Encyklopedja Kościelna/Carvajal Jan
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Carvajal (Carvagial). 1. Jan ur. w Trúxillo, w Andaluzji, kardynał biskup z Porto, oddał wielkie usługi Kościołowi za papieztwa Eugenjusza IV, Mikołaja V, Kaliksta III i Piusa II, jako legat papiezki w Niemczech, Czechach, Węgrzech; um. w Rzymie 6 Grud. 1469 r., odbywszy 32 poselstwa. Biegły w prawie kanoniczném i cywilném, był najprzód audytorem Roty, następnie gubernatorem Rzymu. R. 1441 widzimy go na sejmie w Moguncji, jako posła Eugenjusza IV, z Mikołajem z Kuzy, odpierającego zwycięzko zarzuty soboru bazylejskiego przeciwko Papieżowi, gdzie udowodnił że nawet pod względem formy detronizacja tegoż Papieża była nieważną. Ale książęta trwali przy swej neutralności i żądali (w Sier. 1439 r.) dla roztrzygnienia sporu pomiędzy Eugenjuszem IV a Feliksem V, zwołania nowego soboru, byle nie w Bazylei, ani we Florencji. Zamiast soboru odbył się sejm w Frankfurcie nad Menem w Czerwcu 1442 r. Carvajal zasiadał na nim, w imieniu Papieża, z Mikołajem z Kuzy i Jakóbem z Ferrary. Gdy Fryderyk III, po koronacji w Akwizgranie (17 Czer. 1442 r.), przybył w Sierpniu do Frankfurtu, proponowano mu znowu, ażeby zwołał sobór w Niemczech. Propozycje, robione na sejmie norymbergskim (1444), były także daremne. Tegoż r. C. udał się na sejm do Pragi czeskiej, chcąc nakłonić kielichowców (kalikstynów) do zachowania kompaktatów (ob. Hussyci) i pojednania z Kościołem rzymskim; lecz usiłowania jego były bezowocowne. Szczęśliwiej mu się powiodło poselstwo, odbyte r. 1446 wraz z Tomaszem de Sarzana, biskupem bolońskim (później Papieżem Mikołajem V), i z Mikołajem Kuza, na sejmie frankfurckim. Eugenjusz IV, ufny w przychylność cesarza Fryderyka III i większości książąt niemieckich, usunął r. 1445 ze stolic arcybiskupich elektorów kolońskiego i trewirskiego, jako przechylających się na stronę Feliksa V, miejsca ich innymi obsadził, co obraziło wszystkich elektorów. Chodziło tedy o ułagodzenie książąt niemieckich i o pozyskanie ich dla prawego Papieża. Posłowie, zręcznie popierani przez Eneasza Sylwjusza, tak tę sprawę szczęśliwie poprowadzili, że w tym jeszcze roku posłowie niemieccy pojechali do Rzymu, gdzie 5 i 7 Lut. 1447 zawarte zostały konkordaty (ob.) ze Stolicą Apostolską. Eugenjusz IV wynagrodził Tomasza de Sarzanna i Carvajala kapeluszem kardynalskim 17 Grud. 1446 (Platina in Nicolao V). C. wprzód już był mianowany biskupem Placencji w Hiszpanii, gdzie postawił sławny most na rzece Tagu, zwany mostem kardynała. Po śmierci Eugenjusza IV (23 Lutego 1447 r.) wstąpił na Stolicę Apostolską Mikołaj V, który, na podstawie konkordatów, żądał zapewnienia sobie przyrzeczonych indemnizacji i dla tego wysłał znowu Carvajala do Niemiec. C. otrzymał na sejmie aszafenburgskim 21 Sierpnia 1447 r. sankcję konkordatu przez Fryderyka III i książąt niemieckich, a 17 Lutego 1448 w Wiedniu przywiódł do skutku oddzielny układ, nazywany konkordatem aszafenburgskim lub wiedeńskim (ob. Konkordaty). Z Wiednia powtórnie udał się do