Encyklopedja Kościelna/Czechy
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom III) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Czechy. (Zaprowadzenie chrześcjaństwa). W IV w. przed Chryst. kraj ten zajmowali Bojowie, lud celtyckiego pochodzenia, zkąd poszła jego nazwa: Boihemum, Boeheim Boehmen (Tacitus, Germania c. 28). Około 12 r. przed Chr. osiadło tu niemieckie pokolenie Markomanów pod wodzą Marboda. Pomimo to że Markomanowie (Marchmänner) na początku ery chrześc. w blizkiém pozostawali zetknięciu z Rzymianami, przez długi czas wszakże nie spotykamy u nich żadnego śladu chrześcjaństwa. Dopiero pod koniec IV w. królowa Markomanów Fritigil powzięła zamiar przyjęcia chrztu ś. Podanie głosi, że jakiś człowiek nieznany, przypadkiem z Włoch w owe okolice przybyły, opowiedział królowej o czci i sławie, których używa wybrany sługa Boży, wielki bp Ambroży. Fritigil wyprawiła posłańców z podarunkami do Medjolanu i prosiła Ambrożego o przysłanie jej piśmiennego wykładu nauki chrześc. Ambroży napisał dla niej mały katechizm. Fritigil, zdjęta czcią ku znakomitemu mężowi, pośpieszyła do Medjolanu, aby go osobiście poznać; lecz ku jej niewypowiedzianemu smutkowi święty bp tymczasem życie zakończył († 4 Kw. 397. Paulinus in vita s. Ambrosii). Wkrótce potém Hunnowie pod Attylą obalili państwo Markomanów, w którém usadowił się słowiański lud Czechów, od gór Karpackich przybyły. Czesi byli odnogą wielkiego szczepu słowiańskiego, zajmującego od półowy IV wieku niziny Dunaju, od morza Czarnego do Adrjatyckiego. W VII w. przybyli tu Kroaci i Serbowie i zajęli prowincje Illiricum i Mezję (610—640). Kroaci i Serbowie pierwsi z ludów słowiańskich porzucili pogaństwo. Według świadectwa Konstantyna Porfirogeneta, przyjęli oni chrzest „od powołanych z Rzymu prezbyterów,“ kiedy na stolicy Piotrowej siedział Jan IV (640—642), rodem z m. Salony w Dalmacji. Owi z Rzymu powołani przezbyterowie byli to prawdopodobnie niemcy, o czém świadczy wiele wyrazów niemieckich na oznaczenie rzeczy religijnych i kościelnych, przyjętych przez połud. Słowian (cf. Glagolita Clozianus ed. Barthol. Kopitar, Viennae 1836). Pomimo blizkiego sąsiedztwa z Bawarją, przez długi czas z krajem tym Czechy nie miały żadnych stosunków. Przyczyną odosobnienia był nie tyle Las Czeski (Boehmerwald), ile plemienne i językowe różnice obu tych ludów. Ztąd poszło, że chrześcjaństwo z Bawarji przeszło dopiero w IX w. do Czech, kiedy znacznie wcześniej, bo od VI i VII na południu, wzdłuż Dunaju, szerzyć się zaczęło. Podług Roczników fuldeńskich, z rozkazu króla Ludwika niemieckiego udzielono chrzest w Regensburgu czternastu znakomitym Czechom i ich towarzyszom, 13 Stycz. 845 r. (An. fuld. w Monumenta Germ. Pertz’a I 364). Jakkolwiek kronika wspomina o 14 tylko „ex ducibus Boëmanorum,“ Kościół kat. wszakże w krótkim czasie licznych już miał wyznawców w ziemi czeskiej. Pierwszym skutkiem przyjęcia chrztu przez owych 14 znakomitych czechów było sprowadzenie katolickich księży. Odtąd w przeciągu 100 lat należały Czechy do jurysdykcji biskupa regensburgskiego, i chrześcjaństwo powoli między ludem szerzyć się zaczęło. Stanowcze zwycięztwo nad pogaństwem odniósł Kościół dopiero, kiedy na jego stronę przechylił się książę czeski Borzywój z żoną swoją Ludmiłą. Kroniki nie podają przyczyn, które skłoniły Borzywoja do przyjęcia chrześcjaństwa; to tylko jest pewne, że ochrzcił go w 871 roku apostoł słowian Metodjusz (ob. Cyryll). Prawdopodobnie wpłynął na postanowienie Borzywoja Świętopełk, potężny władca Morawji, żonaty z księżniczką czeską. Pomimo to Czechy pozostały nadal w zależności od bpa regensburgskiego. Popierana przez panujących książąt religja katolicka szybkie czyniła tu postępy. Synowie i następcy Borzywoja: Spitygniew († 912) i Wacław († 926), gorliwie wspierali misjonarzy chrześcjańskich, lecz przewyższała ich jeszcze pod tym względem bogobojna ich matka Ludmiła, która padła ofiarą nienawiści synowej swojej Drahomiry (15 Wrześ. 927). Wychowany przez nią wnuk, Wacław, odznaczający się wysokiemi przymiotami umysłu i serca, poszedł w ślady babki i za najważniejsze zadanie życia uważał ugruntowanie religji chrześ. w podwładnym sobie kraju. Śmierć Wacława, zamordowanego przez własnego brata, niegodnego Bolesława (936—967), nie powstrzymała upadku pogaństwa. Rozmnożył się więc Kościół w Czechach i coraz dotkliwiej dawał się czuć brak własnych, krajowych pasterzy. Lecz potrzeba było, aby bp regensburgski zgodził się na utworzenie z Czech, należących do jego djecezji, oddzielnej prowincji kościelnej. Regensburg wszakże długo się temu opierał i gorącym pragnieniom Czechów dopiero wtedy stało się zadość, kiedy na stolicy bpiej zasiadł ś. Wolfgang (972). Gorliwy o chwałę Bożą bp, nietylko nie odrzucił propozycji Bolesława II Pobożnego (976—999), popieranego przez ces. Ottona I, lecz, wbrew woli kapituły, zgodził się na założenie oddzielnego biskupstwa w Czechach, ku wspomożeniu Kościoła Bożego między ludem tamtejszym. Tak więc w 973 powstało biskupstwo czeskie ze stolicą w Pradze, pod zwierzchnim dozorem metropolji mogunckiej. Pierwszym bpem był saski mnich Dytmar, znany z pobożności i nauki, a oprócz tego dokładnie posiadający język krajowy. Odtąd Kościół stanął w Czechach na trwałych podstawach. Cf. Franz. Palacky, Gesch. von Böhmen, 1 t. 1836, i art. Praga. (Ginzel). J. N.
