Encyklopedja Kościelna/Crusius Marcin
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Crusius (Kraus) Marcin, syn księdza apostaty, ur. w Graben, niedaleko Gräffenbergu, w djecezji bambergskiej. Od najmłodszych lat okazywał wielkie zdolności do nauki, pod przewodnictwem ojca nauczył się języków starożytnych, w których później wydoskonalił się w Ulm, Strasburgu i Tybindze; w ostatniém mieście uczył się, oprócz języków, filozofji i teologji. Po ukończeniu nauk uniwersyteckich, przyjął obowiązki nauczyciela prywatnego, nie zaniedbując prac literackich. R. 1554 mianowany rekt. szkoły w Memmingen, a następnie objął katedrę języków greckiego i łacińskiego, którą zajmował aż do śmierci r. 1607. Jakkolwiek wykładane przezeń przedmioty nie miały bezpośredniego związku z teologją, jednakże zajmował się ciągle tą nauką. Wielki brał udział w pracy Jakóba Andreae (ob.), który usiłował nawrócić greków na luteranizm. W tym celu kilkakrotnie pisał listy do patrjarchy konstantynopolitańskiego, którego koniecznie chciał przekonać o zgodności nauki kościoła greckiego z protestantyzmem, przesłał mu tłumaczenie na język grecki wyznania augsburgskiego, dokonane przez Pawia Dolsciusa. Lecz grecy wkrótce poznali się na dążnościach reformy, zmiarkowali, że naczelnicy protestantyzmu chcą ich oszukać, ukrywając prawdziwą treść swego wyznania. Przychylne z początku odpowiedzi greków Crusiusowi i jego kolegom, powoli zmieniły się na odmowne do tego stopnia, że w końcu patrjarcha grecki prosił, ażeby go uwolnili od dalszej w tym względzie korespondencji, i chociaż później jeszcze wyprawiano do niego listy, on je bez odpowiedzi pozostawiał. Ztąd pochodzi krzyk Wita Müllera w jego Oratio de vita et obitu Martini Crusii: „sunt superstitiosi et superbi Graeci, pontificiis superstitiosis longe magis superstitiosi“ s. 40. Na tém się skończyła korespondencja teologów tybingskich z patrjarchą greckim. Jednakże C. nie zraził się tém niepowodzeniem, zaczął oddziaływać bezpośrednio na lud, i w tym celu ogłosił Corona anni, wielki zbiór kazań luterskich, przetłumaczonych na język grecki, w 4 t. in-f. Witten. 1603. Lecz i ten środek nie udał się: synod grecki, zgromadzony w Jerozolimie r. 1672, potępił protestantyzm, jako herezję. Teologiczne jego prace dotyczą układów prowadzonych z grekami i znajdują się w dziele Turco-Graecia i Acta et scripta theologorum wirtembergensium, i w wyżej przytoczonej Corona anni; wartość ich jest więcej historyczna niż teologiczna. Napisał także wiele rozpraw o osobach biblijnych, jak o Ewie, Agarze, Lii i Racheli, o Ruth, Annie, Abigail, Betsabei, Jesabel, i Atalji, Elżbiecie, Marji, Thabith i t. d.; tłumaczył na język grecki 44 psalmów i kazań niemieckich, miewanych w zborze tybingskim; dzieła te nie mają żadnej wartości, tłumaczenie wszakże jest gładkie. Znaczna część jego prac nie była wcale drukowaną. Za życia trudno mu było znaleść wydawców. Corona anni ukończona r. 1586, a zaledwie wydrukowaną była r. 1603. Cf. Życiorys jego przez Andrzeja Osiander, Tybinga 1607 r., tudzież mowę Wita Müllera, Tybinga 1608. (Welte) X. W. M.
