Encyklopedja Kościelna/Eucherjusz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Eucherjusz. (od gr. εὐχερης — zręczny, zwinny), 1. św. (16 Listop.), bp ljoński, ze świetnego pochodzący rodu, gdyż ojciec i teść Walerjana, który był bliskim jego krewnym, piastowali najwyższe godności w kraju. Po ś. Ireneuszu był to najsłynniejszy bp w kościele ljońskim. Bystry umysł, obszerna i gruntowna wiedza, wymowa pełna mocy i powagi, zdumiewały wszystkich i jednały mu szacunek u najwyższych dostojników państwa. Z małżonki Galii miał 2 synów, Salonjusza i Weranjusza. Tych posłał do klasztoru leryneńskiego, gdzie wychowywali się pod okiem św. Honorata, a pod kierunkiem sławnego Salwjana, kapł. marsylskiego, a następnie zostali biskupami. E. zawsze pobożny i ciągle w cnotach chrześcjańskich postępujący, ok. r. 422 wstąpił do klasztoru leryneńskiego za zgodą swej żony, która również poświęciła się służbie Bożej. Kassjan (Collation.), ówczesny opat w Marsylji, nazywa św. E’a i ś. Honorata wybornemi wzorami tego przybytku świętych. Ale E., pragnąc żyć w większej samotności, przeniósł się na wyspę Lero (dziś St. Marguerite). Tu napisał traktat o życiu pustelniczém (De laude eremi), w którym wysławia życie samotne w ogóle, w szczególe zaś wielkie oddaje pochwały pustelni leryneńskiej, gdzie wówczas mnóstwo żyło świętobliwych mężów. Tamże ok. r. 427 napisał traktat o wzgardzie świata (Epistola paraenetica de contemptu mundi et saecularis philosophiae), dla krewnego swego Walerjana. Jest to najcenniejszy zabytek z całej starożytności kościelnej, tak pod względem swej formy, jak i treści. Łacina w tém dziele czysta, styl potoczysty, myśli wzniosłe, obrazy pełne życia i prawdy, Erazm mówi, że nie znał równego dzieła pomiędzy utworami chrześcjańskiemi; Du Pin (Bibl. t. 4, p. 413), że „oba powyższe traktaty ś. Eucherjusza, co do piękności i czystości języka w niczem nie ustępują dziełom z epoki najczystszej łaciny.“ E. dowodzi w swem dziele, że świat ułudnemi tylko pociechami karmi swych zwolenników, że doczesne zaszczyty, oklaski i obcowanie z ludźmi są, tylko czczą, pompą, prawdziwą niewolą, i że nikt do nich przywiązać się nie może, jeżeli nie da się zaślepić swym namiętnościom. Znikomość i nicość dóbr ziemskich tak jest przedstawioną, że świat w wyobraźni czytelnika przechodzi jako widmo lub błyskawica, które zaledwie się okażą, wnet na zawsze znikają. Walerjan, dla którego E. napisał uwagi o wzgardzie świata, żył na wielkim świecie. Jednakże nie porzucił pierwotnego swego sposobu życia, jeżeli to jest ten sam Pniscus Valerianus, któremu św. Sydonjusz Apolinary dedykował panegiryk, napisany na cześć cesarza Awita ok. r. 456. Takie jest zdanie niektórych pisarzy (D. Rivet, Hist. litt. de la France, t. 2 p. 280); inni twierdzą (Rosweid. Not. in s. Eucher. Jofredus in Nicaea illustrata part. I tit. 7 p. 99; t. 9 part. 6 ap. Graevium in Thesauro Antiqu. et Hist Ital.), że to jest mowa o ś. Walerjanie, mnichu leryneńskim, który został biskupem Cemelskim przed przyłączeniem tego biskupstwa do Nicei i był obecnym na soborze Arauzjańskim, Arelateńskim i Riezeńskim, a um. ok. 460. Do innych pism E’a należą: 1) Zasady tłumaczenia allegorycznego (Liber formularum spiritualis intelligentiae), czyli wyjaśnienia niektórych ustępów Pisma św., napisane dla Weranjusza, jednego z synów Eucherjusza. Nie odznaczają się one taką wytwornością stylu, jak poprzednie dwa traktaty. 