Encyklopedyja powszechna (1859)/Adamaszek
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Adamaszek |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
Adamaszek. Tak nazywa się tkanina, przedstawiająca na tle atłasowém wzorki, wyobrażające liście, kwiaty, owoce, zwierzęta, a niekiedy całe krajobrazy i rozmaite wypadki, lub osoby. Nazwisko to pochodzi od miasta Damaszku, zkąd przedmiot ten wprzód był sprowadzony do Europy i gdzie zapewne wynaleziono sposób wyrabiania jego; niektórzy jednak utrzymują, że pierwsi Babilończycy sztukę wyrabiania Adamaszku posiadali. Początkowo Adamaszkiem zwano tylko tkaniny jedwabne tego rodzaju, później rozciągnięto je i na tkaniny podobne lniane, bawełniane i wełniane. Adamaszek jedwabny najpierwej Włosi i Holendrzy, przejąwszy od mieszkańców Azyi, zaczęli w Europie wyrabiać, i jeszcze w XVII wieku otrzymywano go wyłącznie z Włoch, a mianowicie z Genui: Francuzi pierwsi naśladowali Włochów i wkrótce ich prześcignęli, a udoskonalenia w fabrykacyi wprowadzone przez Vaucanson’a, postawiły ich fabryki na najwyższym szczeblu doskonałości, którą odznaczają się szczególniej fabryki w Lugdunie (Lyonie) i Nimes. Obecnie robią Adamaszki we wszystkich krajach Europy, a u nas w tym rodzaju fabrykacyi odznacza się Worowski. Odróżniają Adamaszki włoskie, holenderskie, francuzkie i wschodnie. Włoski wątlejszy wyrabia się w Turynie, Genui. Florencyi. Wenecyi, Lukce, Reggio i Neapolu. W Wenecyi wyrabiają także Adamaszek w złote i srebrne kwiaty (Damasehetto), nakształt złoto-i srebro-głowów lyjońskich. Holenderski składa się z 800 nici osnowy, bywa na % łokcia szeroki, a sztuki jego na 60—100 łokci długie. Francuzki podobny do włoskiego, lecz tęższy od niego. Adamaszki mają dwojakie przeznaczenie: na suknie i meble. Tak zwane póładamaszki (damassins), tkane są podobnie jak weneckie w srebrne i złote kwiaty. Adamaszki wschodnie, a mianowicie perskie, chińskie i indyjskie, jakkolwiek pod względem wykończenia i gustu nie wyrównywają europejskim, przecież w znacznej ilości dowożone są morzem do Anglii i Hollandyi, lądem zaś do Rossyi, zkąd rozchodzą się po wszystkich krajach Europy i znajdują odbyt z powodu większej szerokości, a niższej ceny. Adamaszek lniany zwykle biały, chociaż bywa i kolorowy, na prawej stronie przedstawia wzorki połyskujące, na tle matowém, na lewej zaś przeciwnie, wzorki matowe na tle połyskującym. Używa się zwykle na bieliznę stołową i ręczniki. Najpiękniejsze Adamaszki lniane wyrabiają we Francyi. Hollandyi, Rossyi, tudzież na Szłasku, w Czechach i Saxonii. Adamaszki wełniane i bawełniane, wyrabiane bywają najwięcej w Anglii, Francyi i Saxonii, używane są na suknie i obicia na meble. Adamaszek bawełniany biały, jako tańszy, służy zamiast takiegoż Adamaszku lnianego. Do tkania Adamaszku prawie wszędzie obecnie używają machiny Jacquard’a. W dawnej Polsce Adamaszek był używany na strój królów polskich, następnie na obicia ścian, mebli i opony u łóżek. W darach przeznaczali go królowie nasi i książęta dla wysokich dygnitarzy i dworzan swoich.
