Encyklopedyja powszechna (1859)/Administracyja wojsk.
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Administracyja wojsk. |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Administracyja wojskowa. Wojsko przeznaczone do strategicznych i taktycznych celów, odpowiednią i sobie właściwą ma organizacyję i hierarchiję. Ale wojsko jest żywém ciałem, które utrzymywaném i we wszelkie potrzeby zaopatrywanym być musi, bez czego nie mogłoby wojennego swego dopełniać zadania, potrzebuje więc jeszcze, obok swojej czysto-wojskowej organizacyi i hierarchii, organizacyi i hierachii administracyjnej, tym różnym potrzebom odpowiadającej. Otóż, całość wszystkich tych urządzeń i środków, które nie bezpośrednio do taktycznej działalności wojska, ale do różnolitych jego potrzeb się odnoszą, zowiemy Administracyją wojskową. Trudni się wiec ona opatrzeniem tych potrzeb i lubo sama w taktycznych czynnościach wojska udziału nie bierze, najściślej wszelako z całą jego organizacyją jest połączona, i stanowi niezbędny onegoż żywioł składowy. Stworzona w wojsku i dla wojska, ulega też prawom i rozporządzeniom, które wojskiem rządzą. Administracyją wojskowa przy samem już tworzeniu siły zbrojnej, czynny bierze udział, sprawę zaciągów urządzając, zaciągniętego zaś żołnierza ubiera, w broń opatruje, opłaca, żywi, pielęgnuje chorego, obmyśla wymiar sprawiedliwości i zaspokojenie potrzeb duchownych. Wojskową Administracyję podzielić można na Administracyją naczelną, która zarządem ogólnym i kontrolą się trudni, i na wykonawczą gałąź administracyi. Pierwsza bywa we wszystkich krajach europejskich powierzana osobnemu ministeryjum czyli Kommissyi Rządowej wojny, na której czele stoi minister wojny. Druga, to jest gałąź wykonawcza, składa się z różnych specyjalnych służb administracyjnych, jak np. audytoryjatu, służby zdrowia i t. d., z organizacyją wojska ściśle połączonych i z niém z miejsca na miejsce się przenoszących. Ministeryjum wojny zarządza z centralnego swego stanowiska całą sprawą organizacyi siły zbrojnej, sprawą zaciągów i awansów, rachunkowością w najrozciąglejszem jej znaczeniu, obmyślaniem i rozdziałem potrzeb w naturze wojsku dostarczanych, jak żywności, furażu, ubiorów, opału i światła, koszar lub kwater. Przy organizacyi wojska ma na względzie nie tylko różne zakłady wojskowe, jak szkoły i akademije, domy inwalidów, lazarety, arsenały, prochownie, ludwisarnie, zakłady artyleryczne i inżynierskie; zakłady remontowe, więzienia wojskowe, kompanije poprawcze i t. p., ale zajmuje się także urządzeniem, utrzymaniem i zwierzchnim nadzorem różnych specyjalnych służb administracyi wojskowej, które do pojedyńczych korpusów, dywizyj lub pułków dodawane bywają. Należy tu mianowicie: część służby administracyjnej za wojskiem idąca, wojskowo uorganizowana i wojskowej poddana komendzie, jak np. pociąg taborów artyleryi, kompanije rzemieślnicze, w wielu krajach także pociąg żywności, słudzy lazaretowi i t. d.; dalej służba zdrowia, z lekarzy, chirurgów, felczerów złożona; audytoryjat połowy; służba duchowna z kapelanów złożona; płatnicy; urzędnicy kommissoryjatu ubiorczego, żywności i furażów, intendentury, administracyi lazaretowej, administracyi biurowej i t. d. Każda armija czynna, na osobnym teatrze wojny działająca i osobnego mająca wodza, musi też mieć udzielnego naczelnika całej swej administracyi. Taki naczelnik nosi nazwę intendenta generalnego i ma pod sobą intendentów korpusowych, a podintendentów przy każdej dywizyi, (ob. Ordonator) Zadanie intendenta generalnego wielorako jest odmienne i dużo trudniejsze od zadania naczelników administracyi w czasie pokoju. Sama już żywność nie zawsze może być na prawidłowej drodze magazynów wojskowych i polowych piekarni dostarczoną, i przychodzi nieraz intendentowi uciekać się do twardego środka rekwizycyi. — Za czasów Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązki dzisiejszego ministra wojny sprawował hetman wielki, pisarz zaś polny był rodzajem intendenta i kontrolera generalnego wojsk rzeczypospolitej. W królestwie Polskiem, w latach 1815—1830, naczelną administracyją wojenną zawiadywała Kommissyja rządowa wojny, pod przewodnictwem własnego ministra. Kommissyja ta, składała się z sekretaryjatu generalnego, do którego należało archiwum generalne i z trzech dyrekcyj. Dyrekcyja materyjałów obejmowała wydział artylleryi i inżynieryi, kommissoryjat ubiorczy i wydział zdrowia. Do składu dyrekcyi osób wchodził wydział ruchu z biórem odmian i biórem zaciągu, i audytoryjat generalny. Dyrekcyja rachunkowości obejmowała wydział funduszów z biórami: funduszów, żołdu, furażu i wynagrodzeń; biórem rachunkowości artylleryi i inżynieryi; biórami: rachunkowości kommissoryjatu, rachunkowości służby zdrowia i wydział kontroli generalnej. Obok Kommissyi wojny istniały osobne służby administracyjne, już to bezpośrednio tej kommissyi podległe, już to do dywizyi lub pułków przydzielone, a mianowicie: kassa generalna wojskowa, pod zarządem płatnika generalnego; kommissoryjat ubiorczy, pod zarządem dyrektura generalnego; służba magazynów; audytorowie: generalny, dywizyjni i pułkowi; kapelani pułkowi pod zwierzchnictwem starszego kapelana; lekarze dywizyjni, sztabs-lekarze i lekarze batalionowi, pod zwierzchnictwem naczelnego lekarza; administracyja głównego szpitala wraz z główną apteką wojskową; korpus pociągu, zupełnie wojskowo zorganizowany, i kompanije poprawcze. Wewnętrzną administracyją pułków zawiadywali pułkownicy, a kompanij kapitanowie. Wł. B.
