Encyklopedja Kościelna/Fałszerstwo
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Fałszerstwo (stellionatus), jako występek (falsum, crimen falsi) jest rodzajem oszustwa (fraus) i, odpowiednio do przedmiotu sfałszowanego, jest fałszowaniem monety, dokumentów, miar, wag, pieczęci i t. p. Szczególniej bulle papiezkie ulegały w średnich wiekach częstemu fałszowaniu, do czego pobudką było z jednej strony ich wielkie znaczenie, a z drugiej, przy ówczesnych trudnościach kommunikacyjnych, łatwość dłuższego ukrycia się z oszustwem. Papież Innocenty III w breve do kościoła medjolańskiego z d. 4 Wrz. 1198 wylicza dziewięć oddzielnych rodzajów fałszowania bull (c. 5 X De crim. falsi. 5, 20). Występek fałszerstwa należał wówczas do występków mixtifori, t. j. do występków, które, jako naruszające tak kościelny jak państwowy porządek, tak przez duchowne jak przez świeckie trybunały karane być mogły. Początkowo Kościół karał takie występki, bez względu na kary świeckiego sędziego. Później decydowała prewencja, tak, iż Kościołowi, jeżeli go państwo uprzedziło ze swoją karą, pozostawał tylko względem winowajcy trybunał pokuty, forum conscientiae; jeżeli zaś duchowny trybunał wprzód wystąpił, miał prawo wyrzekania i kary świeckiej. Prawa kościelne fałszowanie miary, wagi, jakości towarów, prócz wynagrodzenia szkody, karały jeszcze ścisłym postem przez 10 do 30 dni (c. 2 X. De emt. et vend. 3. 17); fałszowanie monety i jej szerzenie karały exkomuniką latae sententiae (Extrav. Jo. XXII c. un. De Crim. falsi, tit. 10); fałszowanie pieczęci państwowych karane było w świeckich trybunałach, podług praw kryminalnych świeckich, w duchownych zaś degradacją i bannicją (c. 3 X eod. 5, 20); za fałszowanie bull i brewiów papiezkich, tudzież ich świadome popieranie, przyjmowanie i t. d., świeccy ulegali exkomunice ipso facto, duchowni — depozycji, a jeżeli sami byli fałszerzami — degradacji i wydaniu ramieniowi świeckiemu (c. 7 X eod. 5. 20). W dzisiejszych prawach mniejsze występki oszustwa i fałszerstwa karane są policyjnie, większe odsyłane są do odpowiednich sądów świeckich i karane zesłaniem do rot aresztanckich, lub na roboty ciężkie. Kościół w tym przedmiocie ogranicza się dziś wszędzie do czysto duchowych kar w trybunale pokuty. (Permaneder). N.
