Encyklopedja Kościelna/Extravagantes Decretales
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Extravagantes (extra Corpus juris vagantes) Decretales nazywano te, które w żadnym zbiorze praw „autentycznym “ zamieszczone nie były. Po ukazaniu się Decretum (ob.) Gracjana, nazywano extravagantami wszelkie konstytucje dawniejsze, przed r. 1150 ogłoszone, a przez Gracjana pominięte, lub też ogłoszone później. Z tego powodu Bernard z Pawji (ob.) zatytułował swój zbiór Dekretaljów Breviarium extravagantium. Po ukazaniu się tego zbioru, nazwa extravagantium ustaje względem konstytucji w nim zamieszczonych, a przenosi się do późniejszych, dopóki znów do jakiego zbioru „autentycznego“ nie wejdą, i t. d. (cf. Decretales). Różnica między konstytucjami, znajdującemi się w autentycznych zbiorach Dekretaljów, a extravagantami jest ta, że gdy ostatnie obiegały tylko w kopjach prywatnych, autentyczność mogła ulegać wątpliwości, przez co traciły na powadze swojej; gdy przeciwnie, konstytucje w zbioize autentycznym będące, wątpliwości podlegać nie mogły; moc jednak obowiązująca jednych i drugich jest ta sama, o ile tylko konstytucje te, szczegółowo brane, są autentyczne. Z tego powodu sobór bazylejski, jak z jednej strony mylnie przyjmował, że rezerwaty papiezkie, w extraragantach się znajdujące, mniej obowiązują od innych, które są w Corpus juris can., tak z drugiej miał ku temu podstawę w zasadzie że prywatne odpisy konstytucji nie są równe autentycznemu zbiorowi. Dziś nazwa Extrav. pozostała przy dwóch zbiorach Decretalium: 1) Extravagantes Joannis XXII i 2) Extrav. communes, które, lubo prywatną powagą zebrane zostały, jednakże w Corpus jur. can. zajęły miejsce po Clement. Po Clement, najprzód 3 konstytuaje Jana XXII z r. 1317 zebrał i glossami opatrzył Wilhelm de Monte Lauduno (r. 1347), później Zenzelinus de Cassanis (ok. r. 1325) w jeden zbiór połączył 20 innych konstytucji tegoż Papieża z lat 1316—1324. Pod koniec XV w. Jan Chappuis i Vitalis de Thebes, proszeni o wydanie całego Corpus juris can., wraz z konstytucjami niedrukowanemi, wydali zbiór Zenzelina p. t. Extravagantes Joannis XXII. Chappuis podzielił je na 14 tituli; nadto, zebrał z różnych wydań około 70 innych konstytucji i te nazwa; Extrav. communes, bo zawierają w sobie postanowienia różnych Papieży. E. comnmnes podzielił Chappuis na 5 ksiąg, odpowiednio do Decretales Grzegorza IX, a księgi na tituli; czwarta księga pozostała tylko w nadpisie, bo nie było konstytucji, któraby treścią swoją odpowiadała materjom czwartej księgi Dekretaljów. W nowém wydaniu (1503 r.) Chappuis pomnożył Extr. communes 3-ma konstytucjami Jana XXll, z glossami Wilhelma de Monte Lauduno (Ob. Bickell, Ueber die Entstehung und d. heutigen Gebrauch der beiden Extravagantensammlungen des Corpus jur. can., Marburg. 1825). Odtąd jednakowo we wszystkich wydaniach Corporis jur. can są przedrukowywane. Co do powagi, Extrav. Joannis XXII i E. Communes mają same przez się moc praa, jak wszelkie konstytucje papiezkie; extravagantes zaś w ścisłém znaczeniu tego wyrazu t. j. decretales extra Corpus juris can. do r. 1298, ob. Decretales; późniejszych, nie pomieszczonych w Clementinae (1317), bulla publikacyjna Jana XXII wyraźnie nie zniosła; mają więc moc swoją o tyle, o ile z późniejszemi nie stoją w sprzeczności. Cf. Phillips, Du droit. eccl. dans sos sources, trad. par Crouzet, §. 28. X. W. K.
