Encyklopedja Kościelna/Calas Jan
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Calas Jan, przez długi czas przedmiot zarzutów, czynionych katolikom, z powodu dokonanego na nim morderstwa, na zasadzie niesprawiedliwego sądowego wyroku. Calas ur. 19 Marca 1698 w Lacaparède, w Langwedocji, religji kalwińskiej; d. 19 Paźd. 1731 r. ożenił się z Anną Różą Cabibel, kalwinką, i jako kupiec osiedlił się w Tuluzie, ciesząc się powszechném poważaniem. Miał wiele dzieci i doszedł już do 63 lat, gdy jeden z jego synów, Marek Antoni, człowiek posępnego charakteru, powiesił się w domu ojcowskim, d. 13 Paźd. 1761. Wkrótce wieść się rozeszła, iż własny ojciec go zamordował za to, że, idąc za przykładem jednego z braci, okazał chęć przejścia na religję katolicką. Gdy w skutek tej pogłoski katolicy urządzili nabożeństwo żałobne za nieszczęśliwego Marka Antoniego, a w ludzie okazało się wielkie wzburzenie, uwięziono rodzinę Calas, a naczelnika jej Jana Calas stawiono przed parlamentem w Tuluzie. Parlament, większością 8 głosów przeciwko 5, skazał go na śmierć, naznaczoną za dzieciobójstwo, t. j. na łamanie kołem, chociaż Calas ciągle, nawet brany na tortury, upewniał o swojej niewinności. Egzekucja nastąpiła 9 Marca 1762, a nieszczęśliwa rodzina, której majątek skonfiskowano, schroniła się do Genewy. Wolter, mieszkający w Ferney pod Genewą, poznawszy nieszczęśliwych zbiegów, wraz z adwokatami Eljaszem de Beaumont i Loiseau de Mauleons, uzyskał rewizję wyroku. Parlament paryzki 9 Marca 1765 r. uznał niewinność egzekwowanego Jana Calasa. Ludwik XV kazał zwrócić majątek rodzinie i podarował jej 30,000 liwrów. Parlamentu tuluzkiego nie pociągnięto jednak do odpowiedzialności, ani też ukarano tych, którzy dali pobudkę do nieszczęśliwego procesu. Z tego powodu ani wyrok paryzkiego parlamentu, ani rozporządzenia królewskie nie znalazły łaski u fanatycznych przeciwników „katolickiego“ fanatyzmu. Poeci i malarze skwapliwie wyzyskali tę historję. Blin de Sainmore 1765 wydrukował śpiew heroiczny pod tytułem: J. Calas, à sa femme et à ses enfants; C. F. Weisse napisał niemiecką tragedję: Der Fanatismus, oder Jean Calas, Lipsk 1780. Podobne dramatyczne utwory wydali we Francji: M. Laya 1790, Chénier 1791, Th. le Mierre 1790. Literatur und Theaterzeitung für 1780 zamieściła akta procesu. Cf. Mémoire de Donat Calas pour son père, sa mère et ses frères, 1762 przez Woltera, który przy tej sposobności wydał sławną swoją książkę: Traité sur la tolérance a l’occas. de la mort de J. Calas, Paris 1763 i później. Mémoires à consulter et consultation pour la dame Anne-Rose Cabibel etc. p. Elie de Beaumont, Paryż 1762. Mémoire pour Donat, Pierre et Louis Calas, par Loiseau de Mauléons, Paryż 1762. Dokumenty tej sprawy znajdują się w największym komplecie w de la Ville, Continuation des causes célèbr., Paris 1770 tom I. Coquerel (pastor protest.), Jean C. et sa famille, Paris 1858. Ob. także dzieło ks. Adrjana Salvan, Hist. du procès de Jean Calas à Toulouse, d’après la procéduro authentique et la correspondance administrative, Toulouse 1863 8-o (2 fr.). W. B.
