Encyklopedja Kościelna/Campian Edmund
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Campian (v. Campion, Campianus) Edmund, ur. 1539 r. w Londynie. Nauki odbywał w Oksfordzie, w szkole przy Christ-Church (Krist-Czörcz), i, jako wybrany uczeń, przeznaczony był do powitania królowej Marji Tudor, gdy ta zwiedzała Oksford. Campian wypowiedział wtedy piękną łacińską mowę. Ten sam zaszczyt spotkał go w r. 1566, gdy w obec królowej Elżbiety miał także mowę, w imieniu uczniów szkoły oksfordzkiej, i bronił tez z filozofii naturalnej (Campiani Opuscula selecta s. 330...). Po ukończeniu nauk poświęcił się stanowi duchownemu w anglikańskim kościele. Ze swego stanowiska zajmując się kwestjami teologicznemi, jak również widząc gwałtowne prześladowanie katolików w swym kraju, przyszedł do przekonania o fałszywości swego wyznania i udał się do Irlandji. Tu zajmował się studjami nad historją kościelną tejże wyspy i złożył wyznanie katolickiej wiary ok. r. 1569. W r. 1570 widzimy go w Douai nauczycielem humaniorów w kolegjum, założoném dla angielskiej młodzieży katolickiej; ztąd w r. 1573 udał się do Rzymu, przyjęty został do jezuitów, wyświęcony na kapłana (1578), później wysłany na nauczyciela retoryki i filozofji do Pragi czeskiej, następnie do Wiednia. W r. 1580 Grzegorz XIII zażądał od jenerała jezuitów, aby posłał zdolnych misjonarzy do Anglji. Wybór padł na Campiana i Parsons’a. Misja taka groziła niezawodném męczeństwem (cf. Elżbieta król. ang.), jednakże obadwa misjonarze chętnie się jej podjęli. W Anglji rozesłał Campian do ministrów anglikańskich broszurę, potajemnie drukowaną p. t. Rabsaces romanus, seu decem rationes oblati certaminis causa fidei, redditae academicis Angliae (1581), gdzie wzywał ich na publiczną dysputę i zarazem przedstawił gruntownie powody swego przejścia na łono Kościoła. Pomimo że żądana dysputa nie przyszła do skutku, bo Campian musiał się ukrywać, jednak Rabsaces spowodował wiele nawróceń, nawet w wyższych sferach angielskiego społeczeństwa. Ztąd obostrzono poszukiwania przeciw autorowi, schwytano go i do więzienia wtrącono. W czasie procesu zarzucono mu, jako zbrodnię, że przysiągł nieograniczone posłuszeństwo biskupowi rzymskiemu; nadto, posądzono o spisek przeciw królowej, o zachęcanie do powstania i t. p. Jedynymi świadkami byli tylko oskarżyciele i apostaci. Torturami chciano na Campianie wymódz przyznanie się do winy; lecz gdy te nic nie pomogły, bez żadnych prawnych dowodów skazano na powieszenie i ćwiertowanie. Wyrok wykonany został d. 1 Grudnia 1581 r. Hume, opierając się na powadze Camdena, utrzymuje, jakoby Campian przyznał się do zdrady stanu. Jednakże inni, nawet protestanccy historycy, twierdzą, że Campiana jedyną zbrodnią było, iż był katolikiem i misjonarzem. Co się zaś tyczy Camden’a, rzeczą jest powszechnie wiadomą, iż dzieło jego przed drukowaniem fałszował Jakób I. Kardynal Allen dowodnie wykazał, że Campian był misjonarzem, nie agitatorem politycznym. Z dzieł Campiana, Decem rationes często były przedrukowywane i na różne języki tłumaczone. Na polski język tłumaczył Gasper Wilkowski (Dziesięć mocnych dowodów, iż adwersarze Kościoła Powszechnego w porządney o wierze dysputacyey upaśc muszą... z krótką sprawą iego, Kampiana, męczenniczego dokonania y odpisu Witakierowego. A przytym na Antidotum kalwińskie odpowiedź y z nowokrzczeńcami rosprawa, z strony przyczyn nawrócenia Gaspra Wilkowskiego. R. 1584 40) i ks. Piotr Skarga (Dziesięć wywodów... położone są na przodku dwa listy... Kampiana, jeden do Rad y Senatu król. angiel., drugi do Generała Soc. Jesu. A na końcu męczeństwa jego krótka historja dołożona jest. Wilno 1584 8-o). Ob. Jocher Obraz bibljograf. histor. t. II n. 2923... Inne pisma Kampiana: Kroniki Anglji, Irlandji i Szkocji (Chronicles of England, Ireland and Scotland, London 1577, 2 v. f. Dublin 1809); Narratio divortii Henrici VIII regis Angliae ab uxore et ab Ecclesia (w Nicolai Harpsfeldii Historia anglicana ecclesiastica... opera Richardi Gibboni Soc. J., Duaci 1622 f. i osobno ibid. 1624); Epistolae variae ad Mercurianum Generalem Soc. Jesu (Antverp. 1631). Uczeń Kampiana Robert Turner († 28 Listop. 1599) zebrał wszystkie dziełka i opisał żywot jego, co wszystko wydał drukarz koloński Jan Kinck (Roberti Turneri... volumen primum, secundum, Coloniae Agr. 1615 80). Inne wydanie opracował Sylwester Petra Sancta (Edm. Campiani Decem rationes... et alia ejus opuscula selecta, Antverp. 1631 8-o). Oprócz Turnera, żywot Kampiana opisywał Piotr Paweł Bombino, jezuita (ur. ok. r. 1575 † 1648 r.): Vita et martyrium Edmundi Campiani martyris angli e Soc. J., Mantuae 1620 80. Dobra jest bjografja Kampiana, przez o. Alexis Possoz (ob.) wydana 1864 r. Literaturę ob. De Backer, Biblioth. des écriv. d. l. comp. de J. 2 ed. Cf. Räss, Die Convertiten, II 84... X. W. K.
