Encyklopedja Kościelna/Bracia miłosierdzia
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom II) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1873 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Bracia miłosierdzia (Fratres misericordiae Beati Johannis de Deo). Pomiędzy różnemi szpitalnemi zakonami, zakon braci miłosierdzia jedno z pierwszych miejsc zajmuje. Założył go św. Jan Boży (ob). Gdy bowiem święty ten, po wielu błędach życia, pomyślał o poprawie, postanowił służyć Bogu w ubogich i chorych. Chodził więc po ulicach miasta Granady w Hiszpanji, obwołując: „Bracia moi, czyńcie dobrze dla miłości Boga!“ a zebrane jałmużny obracał na wsparcie ubogich i chorych. R. 1540 wynajął nareszcie dom w Granadzie i urządził go na pielęgnowanie chorych; dom ten był początkiem wielkiego szpitala w Granadzie i zakonu, noszącego dotąd nazwisko założyciela. Biskup Granady obejrzał nowy zakład i zaczął go popierać, ale jeszcze ani on, ani św. Jan Boży nie myśleli o nowym zakonie: chcieli tylko, co najwięcej, utworzyć stowarzyszenie z ludzi świeckich, którzyby się podjęli doglądania chorych w szpitalach, a od innych świeckich właściwą odzieżą się odróżniali. Pierwszymi uczniami i towarzyszami św. Jana Bożego byli: Antoni Martin i Piotr Velasco. Tym i późniejszym ich towarzyszom, Jan za życia swego nie naznaczył żadnej reguły; szli za jego przykładem i za jego przepisami co do pielęgnowania chorych. Po jego śmierci, zaszłéj w 1550 r., słuchali brata Antoniego Martina, nazywając go swoim majorem (przełożonym). Temu Antoniemu, po otrzymaniu bogatych darów Filipa II, udało się założyć szpital w Madrycie, a wkrótce Korduba, Lucena i inne hiszpańskie miasta uzyskały szpitale, urządzone według przepisu św. Jana Bożego. D. 1 Stycz. 1572 Papież Pius V potwierdził nowe towarzystwo i dał mu regułę św. Augustyna, z pełnomocnictwem wybierania przełożonego (majora) i wyświęcania ze swego grona jednego brata, aby o zbawienie ich duszy i chorych miał pieczę. Poddał ich także pod jurysdykcję biskupów djecezjalnych. Przy tej sposobności, brat Sebastjan Arias, który po zatwierdzenie papiezkie jeździł do Rzymu, otrzymawszy bogate wsparcie Jana austrjackiego, założył w Neapolu szpital Najświętszej Panny Zwycięzkiej, a za drugą podróżą do Rzymu, zdołał także sławny szpital w Mediolanie założyć. Towarzystwo pomyślnie się rozwijało i 1586 r. liczyło już 18 szpitali: odbyło zatém w Rzymie pierwszę jeneralną kapitułę, na której ułożono projekt konstytucji zakonu. Papież Paweł V, brewem z d. 7 Stycznia 1611 r., uznał ich za rzeczywistych zakonników, a 15 Kwietnia 1617 potwierdził ich konstytucje. Od 1592 r. zakonnicy hiszpańscy nie stoją w żadnym związku z klasztorami, po za granicami tego królestwa położonemi; zakon zatém ma dwóch jenerałów: jednego dla Hiszpanji i Indji zachodnich, który do dzisiejszego dnia rezyduje w Granadzie, i drugiego dla Francji, Niemiec, Polski i Włoch, rezydującego w Rzymie. W Indjach zachodnich zakon liczy cztery prowincje. Członkowie jego w różnych krajach, różne noszą nazwiska. W Hiszpanji nazywają się braćmi gościnności, we Włoszech fate bene fratelli, lub tylko ben fratelli, zkąd powstało polskie bonifratrzy. We Francji zajęła się nimi królowa Marja de Medicis, dając im pierwszy szpital w Paryżu, na przedmieściu Saint-Germain. W Marcu 1602 r. Henryk IV dał im otwarte listy i pozwolenie przyjmowania w całém jego państwie szpitali, jakie im ofiarowane będą. W skutek tego powierzono im 24 szpitale, nad któremi zwierzchność trzymał jeneralny wikarjusz, w Paryżu rezydujący. Z Francji wychodziły kolonje zakonników także i do Ameryki. Następnie, w pierwszym z tych dwóch krajów bracia miłosierdzia prawie wszyscy padli ofiarą rewolucji, ale działalność ich tak była pożyteczna, iż po przywróceniu porządku i o nich znowu pomyślano. Teraz mają znowu liczne klasztory i pod nazwą fréres de la charité niezmiernie dużo dobrego robią. Mianowicie oddają się bardzo gorliwie pielęgnowaniu obłąkanych. I polscy zakonnicy tej reguły mieli osobnego jeneralnego wikarjusza (Cf. Helyot t. IV str. 170 i dalsze). W Niemczech także wcześnie się rozkrzewili. Gdy mianowicie z początku XVII wieku książę Karol Euzebjusz Liechtenstein poznał w Rzymie pożyteczną działalność tych braci, wracając, wziął dwóch z sobą do Niemiec, Gabrjela hrabiego Ferrary i Jana Chrzciciela Casinetti, i 1605 w Felsbergu, w niższej Austrji, zbudował im osobny klasztor, urządzony do