Encyklopedja Kościelna/Boecjusz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Boecjusz (Boëthius) Anicius Manlius Torquatus Severinus, rzymianin znakomitego rodu i filozof z czasów panowania we Włoszech Teodoryka, króla Ostrogotów. Ur. między r. 470 a 475, um. 524 czy też 526 r. Średniowieczni pisarze błędnie zrobili z niego męczennika (Act. ss. t. VI Maji p. 51 sqq.), do czego pozorem było, że zginął z rozkazu króla arjańskiego i że jego imię nosiło kilka pism teologicznych w obronie prawdziwej wiary napisanych; ale z dokładniejszego badania życia i pism wynika, że, według wszelkiego prawdopodobieństwa, nawet chrześcjaninem nie był (Geschich. d. Philosophie v. Ritter, t. VI p. 580—598; Bonner Zeitschrift f. Philosophie u. kathol. Theologie, Neue Folge 6ter Jahrg. II Heft p. 140—146). Dla filozoficznych studjów w średnich wiekach położył wielkie zasługi, przetłumaczeniem i objaśnieniem greckich dzieł Euklidesa, Nikomacha, Archimedesa, Pytagorasa, a szczegolniej Arystotelesa o arytmetyce, jeometrji, mechanice, muzyce, logice, fizyce i etyce. Był to ostatni Rzymianin na polu umiejętności, a stojąc na kresie granicznym między pogaństwem i chrytjanizmem, przed najściem barbarzyńców w skutek wędrówki narodów, rezultaty i skarby pogańsko-filozoficznego ukształcenia przekazał chrześcjanom. Znakomite pochodzenie, uczoność i szlachetny charakter zyskały mu godność senatora w Rzymie i wielki wpływ u króla Teodoryka. Tymczasem dwaj urzędnicy dworscy, których niesprawiedliwym postępkom stawił opór, oczernili go przed tym królem, iż dąży do wolności senatu, i z cesarzem w Konstantynopolu zdradzieckie prowadzi układy o oswobodzenie z pod panowania Ostrogotów. Bez wysłuchania, Boecjusz skazany został i, po długiém więzieniu, śmiercią ukarany. W więzieniu, w Ticino, napisał sławne swoje dzieło: De consolatione philosophiae. Że posiadanie ziemskiego dobra właściwie nie może nikogo szczęśliwym czynić, a zatém jego strata też nieszczęśliwym czynić nie może. Czy na świecie rządzi przypadek? Czy wola ludzka jest wolna? Jak wolność ludzkiej woli z przewidzeniem bożem pogodzić? Takie przedmioty i pytania traktuje on w owej filozoficznej rozprawie. Z tego głównego jego dzieła wykazuje się także jego stanowisko względem chrystjanizmu. Nie jest ono ani wyłącznie pogańskiém, ani wyłącznie chrześcjańskiém. Wprawdzie widać w nim wpływ chrystanizmu, ale nie był on u niego jeszcze ziarnem nowego duchowego życia; Boecjusz chrystjanizm pojmował jako szkołę filozoficzną, zaczerpnął tedy z niego tyle do swego w gruncie nowoplatońskiego na świat poglądu, o ile się to z nim pogodzić dało, lub też, jako dalszy rozwój i oczyszczenie tego systematu. Od nowoplatoników, którzy stając w obronie pogaństwa w uszlachetnionej postaci, skrytém przyjęciem chrześcjańskich pierwiastków starali się sam chrystjanizm, jako zbyteczny wystawić, różni się Boecjusz stanowiskiem swojém do chrystjanizmu, gdyż ani otwarcie, ani skrycie przeciw niemu nie występuje, owszem, w całości swego poglądu, znowu się ku niemu przybliża. Cztery teologiczne traktaty: De S. Trinitate; Utrum Pater et Filius et Sp. S. substantialiter praedicentur; De duabus naturis in Christo contra Eutychen et Nestorium; Brevis fidei christiane complexio, fałszywie mu są przypisywane; tak jak i o wiele późniejsze dzieło: De disciplina scholarium. Dzieła jego wyszły w różnych wydaniach: w Norymberdze 1476; w Bazylei 1570; w Lejdzie 1671; w Paryżu 1680. De consol. philosoph. wydał w ostatnich czasach Teodor Obbarius, w Jenie 1843 r. (Marx.) W. B.