2) Nauki (Instractiones) w dwóch księgach, napisane dla Salonjusza, drugiego syna. Tu również wyłożone są trudniejsze miejsca Pisma św., lecz gruntowniej i z większym pożytkiem, aniżeli w poprzedniej pracy. 3) Klaudjan Mamert cytuje część homilji ś. Eucherjusza o Wcieleniu. Zdaje się, że niektóre homilje, noszące imię Euzebjusza z Emezy, należą do biskupów kośc. galikańskiego, podówczas kwitnącego. Nic nie przeszkadza przypisywać je św. Eucherjuszowi. 4) Skrócenie Kassjana; Kommentarz do księgi Rodzaju (Genesis); Kommentarz do ksiąg królewskich; Listy do Filona, i Faustyna; rozmaite mowy i t. p. Dzieła ś. E’a wielokrotnie pojedyńczo drukowane, zamieszczone są w Bibliotheca Patrum. Traktaty o życiu pustelniczém i o wzgardzie świata przełożone zostały na różne języki. Dzieła (Opera) jego wydał Erazm roterdamski (Basil. 1530), bez pisma De laude eremi; pełniejsze wydanie w Maxima Biblioth. PP. t. VI i ap. Migne, Patrol, lat. t. 50. Wydane przez Tobler’a (w Palaestinae descriptiones, St. Gallen 1869 s. 27...) Epitome de aliquibus locis ss., jest tém samém, co Eucherii epistola ad Faustinum, ap. Labbé, Nova Biblioth. mss. I 665. Kassjan mówi (Coll. 11), że ś. E. doskonałemi swemi cnotami przyświecał światu jak gwiazda i wzorem był życia pustelniczego. Z pustyni powołany był na biskupstwo ljońskie ok. 434. Znajdował się na pierwszym soborze Arauzjańskim 441 r. Przypisują mu fundacje wielu kościołów i innych pobożnych zakładów w Ljonie. Um. ok. r. 450 (ob. Tillemont i D. Rivet). Ś. Paulin z Noli, ś. Honorat, ś. Hilary Arelateński, Klaudjan Mamert, ś. Sydonjusz Apolinary, słowem wszyscy ówcześni wielcy ludzie ubiegali się o przyjaźń z św. Eucherjuszem. Wszyscy jednomyślnie wysławiają cnoty jego. E. był żarliwym obrońcą nauki ś. Augustyna przeciwko Semipelagjanom. — 2. Ś. E. także bp ljoński, r. 524—550, podpisał uchwały soborów: Arelateńskiego (524), Karpentraskiego (527) i drugiego Arauzjańskiego (529). Antelmi, kanonik z Frejus (Assertio pro unico S. Eucherio lugdun. Paris 1726), utrzymywał, że on nie był biskupem ljonskim, lecz jednej z djecezji wienneńskich. Wszakże biskupem ljońskim nazywa go współczesny autor żywotu ś. Konsorcji, panny, żyjącej w Prowancji w VI w., o której Mart. Rzymskie wspomina 22 Czerwca. Cf. Gallia Chr. ed. nova t. 4. p. 31. (Butler). J. — 3. E. Ljoński (Eucherius Lugdunensis) żył ok. r. 450. Zostawił opis męczeństwa Legji Tebańskiej, p. t. Historia Passionis S. Mauritii et Sociorum Agaunensium Martyrum Legionis Felicis Thebaeae, mylnie przypisywany pierwszemu Eucherjuszowi, bpowi Ljońskiemu, gdy nasz E. biskupem nie był. Opis ten ofiarował Salwiuszowi, czyli Sylwiuszowi, bpowi z Octodurum (Martignac), a otrzymał go od Izaaka, bisk. Genewy, który (według zdania E’a) dostał go od Teodora (v. Teodula), bisk. Octodurum. Ten ostatni r. 381 był na synodzie w Akwilei, a † ok. r. 391 i, opowiada E., mając sobie objawione miejsce, gdzie zwłoki śśw. męczenników spoczywały, wybudował tam bazylikę. Za E’a już tej bazyliki nie było, lecz w bliskości stał inny kościół. Według więc wszelkiego prawdopodobieństwa, Passio S. Mauritii etc. pochodzi z pierwszej półowy IV w., jeżeli nie wcześniej. Cf. Legja Tebańska. X. W. K.