przyjęcia chorych i we wszystko bogato zaopatrzony. To był pierwszy ich klasztor w Austrjackiej monarchji i, wraz z później założonemi instytucjami zakonu, tworzy osobną prowincję, niemiecką nazwaną. Już 1614 r. bracia miłosierdzia od cesarza Macieja w Wiedniu otrzymali, unter dem Werd, w dzisiejszém Leopoldstadt, dom na osiedlenie. Cesarz Ferdynand II 21 Września 1624 udzielił im liczne przywileje, znaczne wsparcie roczne i pozwolenie na zbieranie składek w Wiedniu i we wszystkich jego krajach koronnych. Powstały więc ich klasztory w różnych miastach Austrjackiej monarchji. Zaraza, która 1713 r. do Wiednia wtargnęła, ściągnęła wszystkich tamecznych braci do służby w lazarecie, gdzie wszyscy prawie ofiarą swego poświęcenia padli. Uznając ich pożyteczność i ścisłe wypełnianie obowiązków, stopniowo w krajach Austrji oddano temu zakonowi 27 klasztorów i dwa domy rekonwalescentów; na czele tych wszystkich stał konwent wiedeński, jako metropolitalny klasztor. Z owych 27 szpitali, jest 13 w Węgrzech i w krajach z niemi połączonych, 3 w Czechach, 4 w Morawji, 3 w Austrji, 1 w Styrji, 1 w górnym Szląsku, 1 w Galicji wschodniej i 1 w Illirji. Dwa domy rekonwalescentów są w Wiedniu i Presburgu. W klasztorach w Zagrzebiu i Gorycji w 1845 pielęgnowano także i kobiety chore. R. 1836 bracia miłosierdzia z Wiednia objęli także, powierzony im przez króla Ludwika bawarskiego, klasztor w Neuburgu, w biskupstwie augsburgskiém, gdzie potém jeszcze dwa klasztory wystawili. Bracia tego zakonu czwartym ślubem zobowiązują się, przez całe życie, oddawać pielęgnowaniu chorych. Nowicjat trwa rok, ale po jego upływie, według rozporządzenia Papieża Aleksandra VIII z d. 10 Lipca 1655, młody profes musi jeszcze rok w professorium wytrwać, jakby w drugim nowicjacie. Kierunek szpitala powierza się świeckiemu ordynarjuszowi i nadzorcy chorych, którym powinien być chirurg doświadczony. Czas wolny członkowie zakonu winni poświęcać na nabywanie wiadomości chirurgicznych i medycznych. Na kapłanów nie wielu wyświęcać się powinno, ażeby studja i kapłańskie obowiązki nie zajmowały czasu i nie osłabiały w nich gorliwości służenia chorym. Ubiór przepisany składa się z habita z czarnego sukna, szkaplerza tegoż samego koloru, pasa skórzanego i małego okrągłego kaptura. Zakon obecnie posiada dosyć klasztorów, szczególnie w Meksyku; Hiszpanja nawet, wśród powszechnego tam w ostatnich czasach burzenia klasztorów i kościołów, trochę łaski dla braci miłosierdzia okazuje. Co do ich ustawy i karności, ob. Reguła św. Augustyna, wraz z ustawami zakonu św. Jana Bożego, potwierdzona przez Jego Świątobliwość Pawła V (po niemiecku), Wiedeń u J. Thomas, 1795. — Do Polski sprowadził ich r. 1609 Walenty Wilczogórski i oddał im w Krakowie swoję kamienicę przy ulicy św. Jana, zkąd później przeniesieni na Kazimierz, do klasztoru po ks. trynitarzach. W Zebrzydowicach, (w Galicji) klasztor i szpital p. tyt. św. Florjana fundował r. 1612 Mik. Zebrzydowski, wojewoda krak.; w Pułtusku, r. 1615 Henryk Firlej, bp płocki, lecz posunąwszy się na arcb. gnieźnieńskie, zabrał z sobą bonifratrów do Łowicza. W Gdańsku, fund. Jan Teszmer, wojew. malborgski; w Łucku, r. 1639 ks. Baltazar Tyszka; w Lublinie, r. 1649 Mikołaj Swirski, suffr. chełmski, ztąd przeniesieni za miasto na Czwartek, do klasztoru pokarmelickiego. Tenże założył klasztor w Krasnymstawie, zkąd przeniesieni do Zamościa. We Lwowie, r 1650 fund. Jan Sobieski, chorąży koronny (późniejszy Jan III). W Przemyślu, fund. 1665 r. Piotr Mniszech, pisarz przemyski; w Podogrodziu, Stanisław Lubomirski. W Warszawie, najprzód na Lesznie osadził ich r. 1650 Bogusław Leszczyński, podskarbi koronny. R. 1664 Tobiasz, łowczy, i Jan Andrzej, referendarz koronny, bracia Morsztynowie, wymurowali klasztor i kościół św. Jana Bożego przy placu saskim i tam przenieśli zakonników. August II, w zamiarze rozprzestrzenienia ogrodu saskiego, wybudował kościół z klasztorem na gruncie parysowskim 1725, gdzie dziś się znajduje jeden już tylko zakonnik. Na Litwę sprowadził ich r. 1635 Abraham Wojno, bp wileński, do Wilna; do Nowogródka r. 1649 Kazim. Leon Sapieha, podkancl. lit. W Mińsku, fund. 1700 Antoni Teod. Wańkowicz, stolnik miński; w Grodnie, Karol Piotr Pancerzyński, bp wileński; w Wysokiem Litewskiém, r. 1785 Aleks. Sapieha, kancl. lit. r. 1836, Ukazem z d. 17 Marca 1836, wszystkie klasztory bonifratrów na Litwie oddane zostały pod bezpośredni zarząd biskupów djecezjalnych.
