Encyklopedja Kościelna/Euzebjusz bp. Werceli święty
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
6. Euzebjusz, bp. Werceli, święty, pogromca arjanów i mężny obrońca św. Atanazego, urodził się na wyspie Sardynji w końcu III w., ochrzczony r. 311 przez Papieża Euzebjusza (który zapewne nadał mu swe imię) w Rzymie, gdzie matka jego Restituta, zostawszy wdową, osiadła. Mówią, że ojciec jego umarł w więzieniu za wiarę. Wychowany pobożnie i wyćwiczony w naukach duchownych, wyświęcony został na lektora przez Papieża Sylwestra. Udawszy się do Wercelli (w Piemoncie), tak dalece odznaczył się między duchownymi, że jednozgodnie wybrany został na bpa i 15 Grud. 340 konsekrowany przez Papieża Juljusza I. Pierwszym on jest z biskupów wercelleńskich, których pamięć dotąd się przechowuje. Według św. Ambrożego, on pierwszy także połączył życie zakonne ze stanem kapłańskim na zachodzie, i dla tego wraz z św. Augustynem uważany jest za założyciela kanoników regularnych. Propriun canonicorum regularium, powołując się na 82 list św. Ambrożego, tak mówi (pod d. 16 Grudnia): „Eusebius Vercell. instituta monachorum clericalibus et sacerdotalibus ordinibus adjunxit, primusque in occiduis partibus haec duointer se diversa conjunxit, ut esset in clericis conteratus rerum et accuratio levitarum. Unde ordo clericorum, qui postea regulares canonici dicti sunt, in occidente fuit propagatus, qui a beato Augustino episcopo hipponensi in Africam et ab aliis episcopis in alias provincias evectus est et propagatus“. Z tej duchownej szkoły, jak świadczy św. Ambroży (Ep. 82 ad Vercellen.), wyszło wielu pobożnych i zdolnych kapłanów, wielu uczonych i świętych biskupów, wielu wyznawców i męczenników, dla których E. był nietylko mistrzem, ale i wzorem. Prócz pieczy o swoją djecezję, walczyć jeszcze musiał z arjanami. R. 354 Papież Liberjusz polecił jemu i Lucyferowi, biskupowi z Cagliari, udać się do cesarza Konstancjusza, bawiącego w Arles, i żądać od niego zwołania soboru. Za zgodą cesarza sobór zwołany został do Medjolanu r. 355. Na nieszczęście biskupi arjańscy, popierani przez cesarza, wzięli górę i wygnali biskupów katolickich, nie chcących się podpisać na potępienie św. Atanazego. Po synodzie cesarz napisał list do E’a, chcąc go przeciągnąć na swoją stronę. List ten (Constantius victor, triumphator, semper Augustus, Eusebio episcopo), wyjęty z archiwum wercelleńskiego, zamieszczony jest w Rocznikach Baronjusza (pod r. 355 n. 14). E. wysłany został na wygnanie do Scytopolis (w Palestynie), gdzie arjański bp Patrofil (którego E. nazywa swoim dozorcą) najsrożej z nim się obchodził, nareszcie dom jego został zrabowany, a on sam wleczony po ulicach, wtrącony do więzienia i okrutnie dręczony. Ze Scytopolis przeprowadzono go następnie do Kappadocyi, a ztąd do wyższego Egiptu (Tebaidy), gdzie pozostawał aż do śmierci Konstanejusza. Gdy Juljan Apostata uwolnił wszystkich biskupów z wygnania, E. przybył najprzód do Aleksandrji, gdzie naradzał się ze św. Atanazym, co do przywrócenia pokoju w Kościele, i był na soborze r. 362, na którym postanowiono przyjąć do jedności kościelnej biskupów arjańskich, jeśli tylko błąd swój uznają i szczerze się nawrócą. Z Aleksandrji pospieszył do Antjochji, w celu usunięcia rozdwojenia, jakie powiększył Lucyfer z Cagliari, przez wyświęcenie na biskupa Paulina kapłana, przywódcy eustathjanów i wroga Melecjusza. E. publicznie zganił taki wybór, nie chciał nawet widzieć Paulina, zerwał z popędliwym Lucyferem i opuścił Antjochję, a utwierdzając po drodze dusze chwiejące się w wierze i nawracając obłąkane umysły, przybył przez Illirję do swej djecezji r. 363, gdzie połączył się z św. Hilarym piktawskim i dalej walczył z arjanizmem, popieranym obecnie przez Auksencjusza medjolańskiego. E. um. 1 Sierp. 371 r., mając lat 88. Niektórzy utrzymują, że go arjanie ukamienowali, lecz św. Ambroży w liście 83 wyraźnie go odróżnia od męczenników. a Grzegorz turon. (De gloria confessorum) i inni nazywają go tylko wyznawcą. Baronjusz twierdzi, że można go nazywać męczennikiem, dla tego, że przelał krew za wiarę, gdy był na wygnaniu (Annales ad an. 371 n. 117—119). Kościół czci go jako męczennika 13 Grudnia. Nieco dawniejsze Martyrologia obchodzą pamiątkę tego świętego (natalitia) 1 Sierpnia, inne 15 Grudnia, jako rocznicę jego konsekracji na biskupa. Doszły do nas następujące jego dzieła: 1) Epistola ad presbyteros et plebes quasdam Italiae; Libellus facti ad Patrophilum custodem, cum suis. Oba te dzieła napisane w Scytopolis, znajdują się w Bibliotheca max. Patrum, Lugduni 1677, t. V p. 1227, i w Rocznikach Baronjusza ad an. 356 n. 92, 95. 2) Epistola ad Gregorium episcopum spanensem (eliberitanum), napisana z Tebaidy 360 r. na wygnaniu, znajduje się w Opera s. Hilarii pictaviensis, Parisis 1693, fragm. XI p. 1356. Przełożył także z greckiego na język łaciński Kommentarz Euzebjusza cezarejskiego na Psalmy, licet haeretica praetermittens, optima quaeque transtulit, jak mówi ś. Hieronim (De script, eccl. c. 96), lecz przekład ten zaginął. Pokazują w skarbcu katedry wercelleńskiej rękopism Ewangelji, napisany, jak mówią, własną ręką E., drukiem ogłoszony przez Joan. Andr. Iricus w Medjolanie 1747 in-4, pod tyt. Sacrosanctus Evangeliorum codex S. Eusebii, magni episcopi et martyris, nomine exaratus; J. Blanchinus pomieścił go także w swém dziele: Evangeliarum quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae, Romae 1 749. Niektórzy wątpią o autentyczności tego rękopisu. Ob., oprócz dawnych historyków kościelnych, Roczniki Baronjusza ad an. 355—371; Ughelli, Italia sacra. t. IV (p 747—761); Bolland. Acta SS. August, t. I; Migne, Patrol, lat. t. XII, gdzie są i dzieła E’a. (Seback). J.