Pragi. Przyjęty był (1 Maja) z wszelkiemi honorami, jednakże nie przychylił się do podwójnego żądania Czechów, a mianowicie potwierdzenia kompaktatów i konsekracji Jana Rokiczany na arcybiskupa pragskiego. Nie mógł się na to zgodzić, bo Czesi tłumaczyli na swoję stronę kompaktaty, Rokiczany zaś prawowierność wielce była podejrzaną (ob. Czescy bracia). Podług opisu Amanati’ego, zaprosił on kardynała na dysputę, mowę swoję zaczął od słów: Aeternum Patris verbum, zaczął drugi i trzeci raz i zmieszany zamilkł. C. te same słowa wziąwszy za temat, wypowiedział świetną mowę. Poselstwo to jednak było bezskuteczne. Następca Mikołaja V († 24 Marca 1455 r.), Kalikst III, głównie uwagę swoję zwrócił na krucjatę przeciw Turkom i w tym celu wysłał Carvajala do Niemiec i Węgier. Przy pomocy Kapistrana (ob.) zebrał armję czterdziestotysięczną, która, połączywszy się z hufcami bohaterskiego Jana Hunyada (ob.), odniosła nad Turkami świetne zwycięztwo pod Belgradem 22 Lipca 1456. C. w imieniu Papieża pogodził Fryderyka III z Władysławem, kr. czeskim i węgierskim. R. 1458 zagodził spory magnatów węgierskich z korzyścią dla Macieja Korwina, który tron opanował. Mniej przychylnym okazał się dla Jerzego Podiebrada, który t. r. przeprowadził wybór swój na króla czeskiego. Tymczasem umarł Kalikst III († 6 Sierpnia 1458 r.); następca jego Pius II, celem uorganizowania wspólnego działania wszystkich książąt chrześcjańskich przeciwko Turkom, zwołał ich na walny sejm do Mantui na 1 Stycz. 1459 r., dokąd i sam przybył. Jednakże skończyło się na świetnych obietnicach, o których urzeczywistnienie musiał się starać kardynał Bessarion w Niemczech i u Fryderyka III, ponieważ obecność Carvajala konieczną była w Węgrzech, którym Turcy coraz bardziej zagrażali. Usługi Carvajala wynagrodził Pius II wyniesieniem go na kardynała biskupa (Porto ad titulum S. Rufinae). Bezinteresowność, wytrwałość, jakiej dawał dowody we wszystkich poselstwach, z uszczerbkiem swego mienia i zdrowia, charakter prawy, w niczém nieposzlakowany, słusznie wyjednały mu to wysokie stanowisko. Kiedy r. 1464 Pius II, wezwawszy na krucjatę świat chrześcjański, choć za głosem jego poszła tylko Wenecja, udał się do Ankony, aby ztamtąd kierować wyprawą, zamierzył najprzód wysłać do Peloponezu Carvajala. Kardynał, pomimo późnego wieku i nadwątlonego zdrowia, przyjął ten rozkaz z młodzieńczym zapałem, mówiąc: „Pars haec vitae ultima Christo neganda non est,“ i natychmiast podążył na pomoc Raguzanom, zagrożonym bardzo przez Turków. Po Piusie II († w Ankonie 15 Sierp. 1464) nastąpił Paweł II. Ten w wielu ważnych kwestjach szanował radę Carvajala: za jego też zdaniem Papież uroczyście ogłosił detronizację Podiebrada (1466 r.). C. zostawił dzieła: Defensio Sedis Apostolicae; Relatio compendiaria legationum suarum; Epistolarum volumen; Orationes sacrae et profanae. Cf. Pii II Comment.; Card. Papicnsis Epp. et cann.; J. Cochlaei Hist. Hussit.; Balthasar Porregnus, Elogia cardin. Hispan. Jos. Palatii Fasti Cardinales, II 253; Eggs, Purpura docta l. III p. 134.
