Encyklopedja Kościelna/Cyryll Jerozolimski św.

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł	Encyklopedja Kościelna (tom III)
Redaktor	Michał Nowodworski
Data wyd.	1874
Druk	Czerwiński i Spółka
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Indeks stron
Artykuł w Wikipedii

›››

[564]2. Jerozolimski bp. (Cyrillus Hierosolymitanus), święty (18 Marca), Ojciec Kościoła. Ur. około 315 r., wychowany w Jerozolimie, zdaje się że z początku był mnichem, tak przynajmniej dozwalają wnosić pochwały, jakie oddaje ustronnemu życiu. Znajomość pisarzy świeckich dowodzi jego wykształcenia w szkołach retoryki; dobrze był obznajmionym z Pismem ś. i dziełami chrześcjańskich pisarzy. R. 334 v. 335 bp jerozolimski Makary wyświęcił go na djakona, a następny biskup Maksym na kapłana 345 r. Maksym powierzył mu przygotowywanie katechumenów do chrztu i oświecanie tych, którzy dopiero co zostali ochrzczeni. Cyryll należał do stronnictwa tych, którzy lubo najzupełniej przyjmowali decyzje soboru nicejskiego przeciw arjanizmowi, jednakże mieli odrazę do wyrazu όμοούσιος (współistotny), bo podejrzywali w nim sabeljanizm (s. Athanas., De Synodis c. 12; Socrates, Hist. Eccl. II 39). Z tego to zapewne powodu Akacjusz, metropolita Cezarei [565]palestyń., do którego jurysdykcji należała Jerozolima, uważając C-a za stronnika arjanizmu, po śmierci Maksyma, na bpa Jerozolimy (351 r.) wyświęcił C-a ^[1]). Cyryll jednak bronił prawowiernej nauki i, z tego zapewne powodu, nie uznawał władzy metropolity cezarejskiego nad sobą. Akacjusz postanowił się zemścić. Powstał był podówczas w Jerozolimie głód: Cyryll, jako gorliwy pasterz, ratował skarbami kościelnemi potrzebujących, między innemi sprzedał drogocenną zasłonę, sprawioną przez Konstantyna W. Akacjusz wziął ztąd pozór do oskarżenia C-a o przywłaszczenie skarbów kościelnych (Sozomen. Hist. Eccl. IV 25), powołał go przed swój sąd: gdy jednak C. się nie stawił, Akacjusz odsądził go od bpstwa i, nie zważając na apelacje, z Jerozolimy wypędził (ib. cf. Socrates II 40; Theodoret. Hist. Eccl. II 26), Wygnany ze swej stolicy, udał się C. do Antjochji, potém do Tarsu. W tém ostatniém mieście ścigał go Akacjusz: napisał do Sylwana bpa list, z doniesieniem o wyroku swoim, lecz że Sylwan mocno był przekonany o niewinności C-a, a nadto widział, z jak wielkim pożytkiem C. naucza wiernych w Tarsie, nie zważał na Akacjusza. W krótce potém zwołany był sobór do Seleucji (359 r.). Cyryll udał się nań i zasiadł między biskupami. Akacjusz, powołując się na swój wyrok, chciał, aby C. był wyłączony z soboru (Theodoret l. c.); że jednak poleconém było wprzód rozstrzygnąć spory dogmatyczne, żądanie Akacjusza pozostało bez skutku, owszem, gdy po ułożeniu składu wiary rozpatrzono sprawę Cyrylla, uznano go niewinnym, Akacjusza zaś jako heretyka od bpstwa odsądzono (Socrates II 40). Akacjusz na złożonym przeważnie z arjańskich bpów synodzie w Konstpolu 360 r., znów swoje oskarżenie powtórzył, wyjednał potwierdzenie swego niesprawiedliwego wyroku; opierających się, do podpisania różnemi sposobami zniewolił (Sozomen IV 25, Socrat. II 42) i u cesarza otrzymał, że Cyryll na wygnaniu jeszcze pozostać musiał. W Jerozolimie, przez cały czas wygnania C-a (od 356), dwóch przesunęło się bpów (Socrat. II 45). Wrócił zaś C. na swą stolicę po śmierci cesarza Konstancjusza (3 Listop. 