzgórzu katedralném, na miejscu składania dawnych ofiar dla bogini zwanej Złota baba, od której może i miasto Bamberg wzięło swą nazwę. Przez dziewięć wieków Bamberg był silnym zamkiem hrabiów na Babenbergu. Po ich wygaśnięciu, w osobie Ottona III, zamek ten, z przyległościami, przeszedł do księcia Henryka Bawarskiego, od tego do syna Henryka VI bawarskiego, a później do św. Henryka (II), cesarza niemieckiego (Cf. Ludwig, Script, Bamberg, t. I, p. 430). Ten dał go w darze swej pobożnej małżonce, Kunegundzie, córce Sygfrieda z Luxemburga, i tam razem z nią, w dwa lata po swoim wyborze na cesarza Rzymskiego, obchodził uroczystość Narodzenia Najśw. Panny (1004), i wtedy postanowił fundować tam biskupstwo i zbudować katedrę. Budowa tej katedry i układy z biskupem Eichstedtu i Würzburga, celem oznaczenia granic nowego biskupstwa, trwały do 1007. Nowa ta djecezja obejmowała 4 archidiakonaty: bambergski, kronachski, hollfeldski i ikolsheimski (Eggelsheim). Pierwszym biskupem Bambergu był kanclerz Eberhard, zaieżał on bezpośrednio od Stolicy Świętej. Henryk II był do końca życia swego opiekunem tej fundacji, a bogate dary w gruntach, przywilejach, sprzętach i ozdobach kościelnych, świadczą o hojności pobożnego monarchy i jego małżonki. Cesarz Henryk obrał tutejszą katedrę na miejsce wiecznego spoczynku: tu też złożono zwłoki jego 17 Paźdz. 1024 r., a żony jego Kunegundy 10 Marca 1040 r. Biskup bambergski miał pierwszeństwo przed innymi biskupami cesarstwa; spory tylko częste zachodziły o prawo precedencji, pomiędzy nim a wielkim mistrzem krzyżackim. Dobra jego wszystkie zależały wprost od cesarstwa. Miał on obszerne posiadłości w Karyntji, któremi zarządzał vice dominus. Gdyby nowomianowany cesarz nie miał posiadłości swoich w Niemczech, biskup bambergski obowiązany był przenieść swoją rezydencję do Karyntji, do Villach, a cesarz taki zajmowałby pałac biskupi w Bambergu. Sprawy sądowe decydował biskup w ostatniej instancji i nie było od niego apellacji do cesarza. Czterech wielkich dygnitarzy cesarstwa uważanych było, na mocy przywileju Henryka II, za dziedzicznych dostojników dworu biskupa bambergskiego, i dla tego składali mu hołd ze swej godności i z części swoich terrytorjów. I tak, król czeski składał mu hołd za miasto Pragę, jako wielki podczaszy; elektor bawarski, jako wielki mistrz, składał mu hołd za Auerbach; elektor saski, wielki marszałek, składał hołd za Witenbergę i Trebnitz; elektor brandeburgski, wielki szambelan, za Cüstrin. Książęta ci obowiązani byli, przez swoich posłów, asystować przy ingresie i przy konsekracji biskupa. Pierwszych 8 biskupów wybierał sam cesarz, jako patron kościoła. Od końca walki o inwestytury do sekularyzacji, wybór należał do kapituły. Pomiędzy biskupami Bambergu, najznamienitszymi byli: Suidger de Mayendorf, który został Papieżem pod imieniem Klemensa II (1047), fundator słynnego opactwa Theres nad Menem; Günther, który udał się na krucjatę 1064 r. i umarł w drodze z powrotem 1065, w Weisenburgu, zwłoki jego sprowadzone do Bambergu i złożone w katedrze; Otton I, z Meranji, odnowiciel katedry, spalonej r. 1081, apostoł Słowian i Wendów, zaliczony w poczet świętych († 30 Czerwca 1139). Reformacja XVI w. i w tej części kościoła