Encyklopedja Kościelna/Berruyer Józef Izaak
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Berruyer Józef Izaak, jezuita franc., ur. 7 List. 1681 r. w Rouen, syn szlachetnej normandzkiej familji, wychowywał się u jezuitów. Sławny i uczony Hardouoin, znany też ze swoich paradoksów, był mistrzem młodzieńca, który od niego przejął wiele zdań i takowe dalej rozwijał. Nauczał w różnych kolegjach, um. 1758 r. w Paryżu. Berruyer powziął zamiar przerobienia Biblji na książkę, w jakich ówczesny świat gustował, coś w rodzaju powieści lub romansu: jakoż ogłosił w 1728 r. w Paryżu pierwszą część swej pracy, p. t. Histoire du peuple de Dieu depuis son origine jusqu'à la naissance du Messie, tirée des seuls livres saints, ou le texte sacré des livres de l'Ancien Testament réduit en un corps d'histoire, 7 vol. in 4-o i 10 t. in 12. W dziele tém Berruyer skraca lub parafrazuje tekst Pisma św., wedle upodobania, przedstawia pewien rodzaj romansu, w którym mnóstwo obrazów niewłaściwych, obrażających dobry smak, wiele scen gorszących. Patrjarchowie występują jako Celadony, kobiety biblijne grają role Astrei. Autor rozwodzi się nad miłostkami Putyfary, nad kokieterją Judyty i t. d., jedném słowem robi z Biblji romans, a nadto podaje wiele zdań krzywych i błędnych, jak np: „Bóg stworzył świat, uczyniwszy wprzód wieczność,“ „złe wzmaga się wciąż na hańbę Zbawicielowi.“ Pomimo to historję Berruyer'a chciwie czytano, zalecała się bowiem wykwintnym stylem, żywém obrazowaniem i przyjemném opowiadaniem wypadków, choćby najzwyczajniejszych. Kilka było wydań, tłumaczono ją na hiszpański i włoski język. Poważniejsi jednak czytelnicy, tak świeccy, jak duchowni, byli oburzeni. Podnieśli głos sami jezuici: znakomity o. Tournemine zażądał zniszczenia tej książki. Jenerał jezuitów, zbadawszy dzieło, które stało się źródłem zgorszenia, zakazał drugiego wydania, chociaż w nim starano się wiele opuścić lub przerobić. Edycja z r. 1733 nosi ślady tych poprawek; co do treści i ducha dzieło zostało, czém było. Berruyer ciągnął dalej swą pracę, nie zważał na wystąpienie przeciwko niej kilku biskupów, i r. 1753 ogłosił drugą część, p. t. Histoire du peuple de Dieu depuis la naissance du Messie jusqu'à la fin de la Synagogue, 4 t. in 4-o. Tenże sam duch co i pierwszej części; w wykonaniu zachodzi różnica. W uwagach autor jest rozwlekły, styl napuszony przechodzi w zimną gawędę, w niczém nie dorównywającą żywości stylu pierwszej części. Roku 1757 zaczął drukować trzecią część, która ukazała się dopiero po śmierci autora r. 1758: nosi tytuł: Paraphrase littérale des Epitres da Apôtres, d'après le commentaire latin du P. Hardouin, 2 vol. in 4-o. I ta część przepełniona jest myślami dziwacznemi. B. był wezwany do odwołania błędów, w dziele jego zawartych, a dzieło samo zamieszczono na indeksie. Benedykt XIV potępił je r. 1758, jako zawierające zdania błędne, niedorzeczne, gorszące, tchnące herezją, lub jej sprzyjające. Inkwizycja rzymska za Klemensa XIII potępiła dwa pisemka, ogłoszone w obronie dzieła Berruyer'a. Na język niemiecki tłum. Weimer, z aprobatą sławnego Febronjusza (ob.), który je zalecał do czytania kapłanom. Nowa edycja 1827 w Besançon, w 10 t. in 8-o, tém się zaleca, że poprawiona została przez 2 dyrektorów seminarjum w Besançon; na język polski tłumaczył Michał Korybut Wiśniowiecki, kancl. w. lit., potém wojew. wileńsk. (1744), ale znany jest tylko tom II: Historja ludu Bożego od początku zaczęcia swego aż do narodzenia Messjasza, przez Ks. J. I. Berr. przetł. r. 1740, t. II w Warsz. u Pijarów. Biogr. universelle t. IV str. 340. (Stemmer). W. F.