361), za Juljana Odstępcy. R. 367 jeszcze raz został wygnany ze swej stolicy, za Walensa ces.; 378 r., gdy ces. Gracjan przywrócił z wygnania prawowiernych bpów, C. do Jerozolimy powrócił i był później na soborze konstplitańskim 381 r. (Theodoret V 8, 9). Um. 18 Marca 386 r. Teodoret (II 26) nazywa go acerrimum apostolicae doctrinae propugnatorem. Dokładnie opracowany żywot ś. C-a przez Touttée, w wydanych przez tegoż Opp. s. Cyr. Cf. Bolland. Acta ss. 18 Mart. G. Delacroix, S. Cyr. de Jérusalem, sa vie et ces oeuvres, Paris 1865. Do najważniejszych dzieł ś. C-a należą Catecheses (Κατηχήσεις). Są to nauki o artykułach wiary chrześcjańskiej, miewane już do katechumenów drugiej klasy, zwanych competentes (Catechesis I—XVIII), już do neofitów, czyli tak zwanych illuminati (Catech. XIX—XXIII); poprzedza je wstęp (Procatechesis). W katechezach do świeżo ochrzczonych rozwija ś. C. to, o czém disciplina arcani nie pozwalała mówić do nieochrzczonych, t. j. o sakramentach [566]Chrztu, Bierzmowania, Eucharystji i o Mszy ś. Nazywają się one także Catecheses mystagogicae i wykładane były podczas tygodnia wielkanocnego, pierwsze zaś (Catech. 1—18) w wielkim poście. Wszystkie razem stanowią ważne źródło dla dogmatyki i liturgiki (Plitt, De Cyrilli Hieros. orationibus catecheticis, Heidelberg 1855). Inne pisma ś. C-a są: Homilia in Joan. 5, 2—16 de paralitico; Epistola ad Constantium imperat., gdzie opowiada o cudowném zjawisku ognistego krzyża na niebie w r. 351, kiedy objął bpstwo jerozolimskie. Od niego wreszcie ma imię Liturgja jerozolimska, skrócona z liturgji ś. Jakóba. Homilia in Luc. 2, 22 przypisywana ś. C-wi, nie jest jego dziełem. Opera s. Cyrylli Hieros. gr. et lat. cum notis A. Aug. Touttée, ed. Prudentius Maranus, Paris 1720 f. (najlepsze wydanie; oba wydawcy benedyktyni kongreg. ś. Maura), Venet. 1763; ap. Migne, Patrol, gr. t. 33; edd. Reischl et Rupp, Monachii 1848—60, 2 v. in-8; sprostowania do Cateches. mystagog., Homil. in Joan. i do Epla ad Constan. wydał Nolte, w Theolog. Quartalschr., Tübing. 1861. Przekłady: Des heil. C. Schriften (same Catecheses) ubers. ron J. M. Feder. Bamberg u. Würzburg 1786. Oeuvres completes de S. C. de Jer. trad. par Ant. Faivre, Lyon 1844 2 v. in-8. Jocher (Obraz bibliogr. hist. II n. 2544) wylicza dzieła ś. C-a drukowane u nas w łac. i słowiań. językach.  X. W. K.

1. Sokrates (Hist. Eccl. l. 2 c. 38) mówi, że Akacjusz wypędził Maksyma, z biskupstwa, a Cyrylla wyświęcił; Teodoret (Hist. Eccl. II 26) zaś, że Cyryll objął to bpstwo, Maximo ad immortalem vitam translato. To ostatnie jest rzetelniejszém, bo synod kplitański (381 r.) w liście swoim do Papieża (ap. Theodoret. V 9) uznaje, że Cyryll canonice ab eppis provinciae olim fuit ordinatus.