katolickiego, jak i gdzie indziej, zostawiła ślady spustoszenia. Biskup Jerzy III († 1522), uwiedziony obietnicami nowatorów, otworzył wrota swej owczarni ich propagandzie. Za jego następcy, Weiganda z Redwitz († 1556), wojna chłopów i na jego wtargnęła terrytorjum: część djecezji wpadła w ręce heretyków i dostała się pod inne panowanie. Biskupi Neithart z Thüngen i Godfryd z Aschhausen, przy pomocy książąt i panów bawarskich, pozyskali na nowo Kościołowi większą część obałamuconego ludu. Wojna trzydziestoletnia oszczędziła miasto i terrytorjum bambergskie. Książe biskup Melchior Otton († 1635) założył w Bambergu, sławny swego czasu uniwersytet, po którym dziś pozostało tylko liceum. W XVIII wieku, najznakomitszymi biskupami byli: Lotarjusz Schönborn († 1720); książę biskup Fryderyk Karol Schönborn, nazwany Fleury'm niemieckim († 1746); Ludwik Erchthal, jeden z najuczeńszych książąt Kościoła. Sekularyzacja nastąpiła w tej djecezji r. 1804, za administracji księcia biskupa Franciszka Busseck i jego synowca i koadjutora Jerzego Karola Fechenbach. Konkordat, zawarty roku 1817 pomiędzy Bawarją i Stolicą Świętą, podniósł Bamberg do arcybiskupstwa.—Katedrę bambergską poświęcił dnia 6 Maja 1012 Jan, patrjarcha akwilejski. Pożar w niedzielę Wielkanocną 1081 zniszczył ten kościół tak dalece, że zaledwie mury pozostały. Biskup Rupert († 1101) i jego następca Otton święty przywrócili katedrę do dawnej świetności; powtórne jej poświęcenie miało miejsce 3 Kwietnia 1111. Katedra bambergska jest jednym z najwspanialszych pomników byzantyńskiego stylu, jakie powstały w dawniejszej epoce wieków średnich. R. 1780 kapituła powzięła smutną myśl przerobienia wnętrza tej starożytnej katedry w stylu rokoko na ówczas panującym we Francji; szczęściem, koszta tej przeróbki przeszkodziły wykonaniu tego planu. Stary ten i szacowny pomnik został wszelako, w tej epoce, zeszpecony różnego rodzaju przeróbkami i odnowieniami, tak dalece, że Ludwik, król bawarski, wielki znawca i opiekun sztuki, musiał zarządzić całkowitą restaurację tej świątyni, by ją przywrócić do pierwotnej czystości stylu. Restauracja trwała od 1828 do 1836 r. Trzecie tedy poświęcenie tej katedry odbyło się d. 21 Grud. 1841 (Cf. Beschreibung d. bischöfl. Grabdenkmäler in Dom zu Bamberg, Bamb., 1827. Jaeck, Bamberg wie es war, 1843). Miasto Bamberg liczy 18,629 kat. 1,511 protest, i 600 żydów; ma 4 parafje. Dawny Bamberg był równie bogaty w klasztory i pobożne fundacje, jak i inne miasta cesarstwa; klasztor św. Michała był najsławniejszy (Cf. Andr. Goldmayer, Histor. Beschreibung d. bischöfl. Residenz Bamberg, Nürnb. 1644). Bamberg ma, w swojém liceum, wyższą szkołę teologiczną i bibljotekę bogatą w rękopisma. Archidjecezja na 68 milach kwadr. przestrzeni, liczy 259,100 kat., obok 284,571 protest. i 12,000 żydów. W 20 dekanatach jest 179 probostw, 33 wikarjatów i t. p. razem 267 oddzielnych stacji pasterskich. Arcybiskup ma dochodu 15,000 florenów. Liczba kapłanów była 1864 r. 413, t. j. jeden na 627 dusz. Z zakonów męzkich są tu tylko franciszkanie (4 kl.); zakonnic różnych reguł znajduje się około 200 osób. Szkół ludowych katolickich jest 495. Jedyny sobór bambergski odbył się 1011 r. Neher, Kirchl. Geogr. u. Statist. II 298.
